Engellilere Yönelik Ayrımcılık ve Makul Uyumlaştırma Kavramı

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 149 - 163, 30.12.2020

Enes Ersöz

Öz

Günümüzde engellilere yönelik yaklaşım, onların toplumsal hayata dahil edilmesi, diğer bireylerle eşit fırsatlara sahip hale getirilmesi yönünde değişmektedir. Bu bağlamda geçmişteki koruyucu ve bakıma muhtaç kişiler oldukları yönünde bakışın bugün değiştiği söylenebilir. Engellilere yönelik yaklaşımın değişmesi hukuk cephesinde de birtakım değişikliklerin yapılması ihtiyacını doğurmaktadır. Birçok uluslararası sözleşmede kendine yer bulan ayrımcılık yasağı engelliler için de geçerlidir. Engellilerin toplumsal yaşama dahil edilebilmesi, hukuki anlamda maruz kaldıkları ayrımcı yaklaşımların ortadan kaldırılmasıyla da ilişkilidir. Bu noktada makul uyumlaştırma kavramı gündeme gelmektedir. Kavram özellikle dezavantajlı grupların maruz kaldıkları eşitsizlikçi yaklaşımların hukuki anlamda ortadan kaldırılması için ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Engelli Hakları Sözleşmesi, Makul Uyumlaştırma, Makul Düzenleme, Ayrımcılık, Engelli Hakları Komitesi

