Sinematik Kurgunun Bilinçaltı Mekânları-Tekinsiz Mekânlar

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 27 - 39, 30.06.2020

Mine Tunçok Sarıberberoğlu

https://doi.org/10.26835/my.645548

Cited By: 4

Öz

Zamanı ve mekânı kullanarak yeni bir gerçeklik oluşturmaya çalışan sinema, mekânın ve onun temsillerinin kavramsallaştırılması aracılığı ile varoluşsal deneyim ortamları sağlamaktadır. Gündelik hayattan aşina olduğumuz pek çok durum sinema tekniklerinin -tekrar eden kurgular, biçimsel manipülasyonlar- kullanımının yanı sıra doğrudan mimari mekândan -klostrofobik mekânlar, sonu gözükmeyen koridorlar vs.- beslenerek gerilim unsurunu ön plana çıkabilmektedir. Bu noktada gerilim sineması mekânları kullandığı psikolojik alt metinler ile mekân-deneyim araştırmaları için zengin ortamlar oluşturmasının yanı sıra bu kavramların mekânsallaşma biçimlerinin irdelenmesi ile de mimari söyleme olanak sağlamaktadır. Fantastik/korku-gerilim sinemasının temelinde yer alan tekinsizlik olgusu bilinç kavramı ile ilişkilendirilmekte ve ‘aşina olduğumuz bir şeyin içinde yatan rahatsız edicilik’ tanımlamasına dayanmaktadır. Bu filmlerde de oluşturulmaya çalışılan mekânsal tekinsizlik mimari mekânın konu edindiği en tanıdık olan ev kavramından insan zihninin bilinçaltı rüya mekânlarına kadar geniş bir yelpazede varlık göstererek, sinema anlatımının derinleşmesine olanaklar sağlamaktadır. Bu bağlamda mekân, sinema ve psikoloji arakesitinde yer alan çalışma mekân ve temsil ilişkisine tekinsizlik kavramı üzerinden yaklaşmaktadır. Çalışma kapsamında olay örgüsünün ağırlıklı olarak tanımlı kurgusal mekânlar üzerinden gerçekleştiği fantastik/korku-gerilim türünde seçilen bir grup film aracılığıyla, tekinsizlik kavramının tanımı ve bu bağlamda sinemada “tekinsizlik“ hissinin yaratılmasında öne çıkan psikolojik biçimlerin mekânsal yansımalarının bilinç, bilinçaltı ve bilinçdışı kavramları üzerinden irdelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Mekân, Psikoloji, Tasarım, Tekinsizlik

Subconscious Spaces in Cinematic Environments- Uncanny Spaces

Öz

Cinema tries to create a new reality by using time and space, and offers experience of existential environments through the conceptualization of space and its representations. In cinema, many situations that are familiar from everyday life can be a medium of tension directly from architectural spaces such as well as cinematic techniques. At this point, cinema spaces not only create environments for space-experience researches with the psychological sub-texts, but also enable architectural discourse to examine the spatial parameters of these concepts. As a psychological term; the phenomenon of uncanny, which lies at the basis of the fantastic / horror-thriller cinema, is associated with the concept of consciousness and is based on the definition of 'disturbing underlying something we are familiar with'. The spatial uncanny that is attempted to be created in films provides endless possibilities for the deepening of cinematic expression by presenting a wide range from the most familiar house concept to human mind itself to subconscious dream spaces. In this context, the phenomenon of uncanny is discussed through the concepts of consciousness, subconscious and unconscious and spatial forms of these concepts in cinema are examined through selected films.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Space, Psychology, Design, Uncanny

Kaynakça

• Aydınlı, Semra, “Mekan”dan “Mekansal”a:Mekanın Zamansallığı/ Zamanın Mekansallığı. Şentürk, A.,Ural, Ş., Berber, Ö., ve Sönmez, F. U. (Editörler) Zaman- Mekan (150-161). İstanbul:YEM Yayın. 2008.
• Aytaç, Ömer, Bilincin Sosyolojik Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 2003; 2(4): -
• Bachelard, Gaston, Mekanın Poetikası (La Poetique de l'espace), İthaki, 2003.
• Benjamin, Walter, Pasajlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.1995.
• Beşışık, Gökçe. "Sinema ve Mimarlıkta Mekan Kurgusu ve Kavrayışı." Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 2013.
• Bruno, Frank.J., Adjustment and Personal Growth: Seven Pathways, NewYork Wiley, 1982.
• Enç, Mithat, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu, 1974.
• Freud, Sigmund. The uncanny. Penguin, 2003.
• Heidegger, Martin., Being and Time , Çev. Joan Stambaugh, Suny Press, Albany,(1927) 1996.
• Kılıç, Onur, Korku Sinemasının İç Mekan Tercihlerine Bir Bakış, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 54, Ekim 2017, s. 428-432
• Ornstein, Robert. Yeni Bir Psikoloji, çev. Erol Göka-Feray Işık, İstanbul: İnsan Yayınları,1990.
• Merleau-Ponty, Maurice. Phenomenology of Perception [Phénoménologie de la Perception].. Routledge & Kegan Paul, 1962.
• Roth, Leland, M. Mimarlığın Öyküsü, Ögeleri ve Anlamı (Çev. Ergün Akça). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.- 2006.
• Seamon, David. "Body-subject, time-space routines, and place-ballets." The human experience of space and place 148 (1980): 65.
• Shaffer, Jerome A., ve Turan Koç. Zihin felsefesi açısından bilinç, ruh ve ötesi. İz Yayıncılık, 1991.
• Snowden, Ruth. Freud: Kilit fikirler. Optimist Yayınları, 2012.
• Suner, Asuman. "Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek." Metis Yayınları, İstanbul, 2005.
• Şahin, Zümrüt, ve Allmer, Açelya. “Beden, Mekan ve John Malkovich Olmak”, Sinemekan, Sinemada Mimarlık., Varlık Yayınları, 2010.
• Wild, John, Existence and the World of Freedom, Englewood Cliffs, NJ- Prentice Hall, 1963.
• Zijderveld, Anton C. Soyut toplum. Pınar Yayınları, 1985.
• [1] http://www.imdb.com