Melih Cevdet Anday’ın Raziye Romanında Çok Katmanlı Bir Pratik Olarak Mimesis

Yıl 2025, Sayı: 9, 265 - 296, 23.10.2025

Göze Orhon

https://doi.org/10.64957/nesir.1800980

Öz

Bu makale, mimesis kavramını teorik çoğulluğu içinde ele alarak Melih Cevdet Anday’ın Raziye romanını bu çoğulluk ekseninde çözümlemeyi amaçlamaktadır. Mimesis, klasik anlamda bir temsiliyet ve taklit ilişkisi olarak tanımlanagelse de zaman içinde farklı kuramsal yaklaşımlarda yeni anlamlar kazanmıştır. Bu çalışma, mimesisin tarihsel ve kavramsal dönüşümünü göz önünde bulundurarak tekil bir anlamla sınırlandırılamayacağını, aksine anlam üretiminde bir imkân olarak kavranabileceğini öne sürer. Kuramsal olarak Antikite’den yirminci yüzyıla uzanan bir hattan seçmeci olarak faydalanılmış, kavramın çoğulluğu açıklıkla ortaya konmuştur. Raziye romanı ise bu kuramsal çerçeve doğrultusunda üç tema üzerinden çözümlenmiştir: mimesis olarak sosyal teori, mekânın mimetik inşası ve doğa temsilinin Raziye kişisindeki kapsamı ve ilişkiselliği. Bu temaların her biri romandaki farklı mimetik pratikleri açığa çıkaracak şekilde tartışılmış, çözümleme boyunca mimesis estetik bir kavram olmanın ötesine taşınarak, tarihsel/toplumsal bağlamın bir terimi olarak düşünülmüştür. Mimesisin çoğulluğuna dayanan bu okuma, sadece Raziye için değil, benzer çözümlemelerde kullanılabilecek esnek ve çoğulcu bir yöntem önerisi sunar.

Anahtar Kelimeler

Mimesis , Raziye , modernleşme , sosyal teori , doğa , mekân

Etik Beyan

Bu çalışmada herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma herhangi bir finansal destek alınmadan gerçekleştirilmiştir.

Teşekkür

Bu çalışmada, Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nin Yapay Zekâ Kullanım Politikası’nda belirtilen kabul edilebilir sınırlar çerçevesinde yapay zekâ destekli araçlardan sınırlı ölçüde yararlanılmış; İngilizce metinlerin Türkçeye çevrilmesinde ve kaynakçanın hazırlanmasında yapay zekadan yararlanılmıştır. Tüm içerik yazar(lar) tarafından gözden geçirilerek nihai şekli onaylanmıştır.

Mimesis as a Multilayered Practice in Melih Cevdet Anday’s Raziye

Öz

This article analyzes the concept of mimesis in its theoretical plurality and aims to interpret Raziye, a novel by Melih Cevdet Anday, through this pluralistic framework. While mimesis has traditionally been defined as a relationship of representation and imitation, over time it has acquired new meanings across various theoretical approaches. Taking into account its historical and conceptual transformations, this study argues that mimesis cannot be reduced to a singular definition and, on the contrary, should be conceived as a generative possibility for meaning-making. Drawing selectively from a theoretical trajectory that spans from Antiquity to the twentieth century, the analysis foregrounds the inherent multiplicity of the concept. Raziye is examined through three interrelated thematic lenses shaped by this framework: mimesis as social theory, the mimetic construction of space, and the scope and relationality of nature representation embodied in the character of Raziye. Each of these themes reveals distinct mimetic practices within the novel, and throughout the analysis, mimesis is considered not merely as an aesthetic category but also as a term embedded in historical and social contexts. This reading, grounded in the plurality of mimesis, offers a flexible and pluralistic methodological proposal applicable not only to Raziye but to similar interpretative endeavors.

Anahtar Kelimeler

Mimesis , Raziye , modernization , social theory , nature , space

Destekleyen Kurum

This research was conducted without any financial support from funding agencies, institutions, or organizations.

Teşekkür

In this study, AI-assisted tools were used to a limited extent within the acceptable boundaries defined by Nesir: Journal of Literary Studies’ AI Use Policy. Artificial intelligence was utilized in the translation of English texts into Turkish and in the preparation of the bibliography. All content was reviewed and approved by the author(s).