Kaynakça

• Akbulut, Süleyman/Özgül, Hakan/Polat, Güler. Engelli Ayrımcılığı Araştırması ve Engelli Ayrımcılığına Karşı Çözüm Önerileri Raporu, Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platformu, y.y., 2012.
• Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. Avrupa Birliği Ülkelerinde Hâkimlik ve Savcılık Yüksek Yargı Organları Yargı Üst Kurulları, Editör: Fatih Denizkuşları, Ankara Açık Ceza İnfaz Kurumu Matbaası, Ankara, 2016.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne Ek 12 Numaralı Protokol. https://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/tr/content/62-avrupa-insan-haklar-sozlesmesine-ek-12-numaral-protokol/, (Erişim Tarihi: 22.05.2020).
• Azarkan, Ezeli/Benzer, Ekrem. “Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme ve Türkiye’de Engelli Hakları”, DÜHFD, C.23, S.38, 2018, s. 3-29.
• Bojarski, Łukasz/Chopin, Isabelle/Cohen, Barbara/Do, Uyen/Farkas, Lilla/Iordache, Romanita. Ayrımcılık Yasağı Eğitimi El Kitabı, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, 2012.
• Committee on Economic, Social and Cultural Rights. “General Comment No. 5: Persons with disabilities”, E/1995/22, 9/12/1994, https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=INT%2fCESCR%2fGEC%2f4760&Lang=en, (Erişim Tarihi: 25.06.2020).
• Committee on The Rights of Persons with Disabilities. “Engelli Hakları Komitesi Bekleyen Davalar Tablosu”, https://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/CRPD/Tablependingcases.pdf, (Erişim Tarihi: 24.05.2020).
• Committee on the Rights of Persons with Disabilities. “Initial report submitted by Turkey under article 35 of the Convention, due in 2011”, http://docstore.ohchr.org/SelfServices/FilesHandler.ashx?enc=6QkG1d%2fPPRiCAqhKb7yhsvOO0RvDbzSfy057%2flfh1Ry2YlpRMLI6465IjBrNt3vxg8t5onRXsx%2fl6Fgx5BA9r3D7yvTBoO2fizSv6CJipTSKPojwMGO64V%2bPcRxItSGN, (Erişim Tarihi: 03.04.2020).
• Convention On The Rights Of Persons With Disabilities. https://treaties.un.org/doc/Publication/CTC/Ch_IV_15.pdf, (Erişim Tarihi: 30.05.2020).
• Çağlar, Bakır. “Anayasa Yargısında Yorum Problemi Karşılaştırmalı Analizin Katkıları”, Anayasa Yargısı, C.2, 1985, s. 3-34.
• Çelik, Elif. “Onuncu Yılında Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin İnsan Hakları Sözleşmesi ve Sözleşme Ruhu”, İNÜHFD, C.7, S.1, 2016, s. 219-246.
• Degener, Theresia. “Intersections between Disability, Race and Gender in Discrimination Law”, European Union Non-Discrimination Law and Intersectionality, Edited by Dagmar Schiek, Anna Lawson, Routledge Publishing, New York, 2016, s. 29-47.
• Engelli Hakları Komitesi. “Türkiye’nin İlk Raporuna İlişkin Nihai Gözlemler”, http://www.tohad.org/tohad/wp-content/uploads/2019/05/bmehs_nihai_gozlem_raporu_2019.pdf, (Erişim Tarihi: 04.04.2020).
• Erdoğan, Gülnur. “Avrupa Sosyal Şartı ve Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı”, TBB Dergisi, S.77, 2008, s. 123-165.
• Erten, Şerafettin/Aktel, Mehmet. “Engellilik Kültürü: Engellilik Modelleri Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Sosyal Bilimlerde Kültür Tartışmaları, Editör: Cem Ergun, Süleyman Öğrekçi, Gece Kitaplığı, Ankara, 2017, s. 79-96.
• European Commission. “Reasonable accommodation for people with disabilities”, https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1473, (Erişim Tarihi: 30.05.2020).
• Ferri, Delia/Lawson, Anna. Reasonable Accommodation for Disabled People in Employment, Office of the European Union, Luxembourg, 2016.
• Hukuki Haber. https://www.hukukihaber.net/mesleki-hukuk/gorme-engelli-hkim-adayinin-hukuk-zaferi-h61895.html, (Erişim Tarihi: 28.05.2020).
• Işıl Gül, İdil/Karan, Ulaş. Ayrımcılık Yasağı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2011.
• Işıl Gül, İdil. “Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi”, Engellilik ve Ayrımcılık, Hazırlayanlar: Kenan Çayır, Melise Soran, Melike Ergün, Karekök, İstanbul, 2015, s. 31-44.
• Kara, Bülent. “Türkiye’de Engelli Bireylerin Yasal Hakları ve Uygulamadaki Yeri”, International Journal of Social Science, S.48, 2016, s. 249-260.
• Karan, Ulaş. “Bireysel Başvuru Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi”, Anayasa Yargısı, S.32, 2015, s. 235-306.
• Köme Akpulat, Ayşe. “İşverenin Engelli İşçi Çalıştırma Yükümlülüğü”, İHM, C.77, S.2, 2019, s. 523-553.
• Lord, Janet E./Brown, Rebecca. “The Role Of Reasonable Accommodation In Securing Substantive Equality For Persons With Disabilities: The Un Convention On The Rights Of Persons With Disabilities”, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1618903, (Erişim Tarihi: 29.05.2020).
• Sağlam, Fazıl. Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, AÜSBF Yay., Ankara, 1982.
• T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü. https://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0796.pdf, (Erişim Tarihi: 12.04.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. “Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları”, https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html, (Erişim Tarihi: 22.05.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. “Türkiye’nin Avrupa Birliğine Katılım Sürecine İlişkin 2003 Yılı İlerleme Raporu”, https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2003.pdf, (Erişim Tarihi: 22.05.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı. “Türkiye’nin Katılım Yönünde İlerlemesi Üzerine Komisyon’un 2000 Düzenli Raporu”, https://www.ab.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/Turkiye_Ilerleme_Rap_2000.pdf, (Erişim Tarihi: 22.05.2020).
• Tanay Aksaç, Gizem/Şenyurt Akdağ, Arzu. Ayrımcılık ve Engelli Hakları, Engelli Kadın Derneği, Ankara, 2015.
• Ulucan, Devrim. “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”, DEÜHFD, C.15, 2013, s. 369-384.
• Uyar, Lema. Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2006.
• Quinlivan, Shivaun. “Reasonable Accommodation: an Integral Part of the Right to Education for Persons with Disabilities”, The Right to Inclusive Education in International Human Rights Law, Edited by Gauthier de Beco, Shivaun Quinlivan, Janet E. Lord, Cambridge University Press, Cambridge, 2019, s. 169-189.