Investigating the Political Opinion of the Employee in Recruitment

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 26, 30.06.2024

Hasan Alparslan Ayan

Öz

Politics is essentially the actions or statements in order to achieve a certain ideal. That ideal aims to get rid of the worldly problems that human beings encounter. Individuals with political views may be subjected to interventions because of their opinions. One of these interventions may occur during the recruitment of new employees.
In practice, obtaining sufficient information is achieved through questions to be asked and tests to be applied by the employer. It is also possible for the questions and tests to be designed to investiga-te political opinions. As a rule, the political opinions of the employee cannot be investigated. However, in exceptional cases, in the case of tendency carriers to be employed in tendency oriented workplaces, political opinion may be important for the conclusion of an employment contract.
Political opinions can be investigated using artificial intelligence-based decision support sys-tems. Artificial intelligence systems utilized in the recruitment of employee should not be created wit-hin the scope of a certain ideology. For this reason, it should be ensured that the artificial intelligence systems to be used make neutral decisions against political opinions.
Different arguments have been put forward regarding the refusal of a candidate employee's request for employment on the grounds of political opinion. In tendency oriented workplaces, the rec-ruitment process may be approached from a different angle. Nevertheless, the refusal of employment solely due to political opinion may lead to culpa in contrahendo liability.
In conclusion, this article consists of three parts. The first part, explains the concept of political opinion in the recruitment process. The second part, focuses on the direct and indirect methods of in-vestigating the political opinion of the candidate employee. The third and final part, evaluates the con-sequences of the rejection of the candidate employee's request for employment due to political opinion.

Anahtar Kelimeler

Political Opinion, Conclusion of Employment Contract, Tendency Oriented Workplace, Artificial In-telligence, Culpa in Contrahendo.

Etik Beyan

I declare that this study is an original study; that I have acted in accordance with the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the references; that I have not made any changes in the data used, and that I have accepted all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE) and complied with ethical duties and responsibilities. I declare that if at any time a situation contrary to this statement I have made regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Teşekkür

There is no specific acknowledgement to declare.

İşçinin İşe Alınmasında Politik Görüşün Araştırılması

Öz

Politika öz anlamıyla belli bir ideale ulaşmak için gerçekleştirilen eylemler veya söylenenlerdir. Bu ideal, insanoğlunun yaşadığı dünyevi sorunlardan kurtulmasını hedefler. Politik görüş ise politika (siyaset) ile ilgili düşüncelerdir. Birey politik görüşe sahip olma hakkına sahiptir. Politik görüşe sahip birey, sahip olduğu düşüncelerden dolayı müdahalelere uğrayabilir. Söz konusu müdahalelerden birisi de işçilerin işe alınmasında söz konusu olabilir.

İşçilerin işe alınması ile birlikte iş sözleşmesi kurulmuş olur. İş sözleşmesinin başarıyla kuru-labilmesi için tarafların birbirleri hakkında yeterli bilgiye ulaşmaları gerekir. Uygulamada yeterli bilgi-ye ulaşmak, işverence yöneltilecek sorular ve uygulanacak testler ile sağlanır. Soruların doğrudan veya dolaylı yöntemler aracılığıyla icra edilmesi, testlerin ise politik görüşün araştırılmasına yönelik hazır-lanması mümkündür. İlke olarak işçinin politik görüşü araştırılamaz. Ancak istisnai durumlarda, örne-ğin eğilimli işyerlerinde çalıştırılacak eğilim taşıyıcıları söz konusu olduğunda, aday işçinin politik görüşü iş sözleşmesinin kurulması için önem kazanabilir. Bu nedenle politik görüşün araştırılmasına yönelik olan sorular ve testlerin özelliklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir.

Politik görüş, yapay zekâ temelli karar destek sistemleri kullanılarak da araştırılabilir. İşçinin işe alınmasında kullanılan yapay zekâ sistemlerinin ve bunlara entegre algoritmaların belli bir ideoloji çerçevesinde oluşturulmaması gerekir. Aksi durumda bu sistemlerin politik görüş temelinde ayrımcı kararlar vermesi için işvereni yönlendirmesi söz konusu olabilir. Kullanılacak yapay zekâ sistemlerinin politik düşünceler karşısında tarafsız (nötr) kararlar vermesi sağlanmalıdır.

Aday işçinin politik görüşü sebebiyle işe alınma talebinin reddi konusunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Ancak salt politik görüş nedeniyle iş sözleşmesinin kurulmasından vazgeçilmesi, aday işçinin temel haklarına zarar verici niteliktedir. Eğilimli işyerlerinde ise işe alım sürecine farklı bir açı-dan yaklaşılabilir. Salt politik görüş nedeniyle işe alınma talebinin reddi, (sözleşme görüşmelerinden kaynaklanan) culpa in contrahendo sorumluluğuna yol açabilir.

