The Obligation of Export Intermediaries to Be Subject to Independent Audit: A Discussion within the Scope of TFRS 15 Principal-Agent Relationship

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 2, 269 - 285, 31.08.2024

Çağla Demir Pali

https://doi.org/10.29067/muvu.1468416

Öz

Revenue earned by companies is used as a major financial indicator and analysis tool and is considered by regulatory bodies as a decision criterion regarding company size. For instance, revenue is one of the three criteria for determining whether a company is subject to an independent audit. However, regulatory bodies may define revenue in different ways.
This study examined the revenue amount of an export intermediary company subject to independent audit by meeting the conditions under Article 398 of the Turkish Commercial Code No. 6102. The Public Oversight Board determines the independent audit obligation of the companies by using the financial statements prepared under the tax legislation law. However, independently audited financial statements are prepared under Turkish Accounting Standards/Turkish Financial Reporting Standards. When the company's operations were evaluated within the scope of Turkish Financial Reporting Standard 15 Revenue from Customer Contracts, it was stated that the company is in the position of agent. Therefore, the revenue arising from intermediary activities should not be reported as revenue.
As a result of this difference, it has been concluded that this company, which is subject to an independent audit due to the data in its financial statements prepared under the tax legislation law, would not be subject to an independent audit if its financial statements, which were independently audited and prepared under Turkish Accounting Standards/Turkish Financial Reporting Standards, were taken into consideration. A suggestion has been proposed to resolve the inconsistency that arises because of the consideration of the principal-agent relationship in audited financial statements.

Anahtar Kelimeler

Independent Audit, IFRS 15, Revenue, Principal and Agent, Financial Reporting

İhracata Aracılık Eden İşletmelerin Bağımsız Denetime Tabi Olma Zorunluluğu: TFRS 15 Asil-Vekil İlişkisi Kapsamında Bir Tartışma

Öz

İşletmelerin elde ettikleri hasılat hem önemli bir finansal gösterge ve analiz aracı olarak kullanılmakta hem de düzenleyici kuruluşlar tarafından işletmelerin büyüklüklerine dair belirleyici bir kriter olarak dikkate alınmaktadır. Örneğin, hasılat bir şirketin bağımsız denetime tabiiyetinin belirlenmesinde dikkate alınan üç kriterden birisidir. Ancak düzenleyici kurumlar hasılatı farklı şekillerde tanımlayabilmektedir.
Bu çalışmada, ihracata aracılık eden ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 398. maddesi kapsamında belirlenen denetime tabi olma koşullarını sağlayarak bağımsız denetime tabi olan bir şirketin hasılat tutarı incelenmiştir. İşletmelerin bağımsız denetim tabiiyeti vergi mevzuatına göre hazırlanan finansal tabloları baz alınarak Kamu Gözetimi Kurumu tarafından belirlenmektedir. Ancak bağımsız denetimden geçen finansal tablolar Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına uygun şekilde hazırlanmaktadır. Söz konusu şirketin faaliyetleri Türkiye Finansal Raporlama Standardı 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat kapsamında incelendiğinde, şirketin vekil konumunda olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle aracılık faaliyetlerinden kaynaklanan hasılat tutarı işletme için hasılat olarak raporlanmamalıdır.
Bu farkın bir sonucu olarak, vergi mevzuatına göre hazırlanmış finansal tablolarındaki verileri nedeniyle bağımsız denetime tabi olan bu şirketin, bağımsız denetimden geçen ve Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına uygun şekilde hazırlanan finansal tabloları dikkate alınsaydı, bağımsız denetime tabi olmayacağı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada, bağımsız denetime tabi finansal tablolarda asil-vekil ilişkisinin dikkate alınması nedeniyle ortaya çıkan tutarsızlığı çözmek için bir çözüm önerisi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağımsız Denetim, TFRS 15, Hasılat, Asil ve Vekil İlişkisi, Finansal Raporlama

