KEY AUDIT MATTERS AND COSO PRINCIPLES: SECTORAL COMPARISON

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 85 - 116, 01.03.2022

Berna Tez Ümit Gücenme Gençoğlu

https://doi.org/10.29067/muvu.950994

Cited By: 3

Öz

It is thought that there is a strong relationship between the key audit matters and internal control structures of enterprises. The purpose of the study is to reveal whether this relationship differs in sectoral terms. For this; sectoral comparison of key audit matters and possible deficiencies in internal control impacting on key audit matters, determining the COSO principles which are considered not to be effectively implemented by the enterprises in the emergence of the relevant deficiencies, have been determined as sub-objectives. In the scope of the research; the audit reports of 45 companies traded in Borsa İstanbul A.Ş., including energy, food, automotive, construction and tourism sectors, for 2017, 2018, 2019 were analyzed using content analysis, one of the qualitative data analysis methods. As a result, it has been determined that there is a strong relationship between the internal control systems of the enterprises and key audit matters and that there are differences depending on the structural characteristics of the sectors. And also; it has been determined that deficiencies in internal control, which are expressed as incorrect / incomplete data use, incompetent personnel and lack of systematic process control and evaluation, are common across sectors. It has been concluded that the COSO principle regarding the assessment of fraud risks is the most important principle that cannot be effectively implemented by businesses.

Anahtar Kelimeler

Key Audit Matters, Internal Control, COSO, Independent Auditing

KİLİT DENETİM KONULARI VE COSO İLKELERİ: SEKTÖREL KARŞILAŞTIRMA

Öz

Kilit denetim konuları ile işletmelerin iç kontrol yapıları arasında kuvvetli bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Çalışmada amaç, bu ilişkinin sektörel olarak farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. Bunun için; kilit denetim konularının ve bu konulara etki eden muhtemel iç kontrol eksikliklerinin sektörel karşılaştırmasını yapmak ve ilgili eksikliklerin ortaya çıkmasında işletmeler tarafından etkin uygulanmadığı düşünülen COSO ilkelerini tespit etmek alt amaçlar olarak belirlenmiştir. Araştırma kapsamında; enerji, gıda, otomotiv, inşaat ve turizm sektörleri olmak üzere Borsa İstanbul A.Ş’de işlem gören 45 işletmenin 2017, 2018, 2019 yılı bağımsız denetim raporları, nitel veri analizi yöntemlerinden içerik analizi kullanılarak incelenmiştir. Sonuç olarak, işletmelerin iç kontrol sistemleri ile kilit denetim konuları arasında kuvvetli bir ilişki olduğu ve sektörlerin yapısal özelliklerine bağlı olarak farklılıklar arz ettiği tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra; yanlış/eksik/hatalı veri kullanımı, yetkin olmayan personel, sistematik süreç kontrolü ve değerlendirmesinin yapılmaması olarak ifade edilen iç kontrol eksikliklerinin sektörler genelinde ortak olduğu belirlenmiştir. Suiistimal risklerinin değerlendirilmesi ile ilgili COSO ilkesinin ise, işletmeler tarafından etkin uygulanamayan en önemli ilke olduğu yargısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kilit Denetim Konusu, İç Kontrol, COSO, Bağımsız Denetim

