Araplarda Halk Hekimliğine Dair Bazı Tespitler

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 346 - 354, 30.05.2023

İbrahim Ünalan

https://doi.org/10.31020/mutftd.1278061

Öz

Amaç: Bu çalışma Cahiliye döneminden itibaren Araplar arasında uygulanan halk hekimliği yöntemlerini tespit etmeyi, hastalıkların ve tedavilerin sosyal ve kültürel hayata etkilerini ortaya koymayı ve Araplar arasında şifa verdiğine inanılan mekânlara dair (şehir, türbe vb. ziyaret yerleri) örnekler vermeyi amaçlamaktadır.
Yöntem: Bu çalışma 25.03.2022 tarihinde “Geçmişten Günümüze Araplarda Halk Hekimliği” adıyla Bayburt Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Koordinatörlüğü birimi tarafından 2022/69002-02 proje koduyla desteklenmiştir. Halk hekimliğiyle ilgili bazı bilgiler Arapça’dan Türkçe’ye tercüme edilmiş ve Araplardaki halk hekimliği yöntemleri majik (büyüsel) ve akılcı (gerçekçi) yöntemler olarak tasnif edilmiştir.
Bulgular: Araplarda halk hekimliğinin geçmişi İslamiyet öncesi döneme (Cahiliye dönemine) kadar dayanmaktadır. O dönemlerden itibaren hastalıkların tedavisinde majik ve akılcı yöntemler uygulanmıştır. Eski Mısır döneminden kalan belgelerde de halk hekimliğine dair bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Arap seyyahlar seyahatnamelerinde şifa amacıyla ziyaret edilen türbe, şifalı su, taş vb. ziyaret yerlerinden söz etmişlerdir. Çalışmada literatür tarama yapılarak çeşitli Türkçe ve Arapça kaynaklardan konuyla ilgili veriler tespit edilmiştir.
Sonuç: Çalışma neticesinde geçmişte olduğu gibi günümüzde de Araplar arasında çeşitli halk hekimliği yöntemlerinin uygulandığı belirlenmiştir. Bu yöntemlerin bir kısmı koruyucu bir kısmı da tedavi edici özellik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye Dönemi, Halk Hekimliği, Arap Kültürü, Tedavi.

Destekleyen Kurum

Bayburt Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinatörlüğü

Proje Numarası

2022/69002-02 nolu hızlı destek projesi

Some Observations on Folk Medicine in Arabs

Öz

Objective: The aim of this study is to identify the methods of folk medicine practised among the Arabs since the Jahiliyya period, to show the impact of diseases and treatments on social and cultural life, and to give examples of places (towns, shrines, etc.) considered to have healing properties among the Arabs.
Method: This study was supported by Bayburt University Scientific Research Project Coordinatorship unit with the project code 2022/69002-02 under the name of "Folk Medicine in Arabs from Past to Present" on 25.03.2022. Some information on folk medicine was translated from Arabic into Turkish, and the methods of folk medicine among Arabs were classified as magical and rational (realistic) methods.
Findings: The history of Arabic folk medicine dates back to the pre-Islamic period (Jahiliyya period). Since that time, magical and rational methods have been used in the treatment of diseases. Information about folk medicine can also be found in documents from the ancient Egyptian period. In addition, Arab travelers mentioned in their travelogues sanctuaries, healing waters, stones, etc., which were visited for healing purposes. The study searched the literature, data on the subject were obtained from various Turkish and Arabic sources.
Conclusion: We found that various methods of folk medicine are used among Arabs today as in the past. Some of these methods have a protective and others a therapeutic character.

Anahtar Kelimeler

Jahiliyya Period, Folk Medicine, Arab Culture, Treatment.

