HÜKÜMLÜ VEYA TUTUKLUNUN KAÇMASI SUÇU (TCK m. 292-293)

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 236 - 301, 30.06.2022

Murat Aksan

Öz

Bu çalışmada hükümlü veya tutuklunun kaçması suçu ele alınmıştır. Bu suç, TCK’nın Adliyeye Karşı Suçlar bölümünde 292. ve 293. maddelerinde düzenlenmiştir. 292. madde düzenlemesinin 1. fıkrasında suçun temel hali (sadece kaçma), 2. fıkrasında suçun cebir veya tehdit kullanılarak işlenmesi, 3. fıkrasında ise silahlı olarak ya da birden çok tutuklu veya hükümlü tarafından birlikte işlenmesi nitelikli hal olarak öngörülmüştür. 4. fıkrasında içtimaya ilişkin özel hüküm sevk edilmiş, 5. fıkrasında ise ceza infaz kurumu dışında çalıştırılan hükümlüler ile hapis cezası adlî para cezasından çevrilmiş olanların kaçma suçunu işleyebilecekleri hüküm altına alınmıştır. 293. maddede ise etkin pişmanlık kurumuna yer verilmiştir. Çalışmada bütün bu haller detaylı bir şekilde incelenmiştir. Hangi hallerde kaçma suçunun oluşacağı ve hangi hallerde nitelikli hallerin uygulanacağı, teşebbüs, iştirak, içtimaya ilişkin oluşabilecek durumlar ve etkin pişmanlık kurumu doktrindeki görüşler ve Yargıtay kararları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Firar, kaçma suçu, hükümlünün kaçması, tutuklunun kaçması, etkin pişmanlık.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• 1940 Tarihli Türk Ceza Kanunu Tasarısı: Adliye Ceridesi, S. 6, Sene 33, 1942.
• Akbulut, Berrin: “Bağlılık Kuralı”, Gazi Üniversitesi HFD, C. 14, S. 1, 2010.
• Akbulut, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Ankara 2020.
• Aksan, Murat: “Başkası Yerine Ceza İnfaz Kurumuna veya Tutukevine Girme Suçu (TCK m. 291)”, Süleyman Demirel Üniversitesi HFD, C. 9, S. 2, 2019.
• Aksoy İpekçioğlu, Pervin: “Türk Ceza Kanunu’nda Bileşik Suç”, Ankara Üniversitesi HFD, C. 61, S. 1, 2012.
• Aksoy İpekçioğlu, Pervin: Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, Ankara 2009.
• Aktaş, Duygu Şimşek: “Özgürlük İçgüdüsünün Cezalandırılması – “Basit Firar” Suçu Üzerine Bir Değerlendirme”, Güncel Hukuk, Mart 2015/3-135.
• Arslan, Çetin/Azizağaoğlu, Bahattin: Yeni Türk Ceza Kanunu Şerhi, Ankara 2004.
• Artuk, M. Emin/Gökcen, Ahmet/Alşahin, M. Emin/Çakır, Kerim: Ceza Hukuku Özel Hükümler, 19. Baskı, Ankara 2021.
• Artuk, M. Emin/Gökcen, Ahmet/Alşahin, M. Emin/Çakır, Kerim: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Ankara 2018.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner: Türk Ceza Kanunu Şerhi, (Madde 234-345), C. 5, 2. Baskı, Ankara 2014.
• Artuk, Mehmet Emin: “Adalet Hizmetlerinin Yürütülmesine Karşı Suçlar” Üçüncü Podyum Tartışması, Toplum Değişim Sürecinde Türk Ceza Kanunu Reformu (Panel 21-22 Mayıs 2004 Ankara), Birinci Kitap, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2004.
• Aydın, Devrim: Türk Ceza Hukukunda Suça İştirak, Ankara 2009.
• Aynural, Ömer Metehan: Soyut Tehlike Bağlamında Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu (TCK 179/3), İstanbul 2018.
• Baba, Yasemin: Türk Ceza Kanunu’nda Etkin Pişmanlık, İstanbul 2013.
