AİHM İçtihadı ve 6111 Sayılı Kanun Işığında Siyasi Partilerin Mali Denetimi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 15, 30.06.2022

Fatih Güler

Öz

Siyasi partilerin mali denetimi, Anayasa Mahkemesi tarafından yerine getirilmektedir. Son on yılda siyasi partilerin mali denetimi ile ilgili iki önemli gelişme söz konusu olmuştur. Bunlardan birincisi 2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda siyasi partilerin mali denetiminin esasına ilişkin yapılan değişikliklerdir. İkincisi ise Anayasa Mahkemesi’nin bir siyasi partinin mali denetimi ile ilgili verdiği hazineye irat etme kararının ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin vermiş olduğu ihlal kararlarıdır. Çalışmada her iki konu ele alındıktan sonra Anayasa Mahkemesi’nin siyasi partilerin mali denetimine ilişkin kararları, 2009- 2013 (6111 sayılı Kanun öncesi dönem), 2013-2017 (6111 sayılı Kanun dönemi), 2017-2021 (AİHM’in kararı sonrası dönem) dönemleri olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma çerçevesinde, 6111 sayılı Kanun ile AİHM’in ihlal kararının Anayasa Mahkemesi kararları üzerindeki etkileri tartışılmış ve siyasi partilerin mali denetimi ile ilgili bir model önerisi ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti, Mali Denetim, AİHM, 6111 sayılı Kanun, Anayasa Mahkemesi