Sonuçta bu makale üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, işe alınma sürecinde politik görüş kavramı açıklanmaktadır. İkinci bölümde, aday işçinin politik görüşünün doğrudan ve dolaylı yöntemlerle araştırılması üzerinde durulmaktadır. Üçüncü ve son bölümde ise aday işçinin salt politik görüşü sebebiyle işe alınma talebinin reddinin sonuçları değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Politik Görüş, İş Sözleşmesinin Kurulması, Eğilimli İşyeri, Yapay Zekâ, Culpa in Contrahendo

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Teşekkür

Bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan. Bireysel İş Hukuku Ders Kitabı, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Aydın, Ufuk. İş Hukukunda İşçinin Kişilik Hakları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2002.
• Aydınlı, İbrahim. İşverenin Sosyal Temas ve İş İlişkisinden Doğan Edimden Bağımsız Koruma Yükümlülükleri ve Sonuçları, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2004.
• Balta, Oğuzhan. Siyasi İfade Özgürlüğünün Sınırlanması ve Ölçülülük İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• Başbuğ, Aydın/Yücel Bodur, Mehtap. İş Hukuku, 6. Baskı, İstanbul 2021.
• Beydoğan, T. Ayhan. Türk Hukukunda Siyasi İfade Hürriyeti, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara 2003.
• Birben, Erhan. “İşçinin Özel Yaşamı Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi”, İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar II (ed. Tankut Centel), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016, s. 135-171.
• Boecken, Winfried/Düwell, Franz Josef/Diller, Martin/Hanau, Hans. Gesamtes Arbeitsrecht, 2.
• Auflage, Nomos Verlag, Baden-Baden 2023. (NK-GA/Bearbeiter…)
• Boemke, Burkhard/Gründel, Mirko. “Grundrechte im Arbeitsverhältnis”, ZfA, 2001, s. 245-280. Bulut, Nihat. 1982 Anayasası Çerçevesinde Türkiye’de Siyasal Katılım, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1998.
• Civan, Orhan Ersun. İşçinin Yan Yükümlülükleri, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Çetin, Evra. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8-11. Maddeleri Bağlamında Çalışanların Hakları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Däubler, Wolfgang. Digitalisierung und Arbeitsrecht, 7. Auflage, Bund Verlag, Frankfurt am Main, 2020.
• Däubler, Wolfgang/Hjort, Jens Peter/Schubert, Michael/Wolmerath, Martin. Arbeitsrecht, 5.
• Auflage, Nomos Verlag, München 2022. (HK-ArbR/Bearbeiter…) Dzida, Boris. “Big Data und Arbeitsrecht”, NZA, 2017, s. 541-546.
• Elbir, Nazlı. Kişiliğinin Korunması Bağlamında İşçiye Ait Kişisel Verilerin Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• Erdoğan, Gülnur. İşyerinde İfade Özgürlüğü, Adalet Yayınevi, Ankara 2017.
• Ertürk, Şükran. İş İlişkisinde Temel Haklar, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2002.
• Freyler, Carmen. “Robot-Recruiting, Künstliche Intelligenz und das Antidiskriminierungsrecht”, NZA, 2020, s. 284-290.
• Gabriel, Oscar W. Politische Partizipation, Springer, Wiesbaden 2022.
• Güzel, Ali/Çatalkaya, Deniz Ugan/Heper, Hande. “İş Hukukunun Yapay Zekâ ile Buluşması: İşverenin Algoritmik Yönetimi”, Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, Prof. Dr. Öner Eyrenci'ye Armağan- Özel Sayı, 2023, s. 25-110.
• Heper, Hande. İş İlişkisinde İşçinin İradesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Hoffmann, Michel. “Möglichkeit und Zulässigkeit von Künstlicher Intelligenz und Algorithmen im Recruiting”, NZA, 2022, s. 19-24.
• Karahanoğulları, Onur. “Güvenlik Soruşturması”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 53, S. 1, 1998, s. 159-184.
• Karakaş, Muhammed Emin. “Dijital Geçmişin İnternet Erişiminden Kaldırılması ‘Unutulma Hakkı’ ve Türk Hukukunda Görünümü”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 2, 2020, s. 262-289.
• Kiel, Heinrich/Lunk, Stefan/Oetker, Hartmut. Münchener Handbuch zum Arbeitsrecht, 5. Auflage, C.H. Beck, München 2021. (MHdB ArbR/Bearbeiter…)
• Kramer, Stefan. IT-Arbeitsrecht, 3. Auflage, C.H. Beck, München 2023. ((Kramer IT- ArbR/Bearbeiter…)
• Manav, Eda. “İş İlişkisinde İşçinin Kişisel Verilerinin Korunması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 2, 2015, s. 95-136.
