Evaluation of Kurtuluş Street in the Context of Urban Memory Through Cognitive Maps

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 20, 30.04.2024

Özlem Büyüktaş

https://doi.org/10.26835/my.1264563

Öz

In the process of recalling memories, the memory undergoes various stages such as encoding, storing of information, and the retrieval of this information for reuse. In these stages, the individual requires reference points, such as streets, avenues, and buildings. Through these reference points, urban memory spaces are created, and through these spaces, memories are transported from the past to the present. Various methods exist for identifying urban memory spaces that play a significant role in the process of carrying memories into the future. One such method is obtaining mental maps. Through mental maps gathered from individuals who experience the city, a systematic examination of the urban image can be conducted through mental maps gathered from individuals who experience the city. In this study, the urban memory elements of Antakya's Kurtuluş Avenue, which bears the historical traces of the city, have been identified through the analysis of mental maps obtained from individuals of different ages, genders, and professional groups. The mental maps featuring Kurtuluş Avenue and its immediate surroundings have revealed that locations such as Affan Coffeehouse and Habibi Neccar Mosque constitute the urban memory. During the course of this study, the city sustained severe damage due to an earthquake. There will be necessary efforts to repair this damage in future processes. In these forthcoming efforts, restoring the urban memory spaces to the city and its inhabitants is of great significance. At this point, this study is considered to aid in identifying urban memory spaces.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Kurtuluş Street, Urban Memory, Cognitive Mapping

Kurtuluş Caddesi’nin Kentsel Bellek Bağlamında Zihin Haritaları Üzerinden Analizi

Öz

Anıları hatırlama sürecinde bellek, kodlama, bilgi depolama ve bu bilgiyi yeniden kullanma gibi çeşitli aşamalardan geçmektedir. Bu aşamalarda, birey; cadde, sokak, bina gibi referans noktalarına ihtiyaç duymaktadır. Bu referans noktaları aracılığıyla kentsel bellek mekanları oluşmakta ve bu mekanlar sayesinde anılar, geçmişten günümüze taşınmaktadır. Anıların geleceğe taşınma sürecinde önemli bir görevi üstlenen kentsel bellek mekanlarının tespiti için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemlerden birisi ise zihin haritası elde etme yöntemidir. Kenti deneyimleyen kişilerden elde edilen zihin haritaları sayesinde kentsel imgenin sistematik bir incelemesi yapılabilmektedir. Birey, belleğinde yer alan mekânsal biçimlerin temsilini renkler, simgeler ve şekillerle kâğıda aktararak grafiksel bir anlatım ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, Antakya’nın tarihi izlerini taşıyan Kurtuluş Caddesi’nin kentsel bellek ögeleri, farklı yaş, cinsiyet ve meslek gruplarındaki bireylerden elde edilen zihin haritalarının analizleri ile tespit edilmeye çalışılmıştır. Kurtuluş Caddesi ve yakın çevresinin çizildiği zihin haritalarında Affan Kahvesi, Habibi Neccar Cami gibi mekanların kentsel belleği oluşturduğu görülmüştür. Çalışmanın yapıldığı süreçte meydana gelen deprem sonucunda kent ağır bir hasar almıştır. Alınan hasarın ilerleyen süreçlerde onarılması için gerekli çalışmalar yapılacaktır. Yapılacak olan çalışmalarda kentsel bellek mekanlarının kent ve kentliye yeniden kazandırılması oldukça önemlidir. Bu noktada, bu çalışma kentsel bellek mekanlarının tespit edilmesinde yapılacak olan çalışmalara yardımcı olacağı düşülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Kurtuluş Caddesi, Kentsel Bellek, Zihin Haritalama