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. Minima Moralia: Reflections from Damaged Life. Verso, 1999.
• Anday, Melih Cevdet. “Günlük/Bir Defterden’den.” Dünyada Geçirdim Çocukluğumu içinde, ed. Sevengül Sönmez ve Yalçın Armağan, 795–834. Everest Yayınları, 2016.
• ———. Raziye. Hür Yayınları, 1980.
• Aristoteles. Poetika. Çeviren Burhan Arpad. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Armağan, Yalçın. “‘Filozof-şair’ hapishanesine kapatılmak.”K24, March 13, 2015. https://t24.com.tr/k24/yazi/filozof-sair-hapishanesine-kapatilmak,105
• ———. “Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman.” Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, 2003.
• Armağan, Yalçın ve Esra Dicle. “Çeperden Merkeze 1965’ten 1980’e Modernist Türk Edebiyatı III.” Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi, 18 Nisan 2025, 18:38. https://www.youtube.com/watch?v=_WlGIQTCmds&t=1627s
• Auerbach, Erich. Mimesis: Batı Edebiyatında Gerçekliğin Tasviri. Çeviren Herdem Belen ve Hüseyin Ertürk. İthaki Yayınları, 2019.
• ———. Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature. Çeviren Willard R. Trask. Princeton University Press, 2003.
• Bachmann, Erik M. “Editor’s Introduction: Art in its Eigenart.” The Specificity of the Aesthetic içinde, ed. Erik M. Bachmann ve Tyrus Miller, viii–xlii. Brill, 2023.
• Belge, Murat. Edebiyat Üstüne Yazılar. İletişim Yayınları, 2009.
• Bener, Erhan. “Anday’ın Roman Kişileri.” Melih Cevdet Anday Günleri 20–21 Mayıs 1995 içinde, 80–86. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1995.
• Benjamin, Walter. “The Storyteller: Observations on the Works of Nikolai Leskov.” Selected Writings, Vol. 3: 1935–1938 içinde, ed. Michael W. Jennings, Howard Eiland ve Gary Smith, 143–166. Harvard University Press, 2003.
• Coghlan, David ve Mary Brydon-Miller. “Bakhtinian Dialogism.” The SAGE Encyclopedia of Action Research içinde, Cilt 2, 73–75. SAGE Publications Ltd, 2014. https://doi.org/10.4135/9781446294406.n37
• Doran, Robert. “Introduction.” Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953– 2005 içinde, ed. Robert Doran, i–xx. Stanford University Press, 2008.
• Gebauer, Gunter, ve Christoph Wulf. Mimesis: Culture-Art-Society. University of California Press, 1995.
• Girard, René. Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953–2005. Ed. Robert Doran. Stanford University Press, 2008.
• Gündoğdu, Servet. Mimesis, İfade ve Gösterge: Şiirin Özgünlüğü Bağlamında Poetika Sorunu. Hece Yayınları, 2021.
• Gürbilek, Nurdan. Kör Ayna, Kayıp Şark. Metis Yayınları, 2004.
• Jameson, Fredric. Marxism and Form. Princeton University Press, 1974.
• Koçak, Orhan. “Anday’da Duygu ve Resimçinge.” Sombahar 23 (1994): 29–36.
• ———. “Melih Cevdet Anday’la Söyleşi.” Defter, no. 10 (1989): 81–87.
• ———. “Sunuş.” Roman Kuramı içinde, çeviren Cem Soydemir, 7–21. Metis Yayınları, 2003.
• Konuk, Kader. Doğu Batı Mimesisi: Auerbach’ın Türkiye’si. Çeviren Ahmet Fethi. Metis Yayınları, 2013.
• Lima, Luiz Costa, ve J. Laurenio de Mello. “Social Representation and Mimesis.” New Literary History 16, no. 3 (1985): 447–466. https://doi.org/10.2307/468835
• Lukács, Georg. Estetik. Cilt 1. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1978.
• ———. Estetik. Cilt 2. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1981.
• ———. Estetik. Cilt 3. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1983.
• ———. Roman Kuramı. Çeviren Cem Soydemir. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
• ———. Tarihsel Roman. Çeviren İsmail Doğan. Epos Yayınları, 2018.
• ———. The Historical Novel. Çeviren Hannah Mitchell ve Stanley Mitchell. Merlin Press, 1962.
• ———. The Theory of the Novel. Çeviren Anna Bostock. The MIT Press, 1977.
• Marx, Karl. Alman İdeolojisi. Sol Yayınları, 1992.
• Melberg, Arne. Theories of Mimesis. Cambridge University Press, 2003.
• Orhon, Göze. “Okuma Grubu Konuşmaları I: Melih Cevdet Anday.” Günlerin Köpüğü, 9 Ağustos 2019. https://gunlerinkopuguhome.wordpress.com/2019/08/09/okuma-grubu-konusmalari-i- melih-cevdet-anday/
• Özer, Kemal. “Okurda Eleştirel Bir Tepki Uyandırmak İstedim.” Dakika Atlamadan içinde, ed. Yalçın Armağan, 117–122. Everest Yayınları, 2015.
• Parla, Jale. Don Kişot’tan Bugüne Roman. İletişim Yayınları, 2001.
• Patterson, David. “Mikhail Bakhtin and the Dialogical Dimensions of the Novel.” The Journal of Aesthetics and Art Criticism 44, no. 2 (1985): 131–139. https://doi.org/10.2307/430515
• Platon. Devlet. Çeviren Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Potolsky, Scott. Mimesis: The New Critical Idiom. Routledge, 2006.
• Rampley, Matthew. The Remembrance of Things Past: On Aby M. Warburg and Walter Benjamin. Otto Harrassowitz Verlag, 2000.
• Said, Edward W. “Introduction to Mimesis.” Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature içinde, xii–xxxii. Princeton University Press, 2003.
• Scott, James C. Tahakküm ve Direniş Sanatları: Gizli Senaryolar. Çeviren Alev Türker. Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Swingewood, Alan. Bilim Olarak Soyal Teori. Çeviren Osman Akınhay. Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.