Liselere Geçiş Sistemi Matematik Sorularının Bilişsel İstem Düzeyleri Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 65 - 85, 30.06.2024

Anıl Ayseli Duran

Öz

Bu araştırmanın amacı 2021, 2022 ve 2023 yıllarında uygulanan Liselere Geçiş Sistemi (LGS) matematik sorularının bilişsel istem düzeylerini incelemektir. Bu doğrultuda LGS matematik sorularının öncelikle öğrencilerin ağırlıklı olarak hangi düzeydeki becerilerini ölçmeye yönelik olduğu ardından bu bilişsel istem düzeylerinin incelenen her bir yıl için matematik öğrenme alanlarına göre nasıl dağıldığı belirlenmiştir. Araştırmada LGS matematik sorularını analiz etmek için nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu üç yılda sorulan toplam 60 matematik sorusu, Smith ve Stein’in (1998) çalışmalarında ele aldıkları ezberleme, ilişkisiz işlemler, ilişkili işlemler ve matematik yapma olmak üzere dört düzeyden oluşan bilişsel istem düzeyleri kapsamında betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmanın bulguları LGS matematik sorularının büyük bir çoğunluğunun yüksek seviyede bilişsel istem düzeyinde yer aldığını göstermektedir. Ayrıca, her üç yıl için de sayılar ve işlemler öğrenme alanındaki sorular öğrencilerin farklı düzeylerde düşünme becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Cebir ve veri işleme öğrenme alanlarında yer alan sorular, yüksek düzeyde bilişsel istem gerektirmektedir. 2021 ve 2022 yıllarında geometri ve ölçme öğrenme alanında yer alan soruların tamamı yüksek düzeyde bilişsel istem gerektirmekte ve öğrencilerin yüksek düzeyde düşünme becerilerine sahip olmalarını gerektirmektedir. 2023 yılında bu alanda sorular sınava dahil edilmediği için yorum yapılamamaktadır. Olasılık öğrenme alanında yer alan soruların ise çoğunlukla öğrencilerin en yüksek düzeyde düşünme becerilerini değerlendirmeye yönelik olduğu sonucuna varılabilir.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel istem düzeyleri, Liselere Geçiş Sistemi (LGS), Matematik dersi, Öğrenme alanı.

Evaluation of High School Entrance System (LGS) Mathematics Questions in Terms of Cognitive Demand Levels

Öz

The purpose of this research is to evaluate the cognitive demand levels of the mathematics questions in the high school entrance exam (LGS) implemented in the years 2021, 2022, and 2023. In this direction, it was determined that the LGS mathematics questions were primarily aimed at measuring the level of skills of the students, and then how these cognitive demand levels were distributed according to the mathematics learning areas for each examined year. In the research, the document analysis method, one of the qualitative research methods, was used to analyze LGS mathematics questions. A total of 60 mathematics questions asked in these three years were subjected to descriptive analysis within the scope of cognitive demand levels consisting of four levels, namely memorization, procedures without connections, procedures with connections, and doing mathematics, which Smith and Stein (1998) discussed in their studies. The findings of the study show that the majority of LGS mathematics questions are at a high level of cognitive demand. In addition, for all three years, the questions in the numbers and operations learning area aim to measure students' thinking skills at different levels. Questions in algebra and data processing learning areas require high cognitive demand. All of the questions in the geometry and measurement learning area in 2021 and 2022 require a high level of cognitive demand and require students to have high-level thinking skills. Since the questions in this learning area are not included in the exam in 2023, no comments can be made. It can be concluded that the questions in the probability learning area are mostly aimed at evaluating students' thinking skills at the highest level.

Anahtar Kelimeler

Cognitive demand levels, High school entrance exam (LGS), Mathematics lesson, Learning area.