• Baş, Eylem: Ceza Hukukunda Fail ve Mağdur, Ankara 2021.
• Baumann, Jürgen/Weber, Ulrich/Mitsch, Wolfgang: Strafrecht Allgemeiner Teil, 11. neubearbeitete Auflage, Bielefeld 2003.
• BeckOK StGB/Dallmeyer StGB, Bernd von Heintschel-Heinegg, 52. Edition, München 2022.
• Bekar, Elif: Türk ve Amerikan Ceza Hukukunda Zorunluluk Hali, Ankara 2013.
• Bringewat, Peter: Grundbegriffe des Strafrechts, 2. vollständig überarbeitete Auflage, Baden-Baden 2008.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem: Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Bası, İstanbul 2020.
• Çağlayan, M. Muhtar: Türk Ceza Kanunu, C. 2, (Madde 125-315), 3. Baskı, Ankara baskı tarihi yok.
• Çelen, Ömer: Bir İştirak Şekli Olarak Yardım Etme (Asli Fail-Yardım Eden Ayrımı), Ankara 2020.
• Çolak, Haluk: “Hükümlü Veya Tutuklunun Kaçması (Firar) Suçu”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 16, S. 182, Ekim 2021.
• Demirbaş, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Ankara 2021.
• Demirbaş, Timur: Haksız Tahrik, 3. Baskı, Ankara 2021.
• Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, 8. Baskı, Ankara 2021.
• Demirel, Muhammed: Suça İştirakte Bağlılık Kuralı, İstanbul 2017.
• Donay, Süheyl: Türk Ceza Kanunu Şerhi, İstanbul 2007.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Genel Kısım, C. I, 11. Baskı, İstanbul 1994.
• Dönmezer, Sulhi/Yenisey, Feridun: Karşılaştırmalı Türk Ceza Kanunu ve 1997 Tasarısı, Gerekçeler, İstanbul 1998.
• Dursun, Selman: “İade Amacıyla Geçici Tutuklama ve Diğer Koruma Tedbirleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C. 21, Özel Sayı, 2019.
• Erdurak, Yılmaz Güngör: Türk Ceza Kanunu, Yenilenmiş 3. Bası, Adil Yayınevi, Ankara 1994.
• Erem, Faruk, “Firar Cürmü”, AD, S. 9, 1955.
• Erem, Faruk, Adliye Aleyhinde Cürümler, Ankara 1955.
• Erem, Faruk: Türk Ceza Kanunu Şerhi, Özel Hükümler, C. 2, Ankara 1993.
• Erem, Faruk: Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, C. 3, Özel Hükümler, 3. Baskı, Ankara 1985.
• Evik, Vesile Sonay: Suça İştirakte Yardım Edenin Ceza Sorumluluğu, 2. Baskı, İstanbul 2011.
• Gerçeker, Hasan: Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu, C. 2, (Madde 141-345), 5. Baskı, Ankara 2020.
• Gödekli, Mehmet: “Türk Ceza Öğretisi ve Uygulamasında Etkin Pişmanlık”, TAAD, Y. 7, S. 29, Ocak 2017.
• Gökcan, Hasan Tahsin/Artuç, Mustafa: Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu Şerhi, C. 6 (M. 255-345), Ankara 2021.
• Gökcan, Hasan Tahsin/Artuç, Mustafa: Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu Şerhi, C. 1, (M. 1-44), Ankara 2021.
• Gökcen, Ahmet/İçer, Zafer: “Hükümlü Veya Tutuklunun Kaçması, Öngörülen Sürede İlgili Mercilere Teslim Olmaması Suçları (TCK m. 292, 293; CGTİK m. 97/1, 105/A-8, 58/3)”, Antalya Bilim Üniversitesi HFD, C. 8, S. 16, Aralık 2020.
• Gözübüyük, Abdullah Pulat: Alman, Fransız, İsviçre ve İtalyan Ceza Kanunlariyle Mukayeseli Türk Ceza Kanunu Şerhi, C. 3, (Hususi Kısım-Cürümler), (Madde 282-447), 5. Bası, (Baskı tarihi yok).
