Traces of Art in Cadaver Dissection: Rembrandt’s The Anatomy Lesson of Dr. Jan Deijman

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 785 - 790, 30.09.2025

Aylin Aksoy

Öz

This study explores the layered meaning of cadaver dissection in Rembrandt’s 1656 painting The Anatomy Lesson of Dr. Jan Deijman, emphasizing its transformation from a medical procedure into a complex visual and intellectual narrative. The dissection of the frontal lobe reflects the XVII. century scientific shift toward understanding the mind, consciousness, and human identity through material anatomy. The selection of the brain as the dissection site symbolizes a departure from metaphysical interpretations of the self, grounding knowledge in the physical body. Rembrandt’s masterful use of light and shadow elevates the scene into a theatrical performance of knowledge. The spatial arrangement of the figures, their gazes, and their interaction with the cadaver transform the body into more than an object it becomes the axis around which meaning is constructed. The absent female body further reveals the gendered exclusions inherent in the early scientific imagination. In this context, the painting becomes an aesthetic space of memory, turning the mortal body into both a medical and philosophical archive.

Anahtar Kelimeler

Cadaver , Brain , Dissection , Rembrandt , Anatomy

Kadavra Diseksiyonunda Sanatın İzleri: Rembrandt’ın Dr. Jan Deijman’ın Anatomi Dersi Tablosu

Öz

Bu çalışma, Rembrandt’ın 1656 tarihli Dr. Jan Deijman’ın Anatomi Dersi adlı eseri üzerinden kadavra diseksiyonunun yalnızca tıbbî bir işlem değil, aynı zamanda sanatsal ve düşünsel bir temsile dönüştüğü çok katmanlı yapısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Eserde frontal lobdan açılmış bir kadavra aracılığıyla yürütülen beyin diseksiyonu, XVII. yüzyılda zihne, bilince ve insan doğasına dair bilimsel ilginin görsel ifadesi hâline gelir. Beynin diseksiyon nesnesi olarak seçilmesi, insanı anlama çabasının artık ruhsal değil, fizyolojik temellere dayandırıldığını gösterir; akıl ve bilinç, maddesel olanın içinde aranmaya başlanmıştır. Rembrandt’ın ışık gölgeyi ustalıkla kullandığı bu kompozisyonda figürlerin yerleşimi, bakışları ve kadavrayla kurdukları ilişki, sahneyi bir bilgi tiyatrosuna dönüştürür. Bu sahnede kadavra, edilgen değil, anlamın bedenleştiği merkezî bir aktördür. Temsil edilen beden yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda sanatsal ve sosyokültürel bir bağlamda da okunabilir. Kadın bedeninin temsildeki yokluğu ise bilgi üretiminin cinsiyet politikalarına dair güçlü bir eleştiriyi içinde barındırır. Bu bağlamda eser, ölümlü bedeni estetik bir hafıza mekânına dönüştürerek hem tıbbî hem felsefî bir arşiv işlevi görür.

Anahtar Kelimeler

Kadavra , Beyin , Diseksiyon , Rembrandt , Anatomi

Kaynakça

• 1. Baylan H, Çırpan S, Demirci T. 17. yüzyılda Amsterdam’da Anatomi Tiyatroları ve Sanat. Tıp Tarihi Dergisi 2023;32(2):88–91.
• 2. Çeler A. Bedenin Anatomisi: Rembrandt ve Anatomi Dersleri. Sanat Kuram ve Eleştiri Dergisi 2024;19(1):75–80.
• 3. Rembrandt van Rijn. The Anatomy Lesson of Dr. Deijman. Wikipedia (İnternet). 18 Mayıs 2024 (erişim:26 Haziran 2025). Erişim adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/The_Anatomy_Lesson_of_Dr._Deijman
• 4. Middelkoop M. Rembrandt and the Anatomy Lesson. Amsterdam: Amsterdam Museum; 2008. 5. Foucault M. Disiplin ve Ceza: Bir Hapishane Tarihi. İstanbul: İmge Kitabevi; 1977.
• 6. Turamanlar B. Diseksiyonun Sanatsal Temsili. Anatomi ve Sanat 2024;11(1):51–53.
• 7. Arpacı A. Rembrandt’ın Anatomi Dersleri: Sanat ve Tıp Arasında. Sanat ve Bilim Dergisi 2020;5(2):54–56.
• 8. Arıkan Ekşi E. 17. Yüzyıl Hollanda Resim Sanatında Moda ve Etik. Sanat Tarihi Araştırmaları 2012;9(1):120–123.
• 9. Canbolat M, Şenol Y. Anatomi eğitiminde beyin diseksiyonları ve tarihsel gelişimi. Tıp Tarihi ve Deontoloji Dergisi 2019;26(2):91–94.
• 10. Searle JR. Zihin Nedir? İstanbul: İthaki Yayınları; 2004.
• 11. Taslaman C. İnsan Ne İle Yaşar? İstanbul: Etkileşim Yayınları; 2007.
• 12. Özgenç Erdoğdu N. Vanitas İmgesinin Evrimi ve 17. Yüzyıl Hollanda Resminde Kullanımı. Sanat ve Tasarım Dergisi 2018;21:36–42.