Bazı Üzümsü Meyvelerin Kullanımlarının Eczacılık ve Tıp Tarihi Açısından İncelenmesi

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 6, 01.08.2011

Sevgi Şar

Öz

İnsanoğlu, birçok bitkisel, hayvansal ve madensel kökenli drogları tedavi edici özelliklerinden dolayı çok eski çağlardan beri hastalıkların sağaltımında kullanmıştır. İlaç uygulamaları ve ilaçların hazırlanma yöntemleri, zamanla ampirik bilgilerden uzaklaşmış, bilimsel temellere dayandırılarak günümüz uygulamalarındaki yerini almıştır. Son yıllarda, tedavide tıbbi bitkilerin doğal şekilleriyle ilaç olarak kullanımı, yeni inceleme ve araştırma konularının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Nitekim etken madde kavramının oluşmasından sonra, doğal yolla elde edilen maddelerin en az sentetik bileşikler kadar günümüzde de tıbbi müstahzarın içinde yer almaya başladığı görülmektedir. Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan çilek, böğürtlen, ahududu, dut, frenk üzümü, bektaşi üzümü, yaban mersini, kuşburnu, gelebor ve mürver gibi bazı üzümsü meyvelerin, tarihsel süreç içerisinde ve eczacılık açısından bilimsel değerlendirilmesi yapılarak, konu çeşitli yönleriyle tartışılacaktır.Anahtar Kelimeler: Üzümsüler; Eczacılık; Tarihi uygulamalar; Kullanım

Anahtar Kelimeler

Üzümsüler, Eczacılık, Tarihi uygulamalar, Kullanım

The Analysis of the Use of Certain Berries from the Perspective of Pharmacy and History of Medicine

Öz

Abstract ABSTRACTHumanbeings have been using a variety of herbal, animal and metal based drugs in the treatment of illnesses since the early ages because of the healing functions of these materials. Pharmaceutical applications and drug preparation methods have in time moved away from the emprical information and have gained their places in the current applications as based on scientific findings. In recent years, the use of medical herbs in treatment as drugs in their natural forms has given rise to new topics of analysis and research. Thus, after the emergence of the concept of active ingredient, the natural materials have started to be used in the medical preparations of our time as much as the synthetic compounds. This topic will be discussed in its several aspects through the analysis of certain berries such as strawberry, blackberry, raspberry, mulberry, blueberry, gooseberry, rosehip and elder that have been used in the treatment of several illnesses in the historical perspective along with a scientific evaluation based on pharmacological findings. Keywords: Berries; Pharmacy; Historical Process; Use

