ENERJİ SEKTÖRÜNDE DOĞALGAZ TİCARETİNDE HEDGE İŞLEMLERİ, VERGİLENDİRİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Yıl 2022, , 155 - 181, 01.03.2022

Hakan Çelenk , Ercan Bozlak

https://doi.org/10.29067/muvu.937233

Öz

Sahip olduğu belirgin avantajları nedeniyle dünya enerji kaynakları içindeki payı gittikçe artan doğal gaz, dünyanın önemli enerji kaynaklarından biri haline gelmiştir. Dünya genelinde doğal gaz fiyatlarına bakıldığında doğal gaz fiyat formüllerinin petrol ürünlerine bağlı olduğu görülmektedir. Doğal gaz fiyatları, petrol ürünlerinin fiyat artışıyla orantılı olarak artmaktadır. Petrol fiyatları ile döviz kurları arasındaki eşzamanlı ve aynı yönde bir değişim söz konusudur. Türkiye’de de doğalgaz fiyatları büyük ölçüde petrol fiyatlarına bağlı olarak belirlenmektedir. Dolayısıyla petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı hedging mekanizması çalıştırılması gerekmektedir. Böylece fiyatların doğal gaz maliyeti üzerindeki etkisinin azaltılmakta, maliyetlerin belirli bir bant aralığında kontrol edilmekte veya tek bir fiyatta sabitlenerek belirlenebilmektedir. Çalışmada doğal gaz fiyatlarının hedge edilmesi örnek uygulamayla anlatılmıştır. Bu süreçte oluşan işlemler ve bu işlemler sonucunda meydana gelen vergilendirme muhasebe kayıtlarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Gaz,, Hedge,, Vergi,, Muhasebe,, Risk,, ötv,, KDV,

HEDGE TRANSACTIONS, TAXATION, AND ACCOUNTING IN THE NATURAL GAS TRADE IN THE TURKISH ENERGY SECTOR

Öz

Due to its significant advantages, natural gas, which forms an increasing share of world energy resources, has become one of the important energy resources worldwide. When natural gas prices are analyzed around the world, it is seen that the price formulas depend on petroleum products. Natural gas prices are increasing in proportion to the price increase in petroleum products. There is a simultaneous change in the same direction between oil prices and exchange rates. Natural gas prices are also determined depending on oil prices substantially in Turkey. Therefore, a hedging mechanism should be implemented against fluctuations in oil prices. Thus, the effect of prices on natural gas cost is reduced and the costs are controlled within a certain band interval or fixed by a single price. In this study, firstly the hedging of natural gas prices is explained with an example application. Then taxation processes of the natural gas trade and accounting records including taxation processes are presented. Herein, a guiding resource has been created for both real sector actors in the natural gas business and academics who plan to design an academic study on this subject.