Proje Numarası

2022/69002-02 nolu hızlı destek projesi

Kaynakça

• 1. Dindi E. Kur’an’da İslam öncesi kültürün izleri. (Yayımlanmış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• 2. Usta İ. İslâm öncesi Arap mitolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları; 2015.
• 3. İnan A. Eski Mısır tarih ve medeniyeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1987.
• 4. Cevad A. el-mufassal fi tarihi’l-Arab kable’l-İslam, C. XII., Beyrut: Daru’l-Saki; 2001.
• 5. Esmer M. İslam fethine kadar Hîre Şehri’nin Arap kültüründeki yeri ve önemi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• 6. İbn Battûta. İbn Battûta seyahatnâmesi. (Çeviren A. Sait Aykut) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2004.
• 7. İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-şi‘r ve’ş-şuara. Kahire: Daru’l Hadis; 2006.
• 8. İbnu’l-Fakih, Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshak el-Hemedani. el-Buldan, (Tahkik eden Yusuf Hadi) Beyrut: Alemü’l-Kütüb; 1996.
• 9. Ebu’l-Ferec el-İsfahanî, Ali b. Hüseyin b. Muhammed. el-egani, C.II, Beyrut: Dârü's-Sekâfe; 1955. 10. Demircan, A. Arap edebiyatında seyahatname türü ve seyahatnameler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• 11. Fehim, MH. Edebu’r-rahalat. Milli Heyetin Kültür, Sanat, Edebiyat Alanında Yayınladığı Aylık Kültürel Kitaplar Serisi: Kuveyt; 1989.
• 12. Bağatur, G. İbn Ma‘sûm ve sulvetu’l-garîb ve usvetu’l-erîb adlı seyahatnâmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• 13. Evliya Çelebi. Evliya Çelebi seyahatnâmesi, C.I, (Hazırlayan Seyit Ali Kahraman) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2011.
• 14. el-Ayyâşî, Ebû Sâlim Abdillâh b. Muhammed. er-rihletu’l-Ayyâşiyye I-II, (Tahkik eden Sa‘îd el-Fâdılî, Süleyman el-Kuraşî) Dâru’s-Suveydî: Ebu Dabi/BAE; 2006.
• 15. Ünalan İ. Osmanlı dönemi Arap edebiyatında seyahatname. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• 16. en-Nâblusî, Abdulganî b. İsmâ‘îl. el-hakîka ve’l-mecâz fî rihle Bilâdi’ş-Şâm ve Mısr ve’l-Hicâz I-III, (Tahkik eden Riyad Abdulhamîd Murad) Dâru’l-Ma‘rife, Şam; 1998.
• 17. el-Lukaymî, Mustafa Es‘ad. Mevânihu’l-uns bi-rihletî li-vâdî’l-Kuds, (Neşreden Riyâd Abdulhamîd Murad) Vezâretu’s-Sekâfe), Hey’eti’l-Âmmeti’s-Sûriyye li’l-Kuttâb Dimaşk; 2012.
• 18. Bayat AH. Tıp tarihi. İstanbul: Üçer Matbaacılık; 2016.
• 19. Çağatay N. İslâmdan önce Arap tarihi ve cahiliye çağı. Ankara: Mars Matbaası; 1957.
• 20. Hayırlıdağ M. Mısır tıbbının gizemi papirüsler. Akademik Tarih ve Araştırma Dergisi. 2021; 4: 65-85.
• 21. Dönmez OO. Eski Mısır uygarlığında tıp uygulamaları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• 22. el-Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Hayavân, (Tah. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Kahire: Matbaatu Mustafa, 1938.
• 23. Abu Salih H. Ürdün’deki Geçiş Dönemi Âdetleri Üzerine Bir Karşılaştırma (Amman-Samsun Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• 24. Alkaki R. Irak’taki Arap, Türkmen ve Kürt Folkloru Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021.
• 25. Apak Â. Ana Hatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Ensar Neşriyat; 2016.
• 26. Yüksel A. “İslam Hukuku Bağlamında Tıbbın Gelişim Süreci”, Darüşşifa İslam tıp tarihi araştırmaları dergisi, (S.1/2, 50-61), 2022. 27. Demir T. “İslam-Tıp Etkileşiminin Sosyolojik Bir Ürünü Olarak Tıbb-ı Nebevi”, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (S.1/3, 24-43)