• Mittelbach, Clamor. Kündigung des Arbeitsverhältnisses aufgrund politischer Meinungsäußerung oder Betätigung, Herbert Utz Verlag, München 1998.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş. İş Hukuku, 7. Baskı, Lykeion Yayıncılık, Ankara 2022.
• Mülayim, Baki Oğuz. “İş Sözleşmesine Disiplin Kurulu Kararı ile Son Verilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 46, 2021, s. 327-354.
• Müller-Glöge, Rudi/Preis, Ulrich/Schmidt, Ingrid. Erfurter Kommentar zum Arbeitsrecht, 23.
• Auflage, C.H. Beck, München 2023. (ErfK ArbR/Bearbeiter…) Noll, Gerhard. Arbeitsrecht im Tendenzbetrieb, Bund-Verlag, Frankfurt am Main 2001.
• Okur, Zeki. “İş Hukukunda İşçinin Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü”, Kamu-İş, C. 8, S. 4, 2006, s. 11.
• Öktem Songu, Sezgi. “Anayasal Bir Temel Hak Olarak İfade Özgürlüğünün İşçi Açısından İşyerindeki Yansımaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, Özel S., 2013, s. 609-650.
• Picker, Christian. “Politischer Extremismus als Herausforderung für Gesamtrechtsordnung und Arbeitsrecht – Teil II, RdA, 2021, s. 33-44.
• Preis, Ulrich/Stoffels, Markus. “Kündigung wegen politischer Betätigung”, RdA, 1996, s. 210-223.
• Rehbinder, Manfred. “İşverenin Hizmetine Girmek Üzere Başvuran Kişilerle İlgili Hukuki Sorunlar”, (Çev.) Ömer Erdoğan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 45, S. 1-4, 1982, s. 745-759.
• Schaub, Günter. Arbeitsrechts-Handbuch, 19. Auflage, C.H. Beck, München 2021. (Schaub ArbRHdB/Bearbeiter…) Seifert, Markus. Mobilisierung für alle?, VS Verlag, Wiesbaden 2012.
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay. Bireysel İş Hukuku, 13. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023. Sevimli, Ahmet. İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları, Legal Yayıncılık, İstanbul 2006. Stefan Müller. “Die Lüge im Arbeitsrecht”, NZA-RR, 2023, s. 225-231.
• Steinau-Steinrück, Robert. “Wahlkampf im Arbeitsverhältnis?”, NJW-Spezial, 2017, s. 626-627. Sümer, Halûk Hâdi. İş Hukuku Uygulamaları, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• Sümer, Halûk Hâdi. İş Hukuku, 26. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Süzek, Sarper. İş Hukuku, 23. Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul 2023.
• Tanör, Bülent. Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Anayasası, Öncü Kitabevi, İstanbul 1969. Tiemann-Kollipost, Julia. Political Participation in the Digital Age, Transcript Verlag, Bielefeld 2020.
• Tuncay, Aziz Can. İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1982. Turgut, Nükhet. Siyasal Muhalefet, Birey ve Toplum Yayıncılık, Ankara 1984.
• Türe, Gökhan. “İş Sözleşmesinin Kurulmasında İşçinin Hilesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 41, 2019, s. 221-244. (Hile)
• Türe, Gökhan. İş Sözleşmesinin Kurulması, Lykeion Yayıncılık, Ankara 2021.
• Uşan, M. Fatih/Erdoğan, Canan. İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Ünsal, Feyzan. Politische und Religiöse Symbole im Betrieb, Peter Lang Verlag, Frankfurt am Main 2009.
• Wisskirchen, Gerlind/Bissels, Alexander. “Das Fragerecht des Arbeitgebers bei Einstellung unter Berücksichtigung des AGG.”, NZA, 2007, s. 169-174.
• Wolfgang Däubler. “Informationsbedarf versus Persönlichkeitsschutz – was muss, was darf der Arbeitgeber wissen?”, NZA, 2017, s. 1481-1488.
• Yamakoğlu, Efe. Bilişim Teknolojilerinin Kullanımının İş Sözleşmesi Taraflarının Fesih Hakkına Etkisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Yiğitcan, Çankaya. İş İlişkisinde Özel Yaşamın Gizliliği, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Yücel Bodur, Mehtap. “İşverenin İş Görüşmelerinde Soru Sorma Hakkı ve Bunun Sınırları”, Legal Hukuk Dergisi, C. 19, S. 218, s. 651-694. (Soru Sorma Hakkı)
• Yücel Bodur, Mehtap. “İşverenin İşletmesel Karar Alma Özgürlüğü”, İş ve Hayat, C.1, S. 2, 2015, s. 137-167.
• Yüksel, Anıl Güven. Toplumsal Yaşama Katılma Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Yürekli, Sabahattin. “İş Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo)”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 72, S. 2, 2014, s. 541579.
• Zabunoğlu, Hamdi Gökçe. Türk Anayasal Düzeninde Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Kapsamı ve Sınırları, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
• Zielke, Oliver. Politische Betätigung von Arbeitnehmern, Pro Universitate Verlag, Sinzheim 1999.