Kaynakça

• Antle, J. & Deminski, S. (1989). Revenue Recognition, Contemporary Accounting Research, 5(2), 423-451.
• Bağımsız Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Karar. (2013). (Erişim Tarihi: 15.06.2024), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/01/20130123-6-1.pdf
• Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Cumhurbaşkanı Kararı. (2024). (Erişim Tarihi: 15.06.2024), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/04/20240406-6.pdf
• Boujelben, S. & Kobbi-Fakhfakh, S. (2020). Compliance with IFRS 15 Mandatory Disclosures: An Exploratory Study in Telecom and Construction Sectors, Journal of Financial Reporting and Accounting, 18(4), 707-728. DOI: https://doi.org/10.1108/JFRA-10-2019-0137
• Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı. (2021). (Erişim Tarihi: 17.06.2024), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210330M1-1.pdf
• Calayoğlu, İ. & Yılmaz, R. (2016). TFRS-15’e Göre Yazılım Sektöründeki Sözleşmelerin Hasılatının Hesaplanması ve Tanınması. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 18-42.
• Committee on Basic Auditing Concepts. (1973). A Statement of Basic Auditing Concepts, Studies in Accounting Research, Volume: 6, American Accounting Association, aktaran: Güredin, Ersin. (2010). Denetim ve Güvence Hizmetleri, İstanbul, Türkmen Kitabevi.
• Freeman, R. E. (2015). Stakeholder Theory, Wiley Encyclopedia of Management, 2, 1-6. Hay, D. (2020). Future of Auditing, New York: Routledge.
• International Accounting Standards Board. (2008). Preliminary Views on Revenue Recognition in Contracts with Customers, Çevrimiçi (Erişim tarihi: 20.12.2023), https://www.ifrs.org/content/dam/ifrs/project/revenue-from-contracts-with-customers/discussion-paper/published-documents/dp-revenue-recognition.pdf
• Kabir, H. & Su, Li. (2022). How did IFRS 15 Affect the Revenue Recognition Practices and Financial Statements of Firms? Evidence from Australia and New Zealand, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 49(December). DOI: https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.202
• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu. (2022). Bağımsız Denetim Yönetmeliği (Erişim Tarihi: 16.06.2024), https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=16907&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5, Erişim Tarihi: 15.06.2024
• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu. (2021). Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (2021 sürümü) (Erişim tarihi: 19.06.2024), https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BOB%C4%B0_FRS/BOBI%20FRS%202021%20Surumu%20Yeni/BOBI_FRS_2021_(Web_Kurul%20Karari).pdf
• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu. (2018). Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) Uygulama Kapsamına İlişkin Kurul Kararı (Erişim Tarihi: 18 Haziran 2024) https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/Kurul%20Kararlar%C4%B1/TMS%20Kurul%20Kararlar%C4%B1/TMS%20uygulama%20kapsam%C4%B1na%20ili%C5%9Fkin%20kurul%20karar%C4%B1.pdf
• Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Hakkında Tebliğ. (2017) (Erişim Tarihi: 18.06.2024), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170729M1-1.htm
• Kueppers, R. J. & Sullivan, K. B. (2010). How and Why an Independent Audit Matters, International Journal of Disclosure and Governance, 7, 286 - 293. DOI: 10.1057/jdg.2010.22
• Napier, C. J. & Stadler, C. (2020). The Real Effects of a New Accounting Standard: the Case of IFRS 15 Revenue from Contracts with Customers, Accounting and Business Research, 50(5), 474–503. DOI: https://doi.org/10.1080/00014788.2020.1770933.
• Oyedokun, G. E. (2016). Revenue Recognition Paradox: A Review of IAS 18 and IFRS 15, Çevrimiçi (Erişim tarihi: 07.01.2024), https://ssrn.com/abstract=2912250
• Özdoğan, B., Okan Gökten, P. & Gökten, S. (2023). TFRS 15 Asıl/Vekil Konumlandırması Üzerine Vaka İncelemesi: Turkcell ve Gezinomi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26(2), 345-356. DOI: https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1313118
• Özerhan, Y. & Sultanoğlu, B. (2019). Lisans Sözleşmelerinden Doğan Hasılatın TFRS 15 Kapsamında Muhasebeleştirilmesi: Yazılım Sektöründe Bir Araştırma, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2019 Özel Sayı, 15-32. DOI: https://doi.org/10.25095/mufad.605917
• Özerhan, Y., & Sultanoğlu, B. (2021). TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardı Kapsamında Asil-Vekil İlişkisinin Değerlendirilmesi. Muhasebe Ve Denetime Bakış, 21(63), 19-38.
• Porter, B., Simon, J. & Hatherly, D. (2014). Principles of External Auditing, İngiltere: John Wiley & Sons.
• Shocker, A. D. & Sethi, S. P. (1973). An Approach to Incorporating Societal Preferences in Developing Corporate Action Strategies, California Management Review, 15(4), 97-105.
• Şavlı, T. (2019). Bağımsız Denetim Rehberi, İstanbul: Huz Akademi Yayıncılık.
• Türk Ticaret Kanunu, (Erişim Tarihi: 15.06.2024), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6102.pdf TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat, (Erişim Tarihi: 15.06.2024), https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TFRS/TFRS_15_2018.pdf
• Wagenhofer, A. (2014). The Role of Revenue Recognition in Performance Reporting, Accounting and Business Research, 44(4), 349-379. DOI: 10.1080/00014788.2014.897867.
• Zucker, L. G. (1987). Institutional Theories of Organizations, Annual Review of Sociology,13, 443-464.