An Examination Regarding the Implementation of Independent and Impartial Tribunal Principle in Tax Courts

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 449 - 466, 29.12.2023

Alper Aydın

Öz

Being a state of law necessitates the principle of independent and impartial tribunal, which is a constitutional right in our nation. It is a crucial assurance of the justice system's dependability. Thanks to this assurance, the establishment of a court specific to the person and the case and the making of a trial are prevented. The aforementioned assurance has emerged in the historical process and is a constitutional guarantee that has been in effect in our country since 1876. The independent and impartial tribunal principle is implemented by the Constitutional Court as the principle of natural judge. In comparison to the independent and impartial tribunal principle, the natural judge principle provides more comprehensive protection. The principle of natural judge is also a requirement for rule of law. Because the Constitutional Court's interpretation is accurate, in our study, only the concept of independent and impartial tribunal principle was used to ensure the meaning's integrity. Tax courts were also established by law and are in accordance with the independent and impartial tribunal principle, and the trial procedures are also regulated by law. However, due to some situations arising from practice and legislation, problems arise regarding the independent and impartial tribunal principle applied in the tax court. These problems are the change of the monetary limit regarding the files to be resolved by a single judge and the appeal law, related cases, the application of Article 5 of the Law No. 2577, the change of the jurisdiction and authorized court, the cases renewed upon the rejection of the petition, the change of the file transfer and/or the committee. In the study, the independent and impartial tribunal principle was first reviewed, and the historical change and growth process in our nation were studied by pointing out how it differed from the natural judge principle. The independent and impartial tribunal assurance used in the tax court was then reviewed, and remedies were offered by taking into account the issues encountered within the purview of this assurance. Finally, the study's findings were presented together with a summary of the suggested fixes.

Anahtar Kelimeler

Independent and Impartial Tribunal Principle, Natural Judge Principle, Tax Court, Appeal Law, Monetary Limit.

Vergi Mahkemelerinde Kanuni Hâkim Güvencesinin Uygulanmasına Dair Bir İnceleme

Öz

Kanuni hâkim güvencesi, hukuk devleti olmanın zorunlu bir sonucu olup; ülkemizde anayasal teminat altına alınmış bir güvencedir. Yargılamanın güvenirliliği açısından çok önemli bir teminattır. Bu güvence sayesinde, kişiye ve olaya özgü mahkeme kurulması ve yargılama yapılması önlenir. Söz konusu güvence tarihsel süreçte ortaya çıkmış olup, ülkemizde de 1876 yılından beridir uygulanmakta olan anayasal bir teminattır. Kanuni hâkim güvencesi Anayasa Mahkemesi tarafından doğal hâkim ilkesi olarak uygulanmaktadır. Doğal hâkim ilkesi, söz konusu güvenceye göre daha kapsamlı bir koruma sağlar. Doğal hâkim ilkesi de zaten hukuk devleti olmanın bir gereğidir. Anayasa Mahkemesinin yorumu isabetli olup; çalışmamızda, anlam bütünlüğü için sadece kanuni hâkim güvencesi kavramı kullanılmıştır. Vergi mahkemeleri de kanuni hâkim güvencesine uygun olarak kanunla kurulmuş ve yargılama usulleri yine kanunla düzenlenmiştir. Fakat uygulamadan ve mevzuattan kaynaklanan bazı durumlar sebebiyle vergi mahkemesinde uygulanan kanuni hâkim güvencesine dair sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar ise, tek hâkimle çözülecek dosyalara dair ve istinaf kanun yoluna dair parasal sınırın değişmesi, bağlantılı davalar, 2577 sayılı Kanun’un 5. maddesi uygulaması, görevli ve yetkili mahkemenin değişmesi, dilekçe ret üzerine yenilenen davalar, dosya havalesinin ve/veya heyetinin değişmesidir. Çalışmada, öncelikle, kanuni hâkim güvencesi ele alınmış ve doğal hâkim ilkesinden farkı mevzu bahis edilerek ülkemizdeki tarihsel değişim ve gelişim süreci incelenmiştir. Daha sonra ise, vergi mahkemesinde uygulanan kanuni hâkim güvencesi incelenmiş ve bu güvence kapsamında yaşanan sorunlar ele alınarak çözüm önerileri sunulmuştur. Son olarak ise, çalışmada varılan sonuçlar verilip, çözüm önerileri özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

kanuni hâkim güvencesi, doğal hakim ilkesi, vergi mahkemesi, istinaf kanun yolu, parasal sınır.

Kaynakça

• Aydın, Alper. “İdari Yargı Kararları Işığında Vergi İdarelerinin Mali Sorumluluğu”, Konya Barosu Dergisi, S.1, 2021; “Mahkemeye Erişim Hakkı Işığında Vergi Mahkemelerinde Dava Açma Süreleri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.34, 2018; “Vergi Mahkemelerinde Dilekçeler Üzerinde İlk İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi, S.1, 2018.
• Berkin, Necmeddin. “Hakimler ve Savcılar Hukukuna Yenilik Getiren Hükümler” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.38, 1973.
• Büyüktavşan, Muhammed Taha. “Kesinlik Sınırı Altındaki İdari Para Cezalarına Karşı İtiraz Yoluna Başvurulamamasının Cezai Konularda İki Dereceli Yargılanma Hakkı Bakımından İncelenmesi” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.12, 2018.
• Derdiman, Cengiz. “İdari Yargıda Birden Fazla Davanın Tek Dilekçe İle Açılması: Türk İdari Yargılama Usulü Kanununun 5. Maddesinin Anlamı ve Kapsamı Üzerinde Değerlendirmeler” ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, S.2, 2020. Ekin, Ali/Topçu, Melis. “İşçi Alacakları Açısından Gelir Vergisi ve Yasal Kesintiler” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S.8, 2016.
• Eraslan, Yunus. “Türk İdari Yargı Sisteminde Davaların Birleştirilmesi Usulü Üzerine Bir İnceleme” Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.11/2, 2021.
• Karavelioğlu, Celal. Açıklama ve En Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü Kanunu, Adalet Yayınları, Ankara, 2001. Keskin, Züleyha. “İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu” TBB Dergisi, S.126, 2016.
• Nas, Adil. “Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi” AÜHFD, S.61/4, 2012.
• Sarıaslan, Osman. “Vergi Yargısının Yapısal Sorunları ve İstinaf Süreciyle Birlikte Çözümlenmesi Gereken Yeni Sorun Alanları” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.37, 2019.
• Tanrıver, Süha. “Tabii Hakim İlkesi ve Medeni Yargı” TBB Dergisi, S.104, 2013; “Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı” TBB Dergisi, S.53, 2004.
• Taş, Burak. “Hukukun Genel Bir İlkesi Olarak Tabii Hakim İlkesi” YUHFD, C.XVIII, 2021.
• Ortaç, Fevzi/Ünsal, Hilmi. “Türk Vergi Yargısında İstinaf Sistemi ve Muhtemel Sorunlar” İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, 2016.
• Öner, Erdoğan. Vergi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Özyer, Mehmet Ali. Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınlar, İstanbul, 2014.
• 1876, 1924 ve 1961 tarihli Anayasa metinleri <https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar > erişim tarihi 25 Aralık 2022.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Fruni / Slovakya, Başvuru No.8014/07, T. 21/06/2011. (https://hudoc.echr.coe.int)