Bir Belge Işığında Osmanlı’dan Günümüze Doğal Afetlerde Deniz Araçlarının Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 621 - 634, 28.09.2023

Selda Okuyaz , Cennet Şevval Balcı

https://doi.org/10.31020/mutftd.1339563

Öz

Giriş: Osmanlı’dan günümüze afetlere müdahalede gezici sağlık ekiplerinin oluşturulmasından, çadır hastanelerin kurulması, kara-deniz-havayollarının kullanımına kadar geniş bir yelpazede çeşitli yöntemler uygulanmıştır. Yakın zamanda 11 ilimizi etkileyen, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri, kaybettiğimiz hayatların ne kadar değerli olduğunu ve bu depremlerde sağlık hizmetinin sunumu ve erişiminin önemini hatırlatmıştır. Bu süreçte özellikle ulaşımda deniz araçlarının etkili kullanımı ile etkilenen bölgeye yakın olan Mersin ili önemli bir rol almıştır. Bu çalışmanın amacı depremlerden etkilenenlere müdahalelerde deniz araçlarının kullanımını Osmanlı’dan günümüze belgeler ışığında karşılaştırmalı olarak irdelemek ve tıp tarihi literatürüne katkı sağlamaktır.
Yöntem: Araştırma Mart- Haziran 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Osmanlı dönemine ait 10 Mart 2023 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde “sıhhiye” ve “deprem” anahtar kelimeleri ile tarama yapılarak deniz araçlarının kullanıldığı 1912 Şarköy Depremi’ne ait üç belge belirlenmiştir. Günümüze ait belge ise CİMER üzerinden 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinde kullanılan deniz araçlarına ilişkin bilgilere yönelik yapılan başvuruya istinaden Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından sağlanmıştır. Bu belgeler Osmanlı’dan günümüze deniz araçlarının depremlerde kullanımının sağlık alanındaki etkisini ortaya koymak üzere karşılaştırmalı olarak irdelenmiştir.
Bulgular: Elde edilen belgeler ışığında Osmanlı’da 1912 Şarköy Depreminde Bezm-i Alem Vapuru’nun sağlık heyetlerinin afet bölgesine gönderildiği, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ise TCG İskenderun, TCG Sancaktar ve TCG Bayraktar Gemilerinin hasta ve yaralıların nakli ve hastane gemi amacıyla kullanıldığı belirlendi. Karadan ve havadan ulaşımın mümkün olmadığı durumlarda hızlı ve erken sağlık müdahaleleri için deniz araçlarının kullanımının öne çıktığı görülmektedir.
Sonuç: Diğer ulaşım yollarından daha hızlı, güvenli ve ekonomik olmasından dolayı doğal afetlerde deniz araçlarının erken müdahalede etkili olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afet, deprem, deniz araçları, sağlık hizmetine erişim

Teşekkür

Başvurumuzu değerlendirip çok kısa bir sürede çalışmaya katkı bulunarak bilgileri bize ileten Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na katkılarından ve emeklerinden dolayı teşekkür ederiz.

The Usage of Naval Vessels from the Ottoman Era to Today in the Light of a Documentation

Öz

Backgrounds: From the Ottoman Empire to the present, various methods have been applied in a wide range from the creation of mobile health teams to the establishment of tent hospitals and the use of land-sea-airways. The Kahramanmaraş earthquakes of February 6, 2023, which recently affected 11 provinces, reminded us how precious the lives we lost are and the importance of the provision and access to health services in these earthquakes. In this process, Mersin province, which is close to the affected area, has taken an important role, especially with the effective use of naval vessels in transportation. This study aims to comparatively examine the use of naval vessels in interventions for those affected by earthquakes in the light of documents from the Ottoman period to the present and to contribute to the literature on the history of medicine.
Methods: The documents belonging to the 1912 Şarköy Earthquake, in which naval vessels were used, was determined by scanning with the keywords "medical health" and "earthquake" in the State Archives of the Presidency of the Republic of Turkey, between March 10, 2023, belonging to the Ottoman period. The documents related to the naval vessels used in today's 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes, on the other hand, were compiled and comparatively analysed by compiling the information sent by the Naval Forces Command regarding the application made via CIMER.
Results: In the light of the documents obtained, it was determined that the Bezm-i Alem Ferry was used in the 1912 Şarköy Earthquake in the Ottoman Empire to send medical teams to the disaster area, and in the 6 February 2023 Kahramanmaraş earthquakes, TCG İskenderun, TCG Sancaktar, and TCG Bayraktar were used for the transport of the sick and injured and hospital ship purposes. It is seen that the use of naval vessels for rapid and early health interventions comes to the fore.
Conclusion: As a result, it is possible to say that marine vehicles are effective in early intervention in natural disasters since they are faster, safer, and more economical than other transportation routes.