Anahtar Kelimeler

Natural Gas, Hedge, Taxation, Accounting, Risk, SCT, VAT

Kaynakça

• Akgüç, Ö., (2009). Kriz Nedeni ve Çıkış Yolları. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (42), 6-11.
• Akgül, S. (2013). Petrol ve Doğal Gaz Fiyatları Arasındaki İlişki. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 453-468.
• Andrea, S. K., John A. B., & David S. L. (2007). Energy Derivatives Through Federal and State Tax Glasses. Journal Of Taxatıon Of Fınancıal Products, 6(3) 21-42.
• Bayrac, H. N., (2014). Kuresel Enerji Politikalari ve Turkiye: Petrol ve Dogal Gaz Kaynaklari Acisindan Bir Karsilastirma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1),115-142.
• Çıtak, N., & Kurt, F. (2020). İhracat Firmalarında Riskten Korunma Aracı Olarak Türev Ürünlerin Kullanımı. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, (62) 11-22.
• Dagdemir, O. (2012). Cevre Sorunlarina Ekonomik Yaklasimlar ve Optimal Politika Arayislari. Ankara Gazi Kitapevi.
• Dizman, S. (2014). Turev Finansal Urunlerin; Turkiye Muhasebe Standartlari (TMS), Turkiye Finansal Raporlama Standartlari (TFRS) ve Yeni Hesap Plani Taslagi Kapsaminda Muhasebelestirilmesi. Erzincan Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, (7), 17-30.
• EPDK, (2017). Lisans ve Katılım bedeli, Karar Örneği, 21.12.2017, https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/6-3-3274/dogalgaz2018lisansbedelleri (Erişi Tarihi: 26.11.2018).
• EPDK, (2017). Energy Market Regulatory Authority 2016 Annual Report, Ankara, p.23
• EPDK, (2018). Energy Market Regulatory Authority 2017 Annual Report, Ankara, p.9
• EPDK, (2019). Energy Market Regulatory Authority 2018 Annual Report, Ankara, p.3
• Erdogan, N. (1995). Uluslararasi Isletmelerde Mali Risk ve Yonetimi ve Çagdas Finansal Teknikler. Istanbul Kent Matbaacilik.
• Xiaojia, G., Alexandros B., & Afzal M. S. (2016). The natural hedge of a gas-fired power plant. Computational Management Science; Dordrecht, 13(1), 63-86.
• Hartley, P. R., Medlock, K. B., & Rosthal, J. (2008). The relationship of natural gas to oil prices. The Energy Journal, 29(3), 47–65. Herberrt, J. H. (2001). Natural Gas Hedging: A Primer for Utulities and Regulations. Public Utilities Forthnightly (1),18-25.
• Hideki, T. (2004). The Application of Econophysics Proceedings of the Second Nikkei Econophysics Symposium. Springer Japan.
• Jin, Y, & Jorion, P. (2006). Firm Value and Hedging: Evidence from U.S. Oil and Gas Producers, The Journal of Finance (61)2 893-919.
• KDV Kanunu, (1984). Vergi İndirimi, Madde 29/1-b, Cilt:24, Sayı : 18563 02.11.1984, s.6482-1 https://www. mevzuat.gov.tr/Mevzuat Metin/ 1.5.3065.pdf
• KDV Kanunu, (1984) Matraha Dahil Olan Unsurlar, Madde 24/b, Cilt:24, Sayı : 18563 02.11.1984, s.6482 https://www.mevzuat.gov.tr/ Mevzuat Metin/1.5.3065.pdf
• Kurar, I., & Çetin A.C. (2016). Turev Araclarinin Risk Yonetim Fonksiyonu: Vadeli Islem Piyasasi Risk Yonetimi Uzerine Bir Arastirma. Suleyman Demirel Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 21(2), 403-425.
• Lewis, S. K. (1993). Thumbtax: Business Hedging Transactions. The Tax Adviser.
• Moosa, I. A. (2003). The Sensitivity of the Optimal Hedge Ratio to Model Specification. Finance Letters (1), 15-20
• OTV (2002). 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu. 12/6/2002 Sayı: 24783
• Öztürk, A. B. (2017). Dogalgaz Sektoru. İs Bankası İktisadi Arastırmalar Bölümü Raporu p.15
• Pincus, M., & Rajgopal, S. (2001). The Interaction Between Accrual management and Hedging: Evidence from Oil and Gas Firms. The Accounting Review 77(1) 1-34. DOI:10.2308/accr.2002.77.1.127 Resmi Gazete, (2015). Anayasa Mahkemesi, 25.12.2014 TarihliKararı, Karar No:2014/198 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/2015 0407-14.pdf
• Resmi Gazete, (2002). Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği, 7 Eylül 2002, http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/ 2002/09/20020925.htm#4
• Resmi Gazete, (2002). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan: Doğal Gaz Dağıtım Şirketlerinin Perakende Satışlarında Fiili Üst Isıl Değerin Uygulanması Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ, 31 Aralık 2002 Sayı: 24980, https://www.resmigazete.gov.tr /eskiler/ 2005/06/20050602-11.htm
• Smith M. R., (2001). Basic Derivatives for the Oil and Gas Company. Alberta Law Review, (9)1, 159-179. Torun, P. (2017). Turkiye Dogalgaz Piyasalarinda Fiyat Belirleme Surecini Etkileyen Faktorler. Sakarya Iktisat Dergisi, (6)2,41-51.
• Usta, O. (2002). İsletme Finansi ve Finansal Yonetim. Izmir Anadolu Matbaacılık.
• Xiaojia, G., Beskos, A., & Siddiqui, A. M. (2016). The Natural Hedge of a Gas-Fired Power Plant. Computational Management Science; Dordrecht, (13),63-86.
• VUG, (2013) Vergi Usul Kanunu, Madde 18 – Vergi kanunlarında yazılı sürelerin hesaplanması, http://www.mevzuat. gov.tr/ MevzuatMetin/ 1.4.213. pdf Villar, J. A., & Joutz, F.L. (2006). The Relationship Between Crude Oil And Natural Gas Prices. Energy Information Administration – Office of Oil and Gas. Erişim 24 Ağustos 2021, http://aceer.uprm.edu/aceer/pdfs/ CrudeOil_ NaturalGas.pdf
• Yardımcı, O. (2011). Türkiye Dogal Gaz Piyasası: Gecmis 25 Yil, Gelecek 25 Yil. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2),157-166.
• Yıldırım, A. E. (2015). Avrupa Birligi ve Turk Vergi Sistemlerinde Ozel Tuketim Vergisi. Gazi Universitesi Hukuk Fakultesi Dergisi, (14), 219-252.