ŞİRKETLERDE VERGİ RİSKİ ALGISI VE VERGİ RİSKİ YÖNETİMİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, , 307 - 332, 01.11.2018

Adnan Gerçek , Feride Bakar Türegün

https://doi.org/10.29067/muvu.368807

Öz

Birçok
alanda gözlenen risk, şirketlerin iş faaliyetleri için sonuçları bilinmeyen
durumlar yaratır. Bu yüzden diğer alanlarda olduğu gibi vergi riskinin de
tespit edilmesi ve yönetilmesi önemlidir. Vergi riski; istenmeyen vergi
sonuçları, finansal kontrol ve raporlamadaki zayıflıklar olarak ortaya çıkar.
Bu çalışma, şirketlerde vergi riski algısını ve vergi riskinin yönetilebilirliğini
ölçmeyi amaçlamaktadır. Bunu ölçmek için Elgood, Paroissien ve Quimby (2004),
Wunder (2009) ve Gmeiner (2009) çalışmalarındaki sorular kullanılarak
oluşturulan ölçek, daha fazla vergi riski taşıdığı kabul edilen bağımsız
denetime tabi şirketlerin mali işlerden sorumlu yöneticilerine uygulanmıştır.
Sonuçlar frekans analizi ve t-testine tabi tutulmuştur. Analiz sonuçlarına göre
vergi planlaması yapan, kurumsal risk yönetimi uygulayan ve yurtdışı iştirake
sahip şirketlerin vergiyle ilgili daha iyi izleme ve raporlama prosedürlerine
sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Şirketlerin en çok yönetim riski ve itibari risk
konusunda sorun yaşadıkları tespit edilmiştir. Vergi riski yönetimi uygulamak
isteyen şirketlerin özellikle vergi birimini iyi yapılandırmalarında ve uzman
personel çalıştırmalarında yarar vardır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Riski, Vergi Riski Yönetimi, Vergilemede Belirlilik, Vergi Karmaşıklığı

A SURVEY ON COMPANIES RELATED TO THE PERCEPTION OF TAX RISK AND TAX RISK MANAGEMENT

Öz

Risk occurring in many areas creates a likelihood of outcomes that are different than expected for
business activities. So it is necessary to determine and manage risk for tax as
it is in other areas. Tax risk occurs as in the form of undesirable tax results
and vulnerabilities in financial controls and reporting. This study aims to
measure the perception of tax risk and the manageability of tax risk in
companies. A scale was developed using questions from Elgood, Paroissien &
Quimby (2004), Wunder (2009) and Gmeiner (2009) and it was applied to managers
who are responsible for financial affairs of mandatory independent audited
companies that are considered to have more tax risk. The results were analyzed
by frequency analysis and t-test. According to analysis results, companies
doing tax planning, implementing enterprise risk management and having foreign subsidiaries have better
tax-related monitoring and reporting procedures. It was determined that
companies mostly have problems on management and reputational risk. It would be
useful for companies that are eager to manage tax risk need to well structure
tax department and have qualified personnel.

