A LEGAL OVERVIEW OF PARENTS' SHARING ABOUT THEIR CHILDREN ON SOCIAL MEDIA (SHARENTING)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 861 - 886, 31.12.2024

Nazira Geredeli , Seldağ Güneş Peschke , Lutz Peschke

Öz

In recent years, it has become common for parents to share their children's daily lives on social media, often through storytelling. Starting after 2012, this trend has progressed very rapidly with the development of technology and communication channels. With ‘Sharenting’, which is a combination of the English terms ‘Share’ and ‘Parents’, parents share detailed information such as photos, videos, school information, etc. of their children on different platforms on social media in order to inform their families or friends about their children's lives.
Some of these posts are made to celebrate their children's birthdays, graduations or achievements, while others are made for profit and commercial purposes within the framework of sponsorship agreements. In all these cases, parents are often unaware of the potential legal consequences of their actions. Some of these posts may have a negative psychological impact on the child and may even have an impact on his/her future life. In some cases, the courts may even consider excessive sharing to be contrary to the best interests of the child. Today, there are basic international regulations on the protection of children such as the United Nations Convention on the Rights of the Child, the European Convention on the Protection of the Rights of the Child, and each country has its own legislation on the protection of children.
Although the Constitution and laws specifically protect the child, as parents are the legal representatives of the child, they have the authority to make decisions and take legal action on behalf of the child. However, there are many parents who publish or share their children's private lives in order to benefit themselves. The fact that the parents, who can violate the rights of the child through sharing, also has the authority to make decisions on behalf of the child whose rights are violated, creates a contradictory situation. In all these cases, the best interests of the child should be taken into account and the sharings and publications should be evaluated within this framework.
Despite international and national legal regulations, the concept of ‘Sharenting’ continues to be popular today and the social media account owners who make these posts increase their number of followers day by day.
In this study, the concept of “sharenting”, which has recently become very popular, will be examined from the perspective of a communication scientist and jurists, with examples from practice, within the rules of guardianship and parental responsibility.

Anahtar Kelimeler

Sharenting, Children Rights, Privacy of Children, Parental Responsibility, Guardianship

ANNE VE BABANIN SOSYAL MEDYADA ÇOCUKLARI İLE İLGİLİ PAYLAŞIMLARINA (SHARENTING) İLİŞKİN HUKUKİ BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Son yıllarda yaygın olarak, anne ve babalar çocuklarının günlük hayatlarını, genellikle hikâyeleştirerek, sosyal medyada paylaşmaktadırlar. 2012 yılından sonra başlayan bu akım, teknolojinin ve iletişim kanallarının gelişmesiyle birlikte çok hızlı bir şekilde ilerlemiştir. İngilizce, “Share” ve “Parents” terimlerinin birleşiminden oluşan “Sharenting” ile anne ve babalar ailelerini veya arkadaşlarını çocuklarının hayatından haberdar etmek için, çocuklarına ait fotoğraf, video, okul bilgisi vb detaylı bilgileri sosyal medya üzerinden farklı platformlarda paylaşmaktadırlar.
Bu paylaşımlardan bir kısmı, çocuklarının yaş günlerini mezuniyetlerini veya başarılarını kutlamak amacıyla yapılırken, bir kısmı da kar gayesiyle ve ticari amaçlarla, sponsorluk anlaşmaları çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Tüm bu durumlarda, çoğunlukla anne ve babalar bu eylemlerinin potansiyel hukuki sonuçlarını bilmemektedirler. Bu paylaşımların bir kısmı çocuğu psikolojik olarak olumsuz etkileyebilmekte ve gelecek yaşamına dahi izler taşıyabilmektedir. Hatta bazı örneklerde, mahkemeler, aşırı paylaşımı çocuğun yüksek yararına aykırı görebilmektedir. Günümüzde, çocukların korunmasına yönelik Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Çocuk Haklarının Korunmasına İlişkin Avrupa Konvansiyonu, gibi temel uluslararası düzenlemeler olduğu gibi, her ülkenin de çocukların korunmasına ilişkin kendi mevzuatı bulunmaktadır.
Anayasa ve kanunlarda çocuk özel olarak korunmakla birlikte, veli olmaları nedeniyle, anne ve babalar çocuğun yasal temsilcisi olarak, çocuk adına karar verme ve hukuki işlem yapma yetkisine sahiptir. Bununla birlikte, kendilerine çıkar sağlamak amacıyla, çocuklarının özel hayatlarını yayın yapan veya paylaşımlarda bulunan çok sayıda anne ve baba da bulunmaktadır. Sharenting ile çocuk açısından, hak ihlali yapabilen velinin, aynı zamanda da hakkı ihlal edilen çocuk yerine karar verme yetkisinin olması çelişkili bir durum da yaratmaktadır. Tüm bu durumlarda, çocuğun üstün yararı dikkate alınarak, yapılan paylaşımlar ve yayınlar bu çerçevede değerlendirilmelidir.
Uluslararası ve ulusal hukuki düzenlemelere rağmen, “Sharenting” kavramı günümüzde, halen popülerliğini devam ettirmekte ve bu paylaşımlarda bulunan hesap sahipleri takipçi sayılarını gün geçtikçe artırmaktadırlar.
Bu çalışmada yakın zamanda ortaya çıkan sharenting kavramı iletişimci ve hukukçu bakış açısıyla uygulamadan örneklerle ele alınarak, anne ve babaların çocuk üzerindeki hak ve yükümlülükleri çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sharenting, Çocuk Hakları, Çocuğun Veri Gizliliği, anne baba yükümlülükleri, Velayet, Vesayet