• Güney, Niyazi/Özdemir, Kenan/Balo, Yusuf, S.: Yeni Türk Ceza Kanunu, Ankara 2004.
• Günther, Klaus: “Ceza İnfaz Hukukunun İnsan İmgesi”, İnfaz Hukukunun Sorunları, (Sempozyum 24/25.11.2000), Ankara 2001.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Millete ve Devlete Karşı Suçlar, Ankara 2016.
• Hakeri, Hakan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Ankara 2020.
• Heinrich, Bernd: Ceza Hukuku Genel Kısım I, (Ed.: Yener Ünver), Ankara 2014.
• Hildebrant, Richart J. (Çev: Sait Rezaki): “Firarın Anatomisi”, AD, Y. 60, S. 11, Kasım 1969. https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/auzefcontent/20_21_Guz/ceza_hukuku/11/index.html#konu-6
• İçel, Kayıhan: Suçların İçtimaı, İstanbul 1972.
• İlhan, Abdülkadir/Erel, Kemalettin vd.: Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararları (2005-2015), Ankara 2015.
• Kangal, Zeynel T.: “Cebir Kullanma Suçu”, Prof. Dr. Mehmet Emin Artuk’a Armağan, (Ed.: Mahmut Koca), Ankara 2020.
• Kangal, Zeynel T.: “Görevi Yaptırmamak İçin Direnme”, Prof. Dr. Feridun Yenisey’e Armağan C. I, İstanbul 2014.
• Kangal, Zeynel T.: “Türk Ceza Hukukunda Haksız Tahrik”, Erzincan Üniversitesi HFD, C. 14, S. 3-4, 2010.
• Kangal, Zeynel T.: Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu, Ankara 2010.
• Karakaş Doğan, Fatma: Cezanın Amacı ve Hapis Cezası, İstanbul 2010.
• Karakehya, Hakan/Özger, Hande: “Örgütlü Hapishane Sistemine Geçiş Sürecine İlişkin Tespitler”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, C. 23, S. 1, 2021.
• Katoğlu, Tuğrul: “Ceza Hukukunda Suçun Mağduru Kavramının Sınırları”, Ankara Üniversitesi HFD, C. 61, S. 2, 2012.
• Kaymaz, Seydi/Gökcan, Hasan Tahsin: Açıklamalı ve İçtihatlı Uygulamada Sulh Ceza Davaları, Ankara 1998.
• Kaymaz, Seydi: “5237 Sayılı Türk Ceza Kanuna Göre İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Nitelikli Hallerin Diğer Suç Ortaklarına Geçişi Sorunu”, Gazi Üniversitesi HFD, C. XVI, S. 2, 2012.
• Keyman, Selâhattin: “Cürmi Fiilin Yapısal Unsuru Olarak Hareket”, Ankara Üniversitesi HFD, C. 40, S. 1, 1988.
• Keyman, Selahattin: Türk Hukukunda Af, (Genel Af-Özel Af), Ankara 1965.
• Kim, Jong-Hwan: “Entweichung von Gefangenen und persönliche Begünstigung im koreanischen Strafrecht”, CHKD, C. 4, S. 2, 2016.
• Kitapçıoğlu Yüksel, Tülay: Özgü Suç, İstanbul 2021.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Ankara 2021.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Ankara 2020.
• Kunter, Nurullah: Suçun Maddi Unsurlar Nazariyesi, İstanbul 1954.
• Kühl, Kristian/Heger, Martin: (Lackner/Kühl), Strafgesetzbuch, 29. neu bearbeitete Auflage, München 2018.
• Külçür, Erdem İzzet: Ceza Hukukunda Yer Bakımından Uygulama, İstanbul 2017.
• Majno, Ceza Kanunu Şerhi Türk ve İtalyan Ceza Kanunları, C. 2, Ankara 1978.
• Maurach, Reinhart/Schroeder, Friedrich Cristian/Maiwald, Manfred: Strafrecht Besonderer Teil, Teilband 2, Straftaten gegen Gemeinschaftswerte, 10. Auflage, Heidelberg, München, Landsberg, Frechen, Hamburg 2012
• Meran, Necati: Açıklamalı-İçtihatlı Sulh Ceza Davaları, Ankara 2007.
