Doğu Karadeniz Kırsal Mimarisi İçin Koruma Önerisi: Rize, İkizdere, Dereköy Köyü – Asım Ekşi Evi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 179 - 202, 30.04.2022

Mehmet Ali Otyakmaz Süleyman Özgen

https://doi.org/10.26835/my.946566

Öz

Doğu karadeniz kırsalı; doğası, kırsal kültürü ve yerel imkanları çerçevesinde şekillenmiş özgün mimari örnekler barındırmaktadır. Ancak geleneksel kırsal mimari miras ve yerleşimler, kültürel mirası koruma kapsamında yetersiz ve etkisiz kalan yasalar ve düzenlemeler, yanlış politikalar, hızlı kentleşme ve altyapı yetersizlikleri yüzünden insansızlaşmakta ve yok olma sürecine girmektedir. Bölge kırsalının yaşadığı hızlı bozulma ve yok olma süreci düşünüldüğünde, geleneksel kırsal mimari örneklerinin ayrıntılı bir biçimde durumları tespit edilmeli, analizleri yapılarak kullanılabilir bilgiye dönüştürülmelidir. Çalışma kapsamında incelenen Rize İkizdere İlçesi Dereköy Köyü’nde bulunan Asım Ekşi Evi, yapı malzemesi, yapım tekniği ve tasarım özellikleriyle Doğu Karadeniz kırsal mimarisinin tipik bir örneğini oluşturmaktadır. Bölge kırsalındaki pek çok yapıda gözlenen sorunları ve hasarları barındıran konutun mevcut durum tespitine yönelik rölöve, hasar tespitine yönelik analitik rölöve çalışmaları, özgün tasarımına ilişkin restitüsyon önerisi yapılmıştır. Özgün mimari bileşenleriyle korunması ve gelecek nesillere özgün değerleriyle aktarılabilmesine yönelik ana müdahale ilkeleri belirlenerek, Asım Ekşi Evi ile günümüzde sayıları giderek azalan Doğu Karadeniz kırsal mimari örnekleri için yapılması gerekenlerin tanımlanması öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kırsal mimari, Kırsal miras, Mimari restorasyon, Geleneksel mimari, Rize-İkizdere- Dereköy

Conservation Proposal For Eastern Black Sea Rural Architecture: Rize, İkizdere, Dereköy Village-Asim Ekşi House Example

Öz

The Eastern Black Sea countryside contains original architectural examples formed within the framework of its nature, rural culture and local opportunities. But traditional rural architectural heritage and settlements are becoming depopulated and entering the process of extinction due to laws and regulations, wrong policies, rapid urbanization and infrastructure deficiencies that are insufficient and ineffective in the scope of cultural heritage protection. Considering the rapid deterioration and extinction process experienced by the rural region, the status of traditional rural architectural examples should be determined in detail and analyzed and turned into usable information. Asim Ekşi House, located in Dereköy village of Rize Ikizdere District, examined within the scope of the study, is a typical example of eastern Black Sea rural architecture with its building materials, construction technique and design features. A survey for the current situation of the residence, which contains problems and damage observed in many structures in the rural area of the region, analytical research for damage detection, a restitution proposal for its original design was made.

By defining the main principles of intervention in order to protect it with its original architectural components and transfer it to future generations with its original values, it is envisaged to define what needs to be done for the Asim Ekşi House and the examples of rural architecture of the Eastern Black Sea, whose numbers are gradually decreasing today.

Anahtar Kelimeler

Rural architecture, rural heritage, architectural restoration, traditional architecture, Rize-Ikizdere-Dereköy

Kaynakça

• Ahunbay, Zeynep, Tarihi Çevre ve Restorasyon, Yem Yayınları, İstanbul, 1996, s. 54.
• Ahunbay, Zeynep, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, Yem Yayınları- 28, Baskı 6, , İstanbul, 2007, s. 26.
• Alkan, Deniz, İstanbul Hamam Restorasyonlarında Uygulanan Müdahale Teknikleri, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2015.
• Binan, Can, Mimari Koruma Alanında Venedik Tüzüğü’nden Günümüze Düşünsel Gelişmenin Uluslararası Evrim Süreci, YTU Mimarlık Fakultesi Yayınları, İstanbul, 1999, s.26.
• Croci, Giorgio, The Conservation and Structural Restoration of Architectural Heritage, Advances in Architecture Series, Computational Mechanics Publication/WIT Press, UK., 2000, s.27
• ÇEKÜL, Anadolu’da Kırsal Mimarlık. İstanbul: Çekül Vakfı, 2012, s. 34.
• Eres, Zeynep, “Türkiye'de Geleneksel Kırsal Mimarinin Korunması: Tarihsel Süreç, Yasal Boyut”. Mimari ve Kentsel Koruma, Prof.Dr. Nur Akın’a Armağan. ed. K.K. Eyüpgiller - Z. Eres. İstanbul: Yem Yay., 2013, s. 457-469.
• Eyüce, Ahmet, Geleneksel Yapılar ve Mekanlar, Birsen Yayınevi, İstanbul, 2005, s. 14.
• Hasol, Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayın, İstanbul, 2014, s. 27.
• Karpuz, Haşim, Trabzon da Yöre Müzesi Kurulmalıdır”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı 8, İstanbul, 1980, s. 63.
• Kişisel görüşmeler: Selma Duman (Asım Ekşi’nin torunu), Rahmi Ekşi (Dereköy Muhtarı).
• Orbaşlı, Aylin, Architectural Conservation: principles and practice, Blackwell Publishing, 2008, s, 65-67.
• Otyakmaz, Mehmet Ali, Rize – İkizdere – Dereköy Köyü Geleneksel Konutları İncelemesi ve Asım Ekşi Konutu Restorasyon Önerisi, Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2019.
• Özgüner, Orhan, Köyde Mimari Doğu Karadeniz, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlik Fakültesi, İstanbul, 1970, s. 58-62.
• Sümerkan, Mustafa, Reşat, Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 1990.
• T.C. Resmî Gazete, 20 Aralık 2014, Sayı: 29211.
• Venedik Tüzüğü 5. Madde, Venedik, 1964.
• Zakar, Lory, Restorasyon Uygulamalarında Kullanılan Çağdaş Teknikler, Yüksek lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstirüsü, İstanbul, 2013
• İnternet Kaynakları
• URL-1: https://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=257360. (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2018).