Kaynakça

• Abugalı, Gulden. “Türk ve Rus Hukukunda Çocuğun Velayeti”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.26, S.3, 2018, s.331-392.
• Akkurt, Sinan Sami. Sosyal Medyada Gerçekleşen İhlaller Karşısında Kişilik Hakkının Korunması. 3. Baskı,
• Ankara, Seçkin, 2023.
• Akyüz, Emine. Çocuk Hukuku – Çocukların Hakları ve Korunması, 7. Baskı, Pegem, Ankara, 2021.
• Başara, İzzet. “Velâyet Hakkının Kaldırılması”. I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı - I. 2011. s.127-140.
• Bennett, Tabetha. “Child Entertainers and Their Limited Protections: Call for an Interstate Compact”, Barry Law Child and Family Law Journal, S.9, 2021, s.131-158. Blum-Ross, Alicia / Livingstone, Sonia. “Sharenting, parent blogging, and the boundaries of the digital self”, Popular Communication, C.15, S.2, 2017, s.110-125.
• Bölükbaşı, Özge. Birlikte Velayet ve Birlikte Velayet Kararlarının Tenfizi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuku Anabilim Dalı Doktora Tezi. 2020.
• Brosch, Anna. “When the child is born into the Internet: Sharenting as a growing trend among parents on Facebook”, The New Educational Review, C.43, S.1, 2016, s.225-235.
• Brosch, Anna. “Sharenting: Why Do Parents Violate Their Children's Privacy?”, The New Educational Review, C.54, S.4, 2018, s.75-85. Bük, Alaattin. Bilişim Alanında Kişisel Verilerin Korunması, 1. Baskı, Ankara, Yetkin, 2021.
• Çelik, Cemil. “Velayetin Kaldırılması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.54, S.1, 2004, s.255-309.
• Duygulu, Serap. “Sosyal Medyada Çocuk Fotoğrafı Paylaşımlarının Mahremiyet İhlali ve Çocuk İstismarı Açısından Değerlendirilmesi”, TRT Akademi, C.4, S.8, 2019, s.428-487.
• Ebadifar, Keith Bahareh / Steinberg, Stacey. “Parental Sharing on the Internet: Child Privacy in the Age of Social Media and the Pediatrician’s Role”, JAMA Pediatrics, C.171, S.5, 2017, s.413–414
• Edney, Amber. “I don't work for free: the unpaid labor of child social media stars”, University of Florida Journal of Law and Public Policy, C.32, S.3, 2022, s.547-572.
• Erkut, Zeynep / Balcı, Serap / Yıldız, Suzan. “Tarihsel Süreç İçinde Çocuk”, Çocuk ve Medeniyet, C.2, S.3, 2017, s.17-28.
• Freeman, Michael. The Human Rights of Children, Brill Nijhoff, Netherlands, 2022.
• Gökkaya, Vildan. “Ana ve Babanın Çocuğun Malları Üzerindeki Kullanma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.133, 2017, s.325-348.
• Gültekin, Esra. “Çocuğun Kişilik Hakkının Ana-Baba Tarafından Sosyal Medya Aracılığıyla İhlalinin Hukuki Görünümü”, Çocuk ve Medeniyet Dergisi-I, C.3, S.5, 2018, s.103-143.