• Ostendorf, Heribert, Kindhäuser/Neumann/Paeffgen, Strafgesetzbuch, (Nomos Kommentar), 5. Auflage, 2017.
• Ostendorf, Heribert: “Das Verbot einer strafrechtlichen und disziplinarrechtlichen Ahndung der Gefangenenselbstbefreiung”, NStZ, S. 313, 2007.
• Otacı, Cengiz/Öztekin, Murat/Özyadın, Fatih: TCK Genel Hükümleri Yargıtay Yorumu, (2013-2015 Kararları), 2. Baskı, Ankara 2016.
• Öner, Hamdi: “Mevkuf ve Mahkumların Firar Suçları Hakkında Bir Tetkik”, Adliye Dergisi, S. 4, Y. 35, 1944.
• Önok, R. Murat: Yapısal Suçlarda Failin Tespiti: Müşterek Suç Girişimi (Joınt Criminal Enterprise) ve Örgütsel Hakimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Doktrinleri, Ankara 2019.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Ankara 2021.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 16. Baskı, Ankara 2021.
• Özbek, Veli Özer: “Suç Genel Teorisi Bakımından Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar ve Görüşlerimiz”, CHD, C. 6, S. 15, Nisan 2011.
• Özek, Çetin: “Adliyeye Karşı Suçların Hukuksal Konusu”, İHFM, C. 55, S. 3, 1997.
• Özek, Çetin: “Türk Ceza Kanunun 50 Yılında Devlete Karşı Suçlar”, Tartışmalar Kısmı, in: Değişen Toplum ve Ceza Hukuku Karşısında TCK’nın 50 Yılı ve Geleceği, İstanbul 1977.
• Özen, Mustafa: Suçların İçtimaı (Zincirleme Suç - Fikri İçtima - Bileşik Suç), (Doktora Tezi), Ankara 2008.
• Özgenç, İzzet: “ “İzinli” Olarak İnfaz Kurumu Dışına Çıkarılan Hükümlünün Süresinde İzinden Dönmemesi Halinde Ceza Hukuku Sorumluluğuna İlişkin Yargıtay 16. Ceza Dairesi Kararının Değerlendirilmesi”, https://izzetozgenc.com/makale/%E2%80%9Cizinli%E2%80%9D-olarak-infaz-kurumu-disina-cikarilan-hukumlunun-suresinde-izinden-donmemesi-halinde-ceza-hukuku-sorumluluguna-iliskin-yargitay-16-ceza-dairesi-kararinin-degerlendirilmesi.
• Özgenç, İzzet: Ceza Hukuku Genel ve Özel Hükümler Sınav Soru ve Cevapları, Ankara 2021.
• Özgenç, İzzet: Suça İştirakin Hukuki Esası ve Faillik, İstanbul 1996.
• Özgenç, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Ankara 2021.
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 21. Baskı, Ankara 2021.
• Özütürk, Nejat: Türk Ceza Kanunu Şerhi ve Tatbikatı, C. 2, Ankara 1966.
• Özyüksel, Özgün: Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik, Ankara 2021.
• Parlar, Ali/Hatipoğlu, Muzaffer: Açıklamalı-Yeni İçtihatlarla Türk Ceza Kanunu Yorumu, C. 4 (230-345. Maddeler), 3. Baskı, Ankara 2010.
• Parlar, Ali/Öztürk, Mustafa: Uygulamada Adliyeye Karşı Suçlar, İstanbul 2018.
• Sancar, Türkan Yalçın/Köprülü, Timuçin: Ceza Hukuku Genel Hükümler Uygulamalı Çalışmaları, 2. Baskı, Ankara 2015.
• Sancar, Türkan Yalçın: Çok Failli Suçlar, Ankara 1998.
• Savaş, Vural/Mollamahmutoğlu, Sadık: Türk Ceza Kanunu Yorumu, C. 2, (Madde 125-315), Ankara 1995.
• Sözüer, Adem: “Tehdit Suçu”, İHFM, C. 54, S. 1-4, 1994.
