Spit, Spittoon and Hygiene: The Place of the Spittoon in the History of Tuberculosis

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 918 - 929, 30.09.2025

Hüseyin Erkut Söğüt , Hilal Arı , Ayşenur Daldaban Berberoğlu , Serap Şahinoğlu

https://doi.org/10.31020/mutftd.1640986

Öz

Aim: The main aim of this study is to draw attention to the spittoon's importance in society's fight against tuberculosis and its place in the history of medicine. Another aim is to provide information about the use of spittoons.
Method: Internet searches were made to obtain general information about the spittoon. Afterwards, the keywords "spittoon", "tuberculosis", "spittoon" and "tuberculosis" were used in the databases on the internet. The current issues of Yaşamak Yolu (The Way of Living) magazines published by the Istanbul Tuberculosis Association in the Milli Kutuphane (National Library) were accessed for the printed sources.
Findings: The use of spittoons in Turkey dates back to the Ottoman period. It was tried to be used in public areas as a hygiene measure. In the Republican Era, using spittoons was encouraged through association activities and studies to raise public awareness. The use of spittoons worldwide is based on the geographies of China and India. It is thought that Europe met spittoons with the trade routes that emerged due to geographical discoveries and increased tobacco use.
Conclusion: Spittoons have been an effective method used in Turkey and other countries as a hygiene and public health measure to prevent disease transmission when no effective treatment was available.

Anahtar Kelimeler

Spit , Spittoon , Tuberculosis , Tuberculosis Control , Yasamak Yolu (The Way of Living)

Tükürük, Hokka ve Hijyen: Tüberküloz Tarihinde Tükürük Hokkasının Yeri

Öz

Amaç: Çalışmada tükürük hokkasının kullanımının toplumda tüberküloz hastalığıyla mücadele edilmesindeki önemine ve tükürük hokkasının tıp tarihindeki yerine dikkat çekmek temel olarak amaçlanmıştır. Ayrıca tükürük hokkalarının kullanımı hakkında bilgi vermek de bir diğer amaç olmuştur.
Yöntem: Tükürük hokkası ile ilgili genel bilgi edinmek amacıyla internet üzerinden taramalar yapılmıştır. Daha sonra internet üzerindeki veritabanlarından “tükürük hokkası”, “tüberküloz”, “spittoon” ve “tuberculosis” anahtar sözcükleri kullanılarak kaynak taraması yapılmıştır. Basılı kaynaklar için ise Milli Kütüphane’deki İstanbul Verem Savaş Derneği’nin yayımladığı Yaşamak Yolu dergilerinin mevcut sayılarına ulaşılmıştır.
Bulgular: Türkiye’de tükürük hokkalarının kullanımı Osmanlı Dönemi’ne dayanmaktadır. Hijyen önlemi olarak kamusal alanlarda kullanımı sağlanmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet Dönemi ise dernek faaliyetleri başta olmak üzere toplumu bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar ile tükürük hokkalarının kullanımı teşvik edilmeye çalışılmıştır. Dünya’da tükürük hokkalarının kullanımı ise Çin ve Hindistan coğrafyalarına dayandırılmıştır. Coğrafi keşifler sonucu ortaya çıkan ticaret yolları ve tütün kullanımının artışı ile Avrupa’nın tükürük hokkaları ile tanıştığı düşünülmektedir.
Sonuç: Tükürük hokkaları mevcut etkin bir tedavinin olmadığı dönemde hastalığın bulaşmasını önlemek için kullanılmış bir hijyen ve halk sağlığı önlemi olarak hem Türkiye’de hem diğer ülkelerde kullanılmış etkili bir yöntem olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tüberküloz , Tükürük , Tükürük Hokkası , Verem Savaş , Yaşamak Yolu