Kaynakça

• Akyel, Recai. "Türkiye’de Siyasi Partilerin Hukuksal Konumları Ve Denetimleri", Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 12, 2018, s. 115-154.
• Avrupa Komisyonu. "Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Bildirim Genişleme Stratejisi 2015 Yılı Türkiye İlerleme Raporu", Avrupa Komisyonu, Brüksel, 2015.
• Avrupa Komisyonu. "Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Bilgilendirme AB Genişleme Politikasına İlişkin 2016 Bildirimi 2016 Türkiye Raporu", Avrupa Komisyonu, Brüksel, 2016.
• Avrupa Komisyonu. "Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Bilgilendirme AB Genişleme Politikasına İlişkin 2018 Bilgilendirmesi 2018 Türkiye Raporu", Avrupa Komisyonu, Starsburg, 2018.
• Avrupa Komisyonu. "Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Komisyon Tarafından Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Bilgilendirme AB Genişleme Politikasına İlişkin 2019 Bilgilendirmesi 2019 Türkiye Raporu", Avrupa Komisyonu, Brüksel, 2019.
• Avrupa Komisyonu. "Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Komisyon Bilgilendirmesi 2020 Türkiye Raporu", Avrupa Komisyonu, Brüksel, 2020.
• Casal Bertoa, Fernando/ Molenaar, Fransje/ Piccio, Daniela R./Rashkova, Ekaterina. “The World Upside Down: De-Legitimizing Political Finance Regulation”, Working Paper Series on the Legal Regulation of Political Parties, No. 30, 2013.
• Çelik, Özlem. "Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Gelir Ve Giderlerinin Mali Denetimi", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. Özel, 2010, s. 1303-1362,
• Çelik, Özlem. “Türk Hukukunda Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Hesaplarının Denetimi”, Yasama Dergisi, S.25, 2013, s. 17-37.
• Erdem, Nazlı. " Siyasi Partilerin Finansmanı ve Mali Denetimi ", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, S. Özel, 2017, s. 3105-3145.
• Gagatek, Wojciech. “Political Financing Regulation at the EU Level: The Conflict of National Traditions and Interests”, Working Paper Series on the Legal Regulation of Political Parties, No. 14, 2011.
• Gençkaya, Ömer Faruk / Gündüz, Umut / Cihangir- Tetik, Damla. Siyasetin Finansmanı ve Şeffaflık, Altan Matbaacılık, Ankara, 2016.
• Greco, GRECO’nun 63. Genel Kurul Toplantısında Kabul Edilen Üçüncü Değerlendirme Aşaması Türkiye Hakkında İkinci Uygunluk Raporu Suç Haline Getirme / Parti Finansmanında Şeffaflık, Avrupa Konseyi, Strazburg, 2014.
• Güler, Fatih. “Siyasi Partilerin İsim, Amblem Ve Rumuzlarının Siyasi Parti Sicilinden Terkin Edilmesi”, Yasama Dergisi, S. 43, 2021, s.87-114.
• Güler, Fatih. “Anayasa Mahkemesi Tarafından Siyasi Partilerin Mali Denetimi Sonucunda İçtihadi Olarak Oluşturulan Yeni Bir Karar Türü: Kabul Edilmesinin Mümkün Olmaması”, Toplum, Ekonomi Ve Yönetim Dergisi, C.2, S. 1, 2021, s.34-49.
• Güler, Fatih. Seçimlerin Yönetim ve Denetiminde Görev Alan Kurumların Yapısal ve İşlevsel Sorunlarını Giderici Çözümler, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2021.
• Idea. Funding of Political Parties and Election Campaigns: A Handbook on Political Finance, Northern, Western and Southern Europe, D. R. Piccio, The International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Stockholm, 2014.
• İba, Şeref. "Ülkemizde “Torba Kanun” ve “Temel Kanun” Uygulamaları", Ankara Barosu Dergisi, S. 2011/1, 2011, ss. 197-202.
• Kaplan, Recep. “Bazı Yabancı Ülkelerde Siyasi Partilerin Mali Denetimini Yapan Kurumlar ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, Maliye Dergisi, S.162, 2012, s.362-378.
• Karakoç, Rıfat. “Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetimi”, Sayıştay Dergisi, S.109, 2018, s. 79-102.
• Mehter, Hamdi. “Anayasa Mahkemesi'nin Mali Denetim İşlevi”, Anayasa Yargısı, C. 8, 1991, s. 441-468.
• Odyakmaz, Zehra/ Çınarlı, Serkan/ Özcan, Cem. “Fransa’da ve Türkiye’de Seçim Kampanyalarının ve Siyasî Partilerin Finansmanının Denetimi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.20, S.2, 2012, s.7-26.
• Özcan, Hüseyin / Yanık, Murat. Siyasi Partiler Hukuku, Gözden Geçirilmiş İkinci Basım, Der Yayınları, 2011.
• Özkan Duvan, Ayşe. "Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 68, S. 1, 2019, 287-336.
• Sayıştay Başkanlığı, Siyasi Partilerin Mali Denetimi Rehberi, Ankara, 2015.
• Şahin, İsmail. "Anayasa Mahkemesi Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali", Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S. 2019/1, 2019, s. 223-256.
• Taşar, M.Okan. "Demokrasinin Finansmanı: Siyasi Partilerin Gelir Kaynakları", Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi 20. Yıl Armağanı), C. 11, S.1-2, 2003, s. 341-351.
• Timuş, Natalia. “The Impact of European Democracy Promotion on Party Financing in the East European Neighborhood”, Working Paper Series on the Legal Regulation of Political Parties, No. 6, 2010.
• Tjernström,Maja / Katz Anna. The Matrix of Political Finance Laws and Regulations, International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Stockholm, 2003.
• Topuzkanamış, Şafak Evran. "Anayasal Demokrasilerde Şeffaflığı Sağlamanın Bir Yolu Olarak Paranın Denetimi Ve Yönetimi", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S.2, 2018, s. 213-238.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi - Genel Kurul Tutanağı, 23. Dönem 5. Yasama Yılı 64. Birleşim, 11 Şubat 2011 Cuma, s.47-53.
• Uslu, Ferhat / Yavuz Dalgıç, Melike. "Siyasi Partilerin Mali Denetimi: Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları Ekseninde Kısa Bir Analiz", Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 2020, s. 281-312.
• Uşan, M. Fatih. "Kanun Yapmak Bu Kadar Kolay Mı, Yahut Bu Kadar Zor Mu? (5510 Sayılı Kanun Uygulaması Çerçevesinde Bir Tesbit)", Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S. 2016/1, 2016, s. 209-228.
• Uzun, Cem Duran. Siyasi Partilerin Finansmanı Devlet Yardımı, Sınırlamalar ve Mali Denetim, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, S. 110, Ankara, 2014.
• Ünsal, Artun. Siyaset ve Anayasa Mahkemesi (Siyasal Sistem Teorisi Açısından Türk Anayasa Mahkemesi), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:443, Ankara, 1980
• Vernardakis, Christoforos. “The Financing Of Parties And İts İmpact On Their Transformation From İnstitutions Of Social Representation To İnstitutions Of State Legitimization. The Case Of Greece”, Working Paper Series on the Legal Regulation of Political Parties, No. 42, 2014.
• Yücekök, Ahmet Naki. "Siyasi Partilerin Masraf Denetimi", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 2, 1972, s. 65-81.