Anahtar Kelimeler

Natural Disaster, Earthquake;, Naval Vessels;, Access to Health Service

Kaynakça

• 1. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı AFAD, Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri. ErişimAdresi: https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf (Erişim tarihi: 20.05.2023)
• 2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji Ve Bütçe Başkanlığı 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. SBB Deprem Sonrası Değerlendirme Raporu, Mart 2023. Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf (Erişim tarihi: 31.03.2023)
• 3. Bikçe M. Taken and Need to Take Precautions in Turkey's Earthquakes. International Journal of Engineering Research and Development 2017;9(2):24-31.
• 4. Türkiye Büyük Millet Meclisi Destek Hizmetleri Başkanlığı (Sivil Savunma) Depremle Yaşamayı Öğrenmeliyiz Deprem Öncesinde Sırasında ve Sonrasında Yapılması Gerekenler. ErişimAdresi: https://www5.tbmm.gov.tr/yayinlar/brosurler/deprem_oncesinde_sirasinda_sonrasinda_yapilmasi_gerekenler.pdf (Erişim Tarihi: 25.08.2023)
• 5. İlhan AM. Afetler ve insani yardım operasyonlarında silahlı kuvvetlerin rolü. Güvenlik Bilimleri Dergisi 2013;2(1):107-129.
• 6. Wiharta S, et al. The Effectiveness of Foreign Military Assets in Natural Disaster Response, Stockholm Internationalpeace Research Institute, 2008. SIPRI, Sweden: March, 2008.
• 7. Çatak İ. Türkiye’de Afetlere Etkin Müdahalede Deniz Alternatifi Önerisi: Afet Gemileri. Deniz Taşımacılığı ve Lojistiği Dergisi 2019;2(1):1-16.
• 8. Poyraz Ö. Osmanlı Devleti'nin Doğal Afetlere Yaklaşımı: Edirne Vilayeti Örneği 1912, Kitapsever Bir Tarihçi Prof. Dr. Ali Birinci Armağanı, Polis Akademisi Yayınları, Ocak 2017:265-284.
• 9. Ürekli F. Osmanlı döneminde İstanbul’da meydana gelen afetlere ilişkin literatür. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2010;16: 101-130.
• 10. Satılmış S. Osmanlı'da bir afet yönetimi örneği: 1883 Çeşme ve Urla depremi. International Journal Of History (History Studies) 2012;4(1):503-527
• 11. Küçükalıoğlu Özkılıç S. 1894 Depreminin İstanbul üzerindeki etkileri (Deprem sonrası imar faaliyetleri). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, 2011.
• 12. Esin S, ve ark. Afetlerde Sağlık Hizmetleri Yönetimi: Kurs Notları. Sağlık Bakanlığı Yayınları, Ankara. 2001.
• 13. Genç F. Kriz iletişimi: Marmara depremi örneği. Selçuk İletişim 2008;5(3):161-175.
• 14. Tokmak M. Doğal Afetlerde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) Etkin Kullanımı: Kocaeli ve Van Depremi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın, 2012.
• 15. Van Depremi Hakkında, (afad.gov.tr), AFAD Van Depremi Raporu (Erişim Tarihi: 01.05.2023)
• 16. Deprem Bölgesine Yönelik Çalışmalar (afad.gov.tr), AFAD Van Depremi Raporu Erişim Adresi: https://www.afad.gov.tr/deprem-bolgesine-yonelik-calismalar (Erişim Tarihi: 01.05.2023)
• 17. Bakanımız Sn. Süleyman Soylu, Kahramanmaraş Afet Koordinasyon Merkezi'nde Açıklamalarda Bulundu. 14.04.2023 Erişim Adresi: https://www.icisleri.gov.tr/bakanimiz-sn-suleyman-soylu-kahramanmaras-afet-koordinasyon-merkezinde-aciklamalarda-bulundu (Erişim Tarihi: 30.04.2023)
• 18. Bakan Koca, Deprem Bölgesinde Son Durumu Değerlendirdi. 04.04.2023 Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,94749/bakan-koca-deprem-bolgesinde-son-durumu-degerlendirdi.html (Erişim Tarihi:29.04.2023)
• 19. Deniz Ve Hava Araçları Kazalarında Arama Kurtarma Yönetmeliği. Mevzuat Bilgi Sistemi. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/ (Erişim Tarihi:28.08.2023)
• 20. Bilgen M E. (A-1600) TCG İskenderun Personel Nakliye Gemisi. 09.12.2022 Erişim Adresi: https://mavivatan.net/a-1600-tcg-iskenderun-personel-nakliye-gemisi/ (Erişim Tarihi:01.05.2023)
• 21. Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Beraberindeki TSK Komuta Kademesi, TCG Sancaktar Gemisinde İncelemelerde Bulundu, Tedavi Gören Vatandaşlarımızı Ziyaret Etti 12.02.2023 Erişim Adresi: https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/1222023-60807 (Erişim Tarihi:23.04.2023)
• 22. T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) 30.03.2023 tarihli 2302798441 sayılı başvuru üzerine cevap olarak Deniz Kuvvetleri Komutanlığınca 02.05.2023 tarihinde gönderilen belge
• 23. 1900 Sonrası Türkiye’deki Depremler, Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odasının Önerileri Oda Raporu, Ağustos 2010. ErişimAdresi: http://www1.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/ee9b8f616afde72_ek.pdf (Erişim Tarihi: 26.08.2023)
• 24. Terekli B. 1912 Şarköy-Mürefte Depremi Ve Etkilediği Alanlar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. 2011.
• 25. Kurultak İ. Deprem Yaralanmalı Erişkin Hastada Ezilme (Crush) Sendromu. TOTBİD Dergisi 2022;21:294-303.
• 26. Nakajima Ş. Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi 2012:28(2):150-155.
• 27. Güler HG, ve ark. Tsunami Afeti Sonrası Yapısal ve Yapısal Olmayan Önlemler ve Farkındalık Çalışmaları: Japonya Örneği. Teknik Dergi 2018:8605-8629
• 28. Edgington DW. Planning for Earthquakes and Tsunamis: Lessons from Japan for British Columbia, Canada. Progress in Planning 2022;163:100626