Anahtar Kelimeler

Berries, Pharmacy, Historical Process, Use

Kaynakça

• Baytop, T. (1999), Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün, İlaveli İkinci Baskı, Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul.
• Tanker, N., Koyuncuoğlu, M., Çoşkun, M. (2004), Farmasötik Botanik, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No: 88, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• PDR For Herbal Medicines, Montwale-New Jersey: Medical Economics Company, 2000.
• Gürkan, E., Öndersev, D.V., Ulusoylu, M., Göztaş, Z., Dinçşahin, N. (2003), Bitkisel Tedavi, Marmara Üniversitesi Yayın No: 699, Eczacılık Fakültesi Yayın No: 19, M. Ü. Döner sermaye İşletmesi, Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Birimi, İstanbul.
• Çubukcu, B., Sarıyar, G., Meriçli, A.H., Sütlüpınar, N., Mat, A., Meriçli, F. (2002), Fitoterapi Yardımcı Ders Kitabı, İ.Ü. Eczacılık Fakültesi Yayın No: 79, İ. Ü. Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, İstanbul.
• http://www.cankayaeczanesi.com. (Son erişim tarihi; 26.03.2011)
• Erdemir, A.D. (2001), Şifalı Bitkiler, Doğal İlaçlarla Geleneksel Tedaviler, Alfa Yayınları, İstanbul, Bursa.
• http://www.dogaltedavi.net (Son erişim tarihi; 26.03.2011)
• Karamanoğlu, K. (1973), Farmasötik Botanik Ders Kitabı, Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları Ders Kitabı Sayı: 24, Ankara.
• Gunther, R.T. (1959), The Greek Herbal of Dioscorides. Hafner Publishing Co., New York.
• İbn-i Sina (2000), El Kanun Fi’t Tıbb, ikinci kitap, (Türkçeye çeviren: Esin KAHYA) Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Sayı: 234, Ankara.
• Asil, E. (1974), Osmanlı Saray Eczacılığı ve Osmanlılar Devrinde Kullanılan Drogların Farmakoloji ve Farmakognozi Yönünden İfade Ettiği Değerler, A.Ü. Eczacılık Fakültesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Asil, E. (1979), Anadolu Selçuklular Devrinde Tıp ve Eczacılık Kurumu, Doçentlik Tezi, Ankara.
• Demirhan, A. (1975), Mısır Çarşısı Drogları, Doktora Tezi, Sermet Matbaası, İstanbul.
• Hüseyin, S. (1874), Düstur al-Edviye, Mekteb-i Tıbbiye Matbaası, İstanbul.,
• Sucu, İ. (1978), ege bölgesi Halk İlaçları ve Bu İlaçlardaki Drogların Farmakognozik İncelenmesi, A.Ü. Eczacılık Fakültesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Hayati Zade Mustafa Fevzi Efendi (1978), Yabani Bitkilerin Tıp da İlaç Olarak Kullanılışları (Çeviren: Hadiye Tuncer), Atak Matbaası.
• Şar, S. (1982), İç Anadolu Bölgesi Halk İlaçlarının Eczacılık Tarihi ve Farmakognozi Açısından İncelenmesi, A.Ü. Eczacılık Fakültesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Elmastaş, M., Çerçekçioğlu, R., Bazı Üzümsü Meyve türlerinin Antioksidan Aktiviteleri, www.uzumsu.com/dosyalar/II_Ulusal_ Uzumsu_Semp_295-298.pdf (Son erişim tarihi; 26.03.2011)
• Pehluvan, M., Güleryüz, M. (2004), Ahududu ve Böğürtlenlerin İnsan Sağlığı açısından Önemi, Bahçe, 33(1-2): 51-57.
• Said, H.M. (1973), Al-Birunî’s Book on Pharmacy and Materia Medica, Hamdard National Foundation, Pakistan, Karachi.
• Kaşgarlı Mahmut (1943), Divanü Lügat’it Türk Tercümesi, İndex (Çeviren: Besim Atalay), Alâeddin Kıral Basımevi, Ankara.
• Gözaydın, N. (1974), İzmir’de Halk Tedavisi Usulleri, T.F.A., 17(334): 7978.
• Hınçer, İ. (1978), Şeker Hastalığını İyileştiren Halk İlaçları, T.F.A., 18(348): 8382-8383.
• Aslan, S. (2007), Tedavide Kullanılan Bitkiler “FFD Monografları”, 1. Baskı, Editör: Ömür Demirezer ve ark., Nobel Tıp Kitabevi, Ankara.
• Üçer, M. (1974), Sivas’ta Attar Dükkanları, Şifalı Bitkiler ve Ev İlaçları, Sivas Folkloru, 2(19): 3-6.
• Balcıoğlu, N.R. (1951), Ardahan Havalisinde Halk Hekimliğinin Kullandığı ilaçlar, T.F.A., 2(26): 414.
• Sakaoğlu, S. (1973), Bayburt’ta Sağlık Folkloru, T.F.A., 15(293): 2829.
• Resim 10b. Mürver (Sambucus
• (http://www.botanical.com/
• botanical/mgmh/e/elder-04.
• html; Son erişim tarihi: 15.04.2011)