Kaynakça

• Dalak, O. (2015). TEOG sınav soruları ile 8. sınıf öğretim programlarındaki ilgili kazanımların Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi (Tez No. 388903) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ekinci, O., & Bal, A. P. (2019). 2018 yılı Liseye Geçiş Sınavı (LGS) matematik sorularının öğrenme alanları ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisi bağlamında değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 9–18. https://doi.org/10.18506/anemon.462717
• Ekol, G., & Mlotshwa, S. (2022). Investigating the cognitive demand levels in probability and counting principles learning tasks from an online mathematics textbook. Pythagoras, 43(1), a677. https://doi.org/10.4102/pythagoras.v43i1.677
• Engin, Ö., & Sezer, R. (2016). 7. sınıf matematik ders kitabındaki ve programdaki etkinliklerin bilişsel istem düzeylerinin karşılaştırılması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 24–46.
• Er, M. B., Balıkçı, H. C., Alp, M., Bozdağ Karakeçi, Z., Yıldız, A., Tezcan, A. & Tancı Yıldırım, N. (2023). Yapay Zekâ Uyumlu Algoritmalarla Öğrencilerin LGS Puanı Tahmini ve Modellenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2). 377-402. https://doi.org/10.51119/ereegf.2023.61
• Gökler, Z. S., Aypay, A., & Arı, A. (2012). İlköğretim İngilizce Dersi Hedefleri Kazanımları SBS Soruları ve Yazılı Sınav Sorularının Yeni Bloom Taksonomisine Göre Değerlendirilmesi. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 1(2), 115–133.
• Kala, A. (2015). KPSS biyoloji alan bilgisi sorularının alan bilgisi yeterlikleri çerçevesinde Yenilenmiş Bloom Taksonomisi ile analizi: 2013 yılı örneği (Tez No. 412438) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Karakaya, F., Arık, S., Çimen, O., & Yılmaz, M. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin Türkiye’deki merkezi sınavlara yönelik görüşlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 352–372.
• Karaman, M., & Bindak, R. (2017). İlköğretim matematik öğretmenlerinin sınav soruları ile TEOG matematik sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Current Research in Education, 3(2), 51-65.
• Lee, E.J. (2022). An analysis of the levels of cognitive demand and questioning types in textbook tasks: focused on grade 5 and 6 mathematics textbooks. Korean Association For Learner-Centered Curriculum And Instruction, 22(24), 275-290. https://doi.org/10.22251/jlcci.2022.22.24.275
• MEB. (2003). TIMSS 1999 Ulusal Rapor. Ankara: MEB. Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329 adresinden erişilmiştir.
• Olson, J. F., Martin, M. O., & Mullis, I. V. S. (2008). TIMSS 2007 technical report. United States: International Study Center. Boston College
• Özden, M. (2007). Problems with science and technology education in Turkey. Eurasia Journal of Mathematics, Science ve Technology Education, 3(2), 157-161.
• Özgeldi, M., & Esen, Y. (2010). Analysis of mathematical tasks in Turkish elementary school mathematics textbooks. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2277–2281. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.322
• Reçber, H., & Sezer, R. (2018). 8. sınıf matematik ders kitabındaki etkinliklerin bilişsel düzeyinin programdakilerle karşılaştırılması. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 51(1), 55–76. https://doi.org/10.30964/auebfd.405848
• Romero, I. M., del Mar García, M., & Codina, A. (2015). Developing Mathematical Competencies in Secondary Students by Introducing Dynamic Geometry Systems in the Classroom. Education and Science, 40(177), 43-58. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.2640
• Smith, M. S., & Stein, M. K. (1998). Selecting and creating mathematical tasks: From research to practice. Mathematics Teaching in the Middle School, 3, 344–350.
• Smith, M. S., & Stein, M. K. (2011). Five practices for orchestrating productive mathematics discussions. National Council of Teachers of Mathematics.
• Stein, M. K., & Smith, M. S. (1998). Mathematical tasks as a framework for reflection. Mathematics Teaching in the Middle School, 3, 268–275.
• Stein, M. K., Smith, M. S., Henningsen, M. A., & Silver, E. A. (2000). Implementing standards-based mathematics instructions: A casebook for professional development. Teachers College.
• Stylianides, A. J., & Ball, D. L. (2008). Understanding and describing mathematical knowledge for teaching: Knowledge about proof for engaging students in the activity of proving. Journal of Mathematics Teacher Education, 11(4), 307-332.
• Taşdemir, C. (2023). Examination of mathematics course achievements of students who took the high school entrance exam in terms of different factors. Journal of Computer and Education Research, 11(21), 20–43. https://doi.org/10.18009/jcer.1197026
• Topçu, E. (2017). TEOG Tarih sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre analizi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2017(9), 321-335.
• Toprak, Z., & Özmantar, M. F. (2019). Türkiye ve Singapur 5. sınıf matematik ders kitaplarının çözümlü örnekler ve sorular açısından karşılaştırmalı analizi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 10(2), 539–566. https://doi.org/10.16949/turkbilmat.490210
• Ubuz, B., & Sarpkaya, G. (2014). İlköğretim 6. sınıf cebirsel görevlerin bilişsel istem seviyelerine göre incelenmesi: Ders kitapları ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(2), 594–606. http://ilkogretim-online.org.tr
• Ulusoy, B. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin liselere geçiş sınavına (LGS) ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 186-202
• Yayla, Ö., & Bangir Alpan, G. (2019). Öğrencilerin Matematikte Zorlanma Nedenlerine İlişkin Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(2), 401–425. https://dergipark.org.tr/tr/pub/etad/issue/51092/636064
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Genişletilmiş 9. Baskı), Seçkin Yayınları.
• Yıldızhan, B. & Atmaca Aksoy, A. C. (2023). Matematik ve Fen Eğitiminde Öğretmen Eğitimi Konulu Bilimsel Yayınlara Farklı Bir Bakış: Bibliyometrik Haritalama. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 467-496. https://doi.org/10.51119/ereegf.2023.52
• Yücel, C., & Karadağ, E. (2016). TIMSS 2015 Türkiye: Patinajdaki eğitim. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi. https://www.researchgate.net/publication/311318762_TIMSS_2015_Turkiye_Patinajdaki_Egitim
• Yükselen, A., & Kepceoğlu, İ. (2021). Türkiye, Singapur ve Avustralya ortaokul matematik ders kitaplarında yüzdeler konusundaki soruların bilişsel istem düzeylerinin ve çözüm adımlarının karşılaştırmalı analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(46), 961–976. https://doi.org/https://doi.org/10.31795/baunsobed.802743