Kaynakça

• 1. World Health Organization [Internet]. Tuberculosis: [b.t.; cited 2024, October 28]. Available from: https://www.who.int/health-topics/tuberculosis#tab=tab_1.
• 2. Barberis I, et al. The history of tuberculosis: from the first historical records to the isolation of Koch's bacillus. J Prev Med Hyg 2017;58(1):9-12.
• 3. U.S. Centers For Disease Control And Preventation [Internet]. History of World TB Day: [updated 2023 October 18; cited 2024, October 28] Available from: https://www.cdc.gov/world-tb-day/history/index.html
• 4. Yildirim N, Gurgan M. Türk Göğüs Hastalıkları Tarihi. Editör: Muzaffer Metintaş. İstanbul: Türk Toraks Derneği, Aves Yayıncılık, 2012. pp:22-24.
• 5. Bianchi T [Internet]. Worldwide visits to Wikipedia.org from October 2023 to March 2024 2024 [updated 2024 November 11; 2025 May 25]. Available from: https://www.statista.com/statistics/1259907/wikipedia-website-traffic/.
• 6. Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivleri. Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (HR. İM) 227/69
• 7. Selçuk BA. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2012;2(1):11-14. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mutftd/issue/43159/523449
• 8. Armocida E, Martini M. Tuberculosis: a timeless challenge for medicine. J Prev Med Hyg 2020;61(2):143-147. Available from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7419119/
• 9. Murray JF, Schraufnagel DE, Hopewell PC. Treatment of Tuberculosis. A Historical Perspective. Ann Am Thorac Soc 2015;12(12):1749-59. Available from: https://www.atsjournals.org/doi/10.1513/AnnalsATS.201509-632PS
• 10. Woodruff HB. Selman A. Waksman, winner of the 1952 Nobel Prize for physiology or medicine. Appl Environ Microbiol. 2014;80(1):pp2-8. Available from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3911012/
• 11. Genç Kuzuca İ, Şahinoğlu S, Acıduman A. Verem Mücadelesinde Sosyal Yardım Kurumları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2019;9(3):337-48. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mutftd/issue/48799/568060
• 12. Ömer B. Verem Tehlikesi Veremle Mücadele: Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şürekası; 1919.
• 13. Vereme Karşı Müdafaa İstanbul: Osmanlı Şirketi Matbaacılık (Ahmet İhsan ve Şürekası); 1914.
• 14. Çavuşoğlu C. History of tuberculosis and tuberculosis control program in Turkey. Microbiology Australia 2014;35:169. Available from: https://www.researchgate.net/publication/276467196_History_of_tuberculosis_and_tuberculosis_control_program_in_Turkey
• 15. Etker Ş. İstanbul’un İlk Verem Savaşımı Derneği: Ligue contre la Tuberculose (Phitisie pulmonaire) de Constantinople. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 2020;21(2):225-47. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuoba/issue/55757/710116
• 16. Karayaman M. İzmir Verem Mücadele Cemiyeti Tarafından Yayınlanan Sıhhî Cidâl-Sıhhat Dergisi. Turkiye Klinikleri J Med Ethics 2010;18(3):140-52. Available from: https://www.academia.edu/35627144/İzmir_Verem_Mücadele_Cemiyeti_Tarafından_Yayınlanan_Sıhhî_Cidâl_Sıhhat_Dergisi
• 17. T.C. Resmi Gazete (1930) Umumi Hıfzısıhha Kanunu, madde 113-121. 24 Nisan 1930. Sayı: 1489. Ankara
• 18. Arıkan A. Milli Türk Tıp Kongrelerinin Cumhuriyet Dönemine Katkısı. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 2024(29):88-104. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ytta/issue/89677/1583841
• 19. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tüberküloz Dairesi Başkanlığı [Internet]. Tarihçe: [updated 2023 July 17; cited 2024, October 28]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/baskanligimiz-tbc/tarihce.html.
• 20. T.C. Resmi Gazete (1949) Verem Savaşı Hakkında Kanun, 11 Nisan 1949. Sayı: 7183. Ankara
• 21. Wikipedia contributors [Internet]. Kozhikode: [updated 2025 February 28; cited 2025 February 28] Available from: https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kozhikode&oldid=1278057153.
• 22. Zaugg R. The King’s Chinese Spittoon: Global Commodities, Court Culture, and Vodun in the Kingdoms of Hueda and Dahomey (Seventeenth to Nineteenth Centuries). Annales Histoire, Sciences Sociales 2018;73(1):115-53. Available from: https://www.cambridge.org/core/journals/annales-histoire-sciences-sociales-english-edition/article/abs/kings-chinese-spittoon-global-commodities-court-culture-and-vodun-in-the-kingdoms-of-hueda-and-dahomey-seventeenth-to-nineteenth-centuries/889A51DC7084AF2A001F40C7B3D0D938
• 23. Dohrmann J [Internet]. A Note from the Collections: Spittoons Chicago, IL: International Museum of Surgical Sciences; B.T [cited 2024 October 28]. Available from: https://imss.org/2023/08/a-note-from-the-collections-spittoons/.
• 24. Shukla A, et al. Ayurvedic Tambula Sevana - A Healthy Traditional Practice International Journal of Herbal Medicine 2015;3(1):40-4. Available from: https://www.florajournal.com/vol3issue1/may2015/2-6-15.1.pdf
• 25. Bhavana KR, Shreevathsa. Medical geography in Charaka Samhita. Ayu 2014;35(4):371-7. Available from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4492020/
• 26. Gode PK. History of the Spittoon in India — Between c. B. C. 300 and A. D. 1900. Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute 1955;36(3/4):204-14. Available from: https://www.jstor.org/stable/44082956
• 27. Wikipedia contributors [Internet]. Henan: [updated 2025 February 21; cited 2025 February 28]. Available from: https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Henan&oldid=1276896623.
• 28. Karetzky PE. Court Art of the Tang: University Press of America; 1996. pp145-150 & pp165-169
• 29. Wikipedia contributors [Internet]. Savi: [updated 2024 November 23; cited 2025 February 28] Available from: https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Savi&oldid=1259111847.
• 30. Wikipedia contributors [Internet]. Ouidah: [updated 2024 November 23; cited 2025 February 28] Available from: https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ouidah&oldid=1259112106.
• 31. Lauer S. The Social Impact of the Misconceptions Surrounding Tuberculosis. The Iowa historical review 2017;7:55-78. Available from: https://pubs.lib.uiowa.edu/iowa-historical-review/article/id/1618/
• 32. Morens DM. At the Deathbed of Consumptive Art: U.S Centers for Disease Control and Preventation; 2002 Available from: https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/8/11/02-0549_article.
• 33. Spittoon Porto: Palácio da Justiça do Porto; b.t. [cited 2024 October 28] Available from: https://museuvirtual.trp.pt/en/collection/spittoon.
• 34. Tuberculosis Spittoon: Worcester Medical Museums; b.t. [cited 2024 October 28] Available from: https://medicalmuseum.org.uk/tbspittoon.
• 35. Yaşamak Yolu, No 7, 1929, pp.5
• 36. Yaşamak Yolu, No.21, 1930, pp.3,4.
• 37. Yaşamak Yolu, No.4, 1929, pp.6
• 38. Türk Dil Kurumu. kubur: [cited 2025 May 24] Available from: https://sozluk.gov.tr/.