Kaynakça

• Briciu, S. Danescu, A. C. Dănescu, T. Prozan, M. (2014). A Comparative Study of Well-Established Internal Control Models. Procedia Economics and Finance,(15), 1015-1020
• COSO (Mayıs 2013), Internal Control – Integrated Framework, Executive Summary, https://www.coso.org/Documents/990025P-Executive-Summary-final-may20.pdf, 11.06.2018
• Demirbaş, M. (2005/1). İç Kontrol ve İç Denetim Faaliyetlerinin Kapsamında Meydana Gelen Değişimler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7-4), 167-188
• Erdoğan, S. (Mart-Nisan 2015). Finansal Skandalların Bağımsız Denetim Boyutu. Mali Çözüm, 15-32
• Fidan, M. M. (2019). Ticari Alacaklarda Değer Düşüklüğü–TFRS 9 Finansal Araçlar Standardının Basit Yaklaşımı ve Vergi Usul Kanunu Karşılaştırılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 37-58
• Goodwın-Stewart, J. Kent, P. (2006). Relation Between External Audit Fees, Audit Comittee Characteristics and Internal Audit. Accounting and Finance, (46-3), 387-404
• Gör, Y. (2018). Finansal Başarısızlığı Önlemede İç Kontrol Sisteminin ve Denetim Kalitesinin Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), (5-11), 124-132
• Güleç, Ö.F. (2020). Bağımsız Denetçi Raporundaki Dönüşüm: Kilit Denetim Konuları (1.Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi
• Güler, A. Halıcıoğlu, M. B. Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Hasanefendioğlu, B. Uzel, M. (Mayıs-Haziran 2017). COSO Alaaddin’in Sihirli Lambası mı? Tüm Yönleriyle COSO Bazlı İç Kontrol Sistemi. İSMMMO, Mali Çözüm Dergisi, (141), 209-226
• Hatunoğlu, Z. Koca, N. Kıllı, M. (2012). İç Kontrolün Muhasebe Sistemindeki Hata ve Hilelerin Önlenmesindeki Rolü Üzerine Bir Alan Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9-20), 169-189
• Hazami-Ammar, S. (Nisan 2019). Some Evidence On The Impact Of Internal Audit On External Audit Fees. The Journal of Corporate Accounting&Finance, (30-2), 64-81
• https://www.coso.org, 13.05.2019 İbiş, C. Çatıkkaş, Ö. (Nisan-Haziran 2012). İşletmelerde İç Kontrol Sistemine Genel Bakış. Sayıştay Dergisi, (85), 95-121
• Jabbar, N. S. (2018). The Implications Of Internal And External Auditing Integration On The Auditing Performance And Its Impact On The Expectayion Gap: An Exploratory Study In The Iraqi Environment. Academy of Accounting and Financial Studies Journal, (22-3), 1528-2635-22-3-223
• Karavardar, A. (2014). İç Denetim Fonksiyonunun Dış Denetçiler Tarafından Değerlenmesi: Türkiye’de Bir Kanaat Fonksiyon Yaklaşımı Uygulaması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, (43-1), 173-187
• KGK, 2017 Yılı İnceleme Raporu, www.kgk.gov.tr, 18.11.2020
• KGK, 2018 Yılı İnceleme Raporu, www.kgk.gov.tr, 18.11.2020
• Quick, R. Henrizi, P. (2019). Experimental Evidence on External Auditor Reliance on the Internal Audit. Review of Managerial Science, (13-5), 1143-1176
• Sağlar, J. Tuan, K. (2009). İşletmelerde İç Denetim Fonksiyonunun Bağımsız Dış Denetim Maliyeti Üzerindeki Etkileri. Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18-1), 343-358
• Sarısoy, Ö. (2019). Bağımsız Denetim Beklenti Farkları (1. Baskı). İstanbul: Türkmen Kitapevi
• Sevilengül, O. (2009). Genel Muhasebe (15. Baskı). Ankara:Gazi Kitapevi
• Tez, B. (2020), Bağımsız Denetim ve İç Kontrol Sisteminin Etkileşimi: Sektörel Analiz (Doktora Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa
• TFRS 9 Finansal Araçlar (2017 Sürümü), 15.01.2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TFRS 13 Gerçeğe Uygun Değer Ölçümü, 15/01/2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat, 15.01.2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 12 Gelir Vergileri, 15.01.2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 16 Maddi Duran Varlıklar, 15.01.2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 32 Finansal Araçlar: Sunum, 15/01/2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü, 18.03.2006 tarihli ve 26112 sayılı Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar, 15/01/2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar, 15.01.2019 tarihli ve 30656 sayılı (Mükerrer) Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• TMS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller, 16/04/2018 tarihli ve 29826 sayılı Resmi Gazete, (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr )
• Türedi, H. Koban, A.O. Karakaya, G. (Ekim-Aralık 2015). COSO İç Kontrol (ABD) Modeli ile İngiliz (Turnbull) ve Kanada (CoCo) Modellerinin Karşılaştırılması. Sayıştay Dergisi, (99), 95-119
• BDS 701 Kilit Denetim Konularının Bağımsız Denetçi Raporunda Bildirilmesi, 09/03/2017 tarihli ve 30002 sayılı Resmi Gazete (Güncel versiyonu için bakınız www.kgk.gov.tr)