Kaynakça

• Antakya Kurtuluş Caddesi Kentsel Canlandırma Proje Notları. (2004). Proje Hatay Mimarlar Odası’ndan Elde Edilmiştir.
• Assmann, J., (2015). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. 2. Basım. Ayrıntı. İstanbul.
• Ateş, M. (2017). Melez Kentin Çarşısı Sûk it-Twil (Uzun Çarşı). İçinde: Asi Gülüşlüm, Ah Güzel Antakya. (derl.) Hakan Mertcan. 267-280. İstanbul: İletişim.
• Bilgi, M, E., ve Uluca Tümer, E., (2020). Building Typologies in Between the Vernacular and the Modern: Antakya (Antioch) in the Early 20th Century. Sage Open, 10(2), 2158244020933318.
• Bolat, E, M., (2016). Antakya Tarihi Yerleşimi Çok Katmanlı Yapısının Algılanmasına Yönelik Tespit ve Öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Boz, M. ve Koramaz, K., T. (2018). Kentlerdeki Değişimlerin Kentsel Bellek ve Kullanıcı Algısına Etkileri: Galataport Projesi Örneği. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu (s. 1055-1073). İstanbul.
• Büyüktaş, Ö., (2022). Değişen Kentsel Bellek Ögelerinin Alışveriş Mekanları Üzerinden Okunması: Hamamyolu Çarşısı Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çalak, İ. E., (2012). Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği, Almanya. Tasarım + Kuram, 8 (13), 34-47.
• Çılğın, T. T. S., (2019). Yerleşme Tarihi Çalışmaları İçin Bir Çerçeve: Antakya Örneği. (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Çekmecelioğlu, E., (2016). Antakya Kentindeki Geleneksel Ticaret Mekanlarının Değişimi. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• De Giorgi, A. U., & Eger, A. A., (2021). Antioch: a History. Routledge.
• Demir, A., (1996). Çağlar İçinde Antakya. İstanbul: Akbank.
• Dinç, Y. ve Karagel, D., (2017). Antakya Şehri’nin Kuruluşu ve Mekânsal Gelişimi. (derl.) Ferhat Aslan. Türkiye Coğrafyası Araştırmaları (571-596).
• Downey, Glanville, A., (1961). A History of Antioch In Syria-From to Seleucus to The Arab Conquest. Priceton. New Jersey.
• Duman, Ö. O. (2017). Geçmişin Sesiyle: Tarihi Yeniden Düşünmek Üzere: Bir Sözlü Tarih Denemesi: Antakya Örneği, 1921-1939 Sosyo Kültürel Yaşam. Adana: Ekrem.
• Eyüpgiller, K., Barlık, T., Emir, C., Gök, N., Ufuk, E., (2006). Antakya Kurtuluş Caddesi Yeniden Canlandırma Projesi. Mimarist, 4, 94-97.
• Goodall, B., (1987). The Facts on File Dictionary of Human Geography. New York: Facts On File.
• Gündüz, S. ve Reyhanlıoğlu, G., (2018). Kadim Kentin Kimliği Antakya Uzun Çarşı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar, 6(15), 857-871.
• Halbwachs, M., (2019). Kolektif Bellek. Zuhal Karagöz (Çev.). İstanbul: Pinhan.
• Hatay Valiliği, (2011). Hatay, Hatay Rehberi. No:6, ISBN: 978-605-359-531. Hatay: Hatay Valilik.
• Kaplan, K. Grant, J. Güçlü, K. Ünal, Ç. ve Yakupoğlu, E., (2014). An Example For 3D Animated Character Design Proces, The Lost City Antioch. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 122. 65-71.
• Kır, A., (2016). Kentsel Bellek Mekanı Olarak Sokaklar: İstiklal Caddesi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Lloyd, R., (2000). Self‐Organized Cognitive Maps. The Professional Geographer, 52(3), 517-531.
• Lynch, K., (2010), Kent İmgesi. İrem Başaran (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Nora, P., (2006). Hafıza Mekanları, M. E. Özcan (Çev). Ankara: Dost Kitabevi.
• Madanipour, A., (2010). Whose Public Space. Oxon: London: Routledge.
• Mertcan, H. (2017). Asi Gülüşlüm, Ah Güzel Antakya. İstanbul: İletişim.