• Şahin, Cumhur/Göktürk, Neslihan: Ceza Muhakemesi Hukuku II, 12. Bası, Ankara 2022.
• Şanal, Şemsettin/Aydınöz, Selçuk: Notlu ve İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, İstanbul 1979.
• Şen, Ersan: “Tazyik Hapsinin İnfazı Sırasında Kaçan Sanığın Durumu” https://www.hukukihaber.net/tazyik-hapsinin-infazi-sirasinda-kacan-sanigin-durumu-makale,5558.html
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Önok, R. Murat: Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 19. Baskı, Ankara 2021.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk: Ceza Hukuku Genel Kısım, 26. Baskı, Ankara 2021.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk: Ceza Hukuku Özel Kısım, 11. Baskı, Ankara 2021.
• Tozman, Önder: “Suçun Tamamlanması ve Sona Ermesi Kavramları”, Erciyes Üniversitesi HFD, C. 3, S. 1, 2008.
• Turhan, Faruk/Aksan, Murat: “Ceza Muhakemesinde Mahkemelerin Yer Bakımından Yetkisi -Doktrin ve Uygulama Işında Kanun Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Mehmet Emin Armağan’ı, (Ed.: Mahmut Koca), Ankara 2020.
• Turhan, Faruk: “6706 Sayılı Cezai Konularda Uluslararası İş Birliği Kanunu’nun Kapsamı ve Genel Hükümleri Hakkında Bir Değerlendirme”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C. 21, Özel Sayı, 2019.
• Turhan, Faruk: “Cezai Konularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanununa Göre İadenin Kabul Edilebilirlik Koşulları: Doktrin Ve Uluslararası Gelişmeler Işığında Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi HFD, C. 8, S. 2, 2018.
• Türk Ceza Kanunu Öntasarısı Komisyonca Hazırlanan Metin, Ankara 1987.
• Türk Ceza Kanunu Öntasarısının Gerekçesi, Ankara 1987, s. 249-250.
• Uğraş, Ahmet Mesut: Hükümlü Veya Tutuklunun Kaçması Suçu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
• Ünver, Yener/Hakeri, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 18. Baskı, Ankara 2021.
• Ünver, Yener: TCK’da Düzenlenen Adliyeye Karşı Suçlar, İftira, Suç Uydurma, Suç Üstlenme, Yalan Tanıklık ve Bilirkişilik, İnfaz Kurumlarından Kaçma, 6. Baskı, Ankara 2021.
• Wessels, Johannes/Beulke, Werner/Satzger, Helmut: Strafrecht Allgemeiner Teil, 44. neu bearbeite Auflage, Heidelberg, München, Landsberg, Frechen, Hamburg 2014.
• Yalvaç, Gürsel: Karşılaştırmalı-Gerekçeli İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, Ankara 2008.
• Yaşar, Osman: İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, Ankara 2001.
• Yener, Orhan: Tatbikatta Ağır Ceza Davaları, Ankara 1994.
• Yenisey, Feridun/Plagemann, Gottfried: Alman Ceza Kanunu, Strafgesetzbuch (StGB), 2. Baskı, İstanbul 2015.
• Yıldız, Ali Kemal: “Entweichung eines Strafgefangenen oder Untersuchungshäftlings im türkischen Strafrecht”, CHKD, C. 4, S. 2, 2016.
• Yıldız, Ali Kemal: Cebir, Özel Ceza Hukuku, C. III, Hürriyete, Şerefe, Özel Hayata, Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar, İstanbul 2018.
• Yıldız, Ali Kemal: Hükümlü Veya Tutuklunun Kaçması, Özel Ceza Hukuku, C. X, Adliyeye Karşı Suçlar, (TCK m. 267-298), İstanbul 2021.
• Yıldız, Ali Kemal: Tehdit, Özel Ceza Hukuku, C. III, Hürriyete, Şerefe, Özel Hayata, Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar, İstanbul 2018.
• Yokuş Sevük, Handan: Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 3. Baskı, Ankara 2020.
• Zafer, Hamide: Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75, 6. Bası, İstanbul 2016.