Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 27, 30.06.2021

Bayram Doğan Zahide Erdoğan

Öz

Bu çalışmada, 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği sonrası ihdas edilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile ilk kez Türk hukuk sistemine giren Cumhurbaşkanı yardımcılığı ve parlamenter sistemde de var olan bakanların hukuki durumu incelenmektedir. Çalışmanın kapsamı, Türkiye’nin 6771 sayılı Anayasa değişikliği kanunu öncesi hükümet sistemi, değişiklik sonrası Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile Anayasa giren Cumhurbaşkanı yardımcıları ve yeni sistemdeki bakanların; hukuki statüleri, atanmaları, görev ve yetkileri konularıyla ile sınırlıdır. Cumhurbaşkanı yardımcılığı kurumu, ilk olarak Cumhurbaşkanına vekâlet etmek, Cumhurbaşkanının vereceği görevleri yaparak Cumhurbaşkanının iş yükünü hafifletmek için ihdas edilmiştir. Bakanların ise bakanlık bürokrasisi üzerinde doğrudan hiyerarşi ilişkisi bulunmaktadır. Bununla birlikte bakanların, Cumhurbaşkanı yardımcılarından farklı olarak bakanlık politikaları üzerinde etkili oldukları değerlendirilmektedir. Bu makalede Cumhurbaşkanı yardımcısı ile bakanların hukuki statüleri, atanmaları, görev ve yetkileri, parlamenter sistemdeki bakanlar ile yeni sistemdeki bakanların eski ve yeni statüleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmada, analitik eleştirel çerçevede, genellikle birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanmak suretiyle betimsel ve söylevsel bir metodoloji kullanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı sistemi, Parlamenter sistem, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Bakanlar, 6771 sayılı Kanun

Kaynakça

• ANAYURT Ömer/ EKİNCİ Ahmet. “Tek Başlı Yürütme Esasına Dayalı Hükümet Sistemlerinde Başkan Yardımcılığı ve 2017 anayasa Değişikliği ile Getirilen Sistemde Cumhurbaşkanı Yardımcılığı Kurumu üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Prof. Dr. Zafer Gören Armağanı, Ankara 2017, ss. 441-510.
• ATAR, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku, Seçkin yayıncılık, 13. Baskı, Ankara, 2019.
• BAUMGARTNER, Jody C. / CASE, Rhonda Evans. “Constitutional Design Of The Executive: Vice Presidencies In Comparative Perspective”, Congress & the Presidency, 36:2, 2009, pp. 148-163.
• CANİKLİOĞLU, Meltem Dikmen. Anayasal Devlette Meşruiyet, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• CAREY John / SHUGART Matthew Soberg. Calling Outthe Tank sor Filling Outthe Forms?” In Executive Decree Authority (Ed. John CAREY, Matthew Soberg SHUGART), Cambridge University Press, 1998.
• DOĞAN, Bayram / DOĞAN, İdris. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 11 (2), 2020, ss. 468-483.
• DOĞAN, Bayram. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Kararlarının Yargısal Denetimi”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 9, S. 2, ss. 273-298.
• DOĞAN, Bayram. “Asli ve Tali Kurucu İktidar Bağlamında Türkiye’deki Anayasaların Yapımı”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale, 2013.
• ESEN, Selin. “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016/4, ss. 45-73.
• EREN, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 2020.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin. Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• FRİEDMAN, Richard D., “Some Modest Proposals on the Vice-Presidency”, Michigan Law Review, Vol. 86, No. 7 (Jun., 1988), pp. 1703-1734.
• GÖREN, Zafer. “2017 Değişikliği ile Getirilen Sistemde Cumhurbaşkanı”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 36, Güz 2019/2, ss. 1-28.
• GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel. İdare Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2020.
• GÖZLER, Kemal. Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019. GÜL, Cengiz. İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• GÜLENER Serdar/ BİRİCİKOĞLU Hale. “Türkiye’de Bürokrasinin Hesap Verebilirlik Açığı ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yürütmenin Hesap Verebilirliği, Ombudsman Akademik, Y. 3, S. 5, 2017, ss. 69- 89.
• İZCİ, Ferit / SARITÜRK, Mehmet. “Yeni Anayasa Değişikliği İle Getirilen Cumhurbaşkanlığı Sisteminin İdari Yapı Ve İşleyişe Etkisi”, Proceedings Book 2nd İnternational Scientific Researches Congress on Humanities and Socia Sciences (IBAD 2017), April 20 – 23, 2017, İstanbul, Turkey.
• KABOĞLU, İbrahim Ö. Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayıncılık, 14. Bası, İstanbul, 2019.
• KESER, Hayri /AKÇA, Kürşat. “Olağan Dönem Asli Kurucu İktidar Kavramı ve TBMM’nin Yeni Anayasa Yapıp Yapamayacağı Sorunu”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 8, S. 2, ss. 13-37.
• KESER, Hayri. “Türkiye ve Başkanlık Sistemi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, C. 2, S. 1, 2011, ss. 23-57.
• KUTLU, Önder / KAHRAMAN, Selçuk. “Türk Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Kamu Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi”, Türk Anayasa Hukukunun Güncel Sorunları, (iç.), Ed. Ferhat Uslu, Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (PESA), 2017, ss. 1-26.
• KÜÇÜK, Adnan / DOĞAN, Bayram. “Türkiye’de 2017 Anayasa Değişikliği Kapsamında Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi Ve Mahfuz Düzenleme Alanı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 2019, ss. 1-59.
• KÜÇÜK, Adnan. Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Adres yayınları, Ankara, 2020.
• KÜÇÜK, Adnan. ABD ve Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi ve Uygulamaları, Adres Yayınları, Ankara, 2019.
• KÜÇÜK, Adnan. “Yeni Anayasa Değişikliği ile Getirilmek İstenen Türkiye’ye Özgü Başkanlık Sistemi: Korkular, Algılar, Beklentiler”, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 22, Sayı: 85, Kış 2017, ss. 157-189.
• MUTLU, Azer Ebru, “Hukuki Statüsü ve İdari Teşkilattaki Yeriyle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanı Yardımcıları, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10 (1), 2019, ss. 119-132.
• MYERS, James D., “Bringing the Vice President into the Fold: Executive Immunityand the Vice Presidency”, Boston College Law Review, Vol.50, Issue.3 No.3, 2009.
• RELYEA, Harold C.: “The Law: The Executive Office of the Vice President: Constitutional and Legal Considerations”, Presidential Studies Quarterly, Vol. 40, No. 2, The 2008 Presidential Election, Part I, Junepp. 2010, pp. 327-341.
• TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi. 1982 Anayasası’na Göre Türk Anayasa Hukuku, 19. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul. 2019.
• TAŞDÖĞEN, Salih, “Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel S., 2019, ss. 1293-1324.
• TUNÇ, Hasan. Türk Anayasa Hukuku, Gazi Kitabevi, 2. Baskı, Ankara, 2019.
• TUNÇ, Hasan. “Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Açısından Yasama Ve Yürütme Organlarının Oluşumu Ve Yetkileri Kapsamında Başkanlık Sistemi Ve Türkiye”, ERÜHFD, C. XIV, S. 2, 2019, ss. 555-602.
• TÜLEN, Hikmet. “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde 9 Ekim 2018’de Yapılan Değişiklikler Ya da Malumun İlamı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019, ss. 915-942.
• YILDIZ, Abdulkadir. “Amerika Birleşik Devletleri’nde Başkan Yardımcısı ile Türkiye’de Cumhurbaşkanı Yardımcısının karşılaştırılması”, ERÜHFD, C.XIII, S.1, 2018, ss. 509-534.