Anahtar Kelimeler

Tax Risk, Tax Risk Management, Tax Certainty, Tax Complexity

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı, (2017). Adli İstatistikler. Ankara, http://www.adlisicil.adalet.gov.tr/AdliIstPdf/2016.pdf.
• Ak, B. (2014). Parametrik hipotez testleri. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ed. Ş. Kalaycı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Arlinghaus, B. P. (1998). Goal setting and performance measures – by tax professionals in fortune 500 companies. The Tax Executive, 50(6), 434-442.
• Bakar Türegün, F. (2017). Şirketlerde vergi riski yönetimi: Türk vergi sistemi açısından bir değerlendirme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Bayram, N. (2015). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Budak, T., James, S. ve Benk, S. (2017). Vergi sisteminin basitleştirilmesi: kavramsal bir değerlendirme. Maliye Araştırmaları - 1, 32. Uluslararası Maliye Sempozyumu Seçme Bildiriler. Ed. A. Gerçek, Ö. Çetinkaya, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Cozmei C. ve Serban E. C. (2014). Risk management triggres: from the tax risk pitfalls to organizational risk. Procedia Economics and Finance, 15, 1594-1602.
• Çetin, G. (2007). Vergi aflarının vergi mükelleflerinin tutum ve davranışları üzerindeki etkisi. Yönetim ve Ekonomi, 14 (2), 171-187.
• Çetinkaya, O. (2008). Şirket yöneticileri için vergi uyuşmazlıkları rehberi. http://www.cetinkaya.av.tr/Dosyalar/9ebebe09-8e3c-4a22-a1b8-108009bed8d6.pdf.
• Daelen, M. ve Ven, A. (2010). Introducing risk management. Risk Management and Corporate Governance: Interconnections in Law, Accounting and Tax. Ed. M. Daelen, C. Elst, UK: Edward Elgar Publishing.
• Donohoe, M. P., McGill G. A. ve Outslay E. (2014). Risky business: the prosopography of corporate tax planning. National Tax Journal, 67(4), 851-874.
• Elgood, T., Fulton, T. ve Schutzman M. (2008), Tax function effectiveness: the vision for tomorrow’s tax function. PwC and Wolters Kluwer Business Publishing.
• Elgood, T., Paroissien, I. ve Quimby, L. (2004). Tax risk management. PwC, https://www.pwc.co.za/en/assets/pdf/pwc-tax-risk-management-guide.pdf.
• Erasmus, D. N. Tax intelligence: the seven habitual tax mistakes made by companies. Tax Risk Management Services, http://www.erasmusontax. com/publications/.
• GİB, (2017). Faaliyet Raporu 2016. http://www.gib.gov.tr/sites/default/ files/fileadmin/faaliyetraporlari/2016/2016_faaliyet_raporu.pdf.
• Gmeiner, K. (2009). Ausgestaltung eines tax risk management in unternehmen. Masterarbeit, Wirtschafts Universität, Wien.
• Happe, R. (2008). Multinationals, enforcement covenants, and fair share. Beyond Boundaries: Developing Approaches to Tax Avoidance and Tax Risk Management. Ed. J. Freedman, UK: Oxford University, Centre for Business Taxation Publishing.
• Holton, G. A. (2004). Defining risk. Financial Analysts Journal, 60 (6), 19-25.
• IFRS, IFRIC 23, http://www.ifrs.org/issued-standards/list-of-interpretations/ ifric-23-uncertainty-over-income-tax-treatments/.
• KGK, http://kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3% BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2016Seti/TMS12.pdf.
• KGK, İstatistikler, http://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/6728/ Tablo-1-Finansal-Tablolar%C4%B1n%C4%B1-TMS%E2%80%99ye-Go%CC%88re-Du%CC%88zenleyen-I%CC%-(01.09.2016-I%CC%87tibar%C4%B1yla).
• Kızılot, Ş. ve Çomaklı, Ş. E. (2004). Vergi kayıp ve kaçakları ve kayıt dışı ekonomi ilişkisi ve boyutlarının mevzuat açısından değerlendirilmesi. 19. Türkiye Maliye Sempozyumu Tebliğler. Ankara: Yaklaşım Yayınları.
• Lavermicocca C. (2011). Tax risk management practices and their impact on tax compliance behaviour – the views of tax executives from large Australian companies. Journal Of Tax Research, 9(1), 89-115.
• Maliye Bakanlığı. (2016). Vergi harcamaları raporu, file:///C:/Users/hp/Downloads/Gep_c826226e242a44b794bdb022be4a1ac8.pdf.
• Mik, B. (2010). Introduction to tax risk management, Tax Risk Management From Risk to Opportunity. Ed. A. Bakker, S. Kloosterhof, Netherlands: IBFD.
• Mulligan, E. ve Oats, L. (2009). Tax risk management: evidence from the US. British Tax Review, 6(1), 680-703.
• OECD, (2004). Principles of corporate governance. OECD Publishing, http://www.oecd.org/corporate/ca/corporategovernanceprinciples/31557724.pdf.
• OECD, (2016). Co-operative tax compliance: building better tax control framework, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/9789264253384-en.
• Owens, J., Roy-Chowdhury, C. ve Huibregtse, S. (2015). Tax risk and tax risk management: how to mitigate tax risk in a BEPS-driven environment. CFE Forum 2015, Tax Governance and Tax Risk Management in a post-BEPS World, Brussels, 26 March.
• Öz, E. ve Buyrukoğlu, S. (2011). Cumhuriyet tarihinde vergi afları: maddi ve manevi erozyonlar. Vergi Sorunları, 272, Mayıs.
• Rensburg, J. (2012). Tax risk management: a framework for implementation. Thesis on Master Degree of Taxation, University of Pretogia, South Africa.
• Segal T. ve Maroun W. (2014). Tax risk-management analysis: comparison between The United States of America, The United Kingdom and South Africa. Journal of Economic and Financial Sciences, July, 7(2), 375-392.
• Şenyüz, D. (1995). Vergilendirmede yükümlü psikolojisi. Bursa.
• Tekbaş, A. (2012). Vergi kanunlarının tabi olduğu anayasal ilkeler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, 123-191.
• Tuay, E. ve Güvenç, İ. (2007). Türkiye’de mükelleflerin vergiye bakışı. GİB Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı Yayını, No: 51.
• Türkmen, N. (2017). Ezber bozan bir Danıştay kararı. Sözcü Gazetesi, 25 Kasım.
• Üyümez, M. E. (2016). Vergi mevzuatının karmaşıklığı ve uzlaşma yöntemi bağlamında vergi uyumunun değerlendirilmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8 (1), 2016, 75-92.
• Wunder, H. F. (2009). Tax risk management and the multinational enterprise. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 18, 14-28.
• Yaltı, B. (2012). Vergi sigortası. Vergi Sorunları Dergisi, 284, Mayıs, 112-134.
• VDK, (2015). Faaliyet Raporu 2014. https://www.vdk.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fDosya%2fVDK%202014%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu_1102.pdf.