• Mertcan, H. (2017). Ömrümün Reyhanı. İçinde: Asi Gülüşlüm, Ah Güzel Antakya. (derl). Mertcan. 11-22. İstanbul: İletişim.
• Mutlu, E. ve Tanrıverdi Kaya, A., (2019). Kent Kimliğinin Korunması ve Kolektif Bellek Mekanlarının Tespiti. İleri Teknoloji Bilimleri, 8(2), 42-50.
• Mutlu, E. ve Tanrıverdi Kaya, A., (2020). Bellek Mekânlarının Hatırlama ve Unutulma Döngüleri Çerçevesince Belirlenmesi İçin Bir Metodolojik Öneri: Düzce Örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji, 8(1), 891-914.
• Ovalı, E. (2017)., Doğu’nun Kraliçesi’nin Tacı Antakya Köprüsü. Hatay Keşif.
• Ömeroğlu, C., (2006)., Antakya Kentinin Özgünlüğü ve Günümüz Koruma Sorunlarının Antakya Kentsel Sit Alanında İrdelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, Ç. A., (2016)., Eskişehir’in Geçmişteki ve Bugünkü Kent Belleğinin Zihin Haritaları Üzerinden Okuma Denemeleri. İDEALKENT, 7 (20), 856-880.
• Rifaioğlu, N, M., (2003)., Antakya Eski Kent Dokusunda Gazipaşa Sokağı’nın Mekansal Analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Rifaioğlu, N, M., (2014)., The Historic Urban Core of Antakya under the Influence of the French Mandate, and Turkish Republican Urban Conservation and Development Activities. Megaron, 9(4), 271-288.
• Rifaioğlu, N, M., (2018). Memluk Dönemi Hamam Yapıları: Antakya Beyseri Hamamı Özelinde Yapısal-Mekânsal-İşlevsel Çözümleme. Megaron, 13(4), 545-558.
• Rossi, A., (2006)., Şehrin Mimarisi, Nurdan Gürbilek (Çev.) Kanat.
• Salıcı, A. Güzelmansur, A. ve Altunkasa, M. F., (2007). Kentsel Yapı Değişiminin Tarihî Kent Dokusuna Etkilerinin İrdelenmesi: Antakya Örneği. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (pp.707-716). Ankara, Turkey.
• Schudson, M., (2007), Kollektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri, Cogito: Bellek: Öncesiz, Sonrasız, (50), 179-199.
• Taş, H., (2003). Zihinsel Haritalama ve Öğrencilerin Zihni Haritalarını Geliştirme Yolları. Marmara Coğrafya, 0(8).
• Tekin, M., (1993). Antakya Tarihinden Yapraklar ve Halefzade Süreyya Bey. Antakya: Kültür.
• Tekin, M., (2002). Hatay Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Temiz, M. F., (2002). XIX Yüzyıl ve Sonrasında Antakya’nın Kentsel Mekan Oluşumunda Meydana Gelen Değişimler ve Kurtuluş Caddesi. (Doktora Tezi). Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Tiryaki, İ. D., ve Kürkçüoğlu, E. (2023). Ana Caddelerin Oluşumu Üzerine Morfolojik Bir Değerlendirme: Kurtuluş Caddesi, Antakya. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, 596-609.
• Usun, Ç. F. ve Dinç, Y., (2020). Sabun Üretimi Bakımından Kent Kimliği ve Sabunhanelerin Endüstriyel Miras Kapsamında Değerlendirilmesi: Antakya Örneği. Coğrafya, (40), 149-162. DOI: 10.26650/JGEOG2019-0040.
• Yüzer, E, M., (2021). Antakya Kent Dokusu ve Mimari Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Weulersse, J., (1934). Antioche Essai De Géographie Urbaine, 4, Institut Francais de Damas, Kahire, 27-79.
• URL 1: http, //www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/antakya-rum-ortodoks-kilisesinden-deprem-mesaji-can-dustu-ezan-sustu-hazan-gocuk-altinda-2051739 (Erişim Tarihi: 22.02.2023).
• URL 2: http, //www.antakya.bel.tr/icerik/4/9802/kurtulus-caddesi.aspx (Erişim Tarihi: 23.02.2023).
• URL 3: http, //www.hurriyet.com.tr/gundem/kare-kare-hataydaki-yikimin-fotografi-42220554 (Erişim Tarihi: 23.02.2023).