• Gümrükçüoğlu, Yeliz Bozkurt. “Mevzuatımızda Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Yaşamında Korunmasına İlişkin Düzenlemelere Genel Bir Bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.15, Özel Sayı, 2013, s.481-546.
• Güneş Ceylan, Seldağ. Roma Hukukundan Günümüze Velayet – Vesayet Hukuku, Yetkin, Ankara, 2014.
• Güneş Peschke, Seldağ. (Editörler: Güneş Peschke, Seldağ / Peschke, Lutz). “Kamuya Mal Olmuş Kişilerin Medyada Görünümleri ve Özel Hayatlarının Korunması”, New Media and Law: A Comparative Study, Yetkin, Ankara, 2016, s.51-81.
• Güneş Peschke, Seldağ / Peschke, Lutz. “Protection of the Mediatized Privacy in the Social Media: Aspects of the Legal Situation in Turkey and Germany”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XVII, S.1-2, 2013, s.857- 884.
• Haley, Keltie. “Sharenting and the (potential) right to be forgotten”, Indiana Law Journal, C.95, S.3, 2020, s.1005-1020.
• Hall, Holly Kathleen. “Oversharenting: is it really your story to tell”, John Marshall Journal of Information Technology and Privacy Law, C.33, S.3, 2018, s.121-142.
• Hamming, Kate. “Dangerous inheritance: child's digital identity”, Seattle University Law Review, C.43, S.3, 2020, s.1033-1064.
• İmamoğlu, Selma Hülya. “Çocuğun kişiliğinin ana babaya karşı korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.54, S.2, 2005, s.183-218.
• İmamoğlu, Selma Hülya. “Yeni Medeni Kanundaki Düzenleme ve Velayete Hakim İlkeler Çerçevesinde Tedip Hakkının Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.54, S.1, 2004, s.165-190.
• İnceel, Murat. Roma ve Türk Hukukunda Vesayet. Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi. 2009.
• Karaca, Hilal. Türk Hukukunda Velayetin Kapsamı ve Hükümleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi. 2014.
• Küçükali, Adnan / Serçemeli, Ceyhun. “Sosyolojik ve Hukuki Boyutlarıyla Sosyal Medyadaki Çocuk İşçiliği: Instagram Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.13, S.75, 2020, s.658-670.
• Lazard, Lisa / Capdevila, Rose / Dann, Charlotte / Locke, Abigail / Roper, Sandra. “Sharenting: Pride, affect and the day‐to‐day politics of digital mothering”, Social and Personality Psychology Compass, C.13, S.4, 2019, s.3-21.
• Oğuz, Sefer. “Kişisel Verilerin Korunması Hukukunun Genel İlkeleri”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, C:13, S:2, 2018, s.121-138.
• Otero, Paula. “Sharenting... Should children’s lives be disclosed on social media?”, Arch Argent Pediatr, C.115, S.5, 2017, s.412-413.
• Özcan Büyüktanır, Burcu Gülseren. Çocuğun Kişilik Hakkı ve Çocuğun Kişilik Hakkının Hukuka Aykırı Fiillere Karşı Korunması, Yetkin, Ankara, 2019. Özdemir, Hayrunnisa / Ruhi, Ahmet Cemal. Çocuk Hukuku (Ders Kitabı), 7. Baskı, Onikilevha, İstanbul, 2024.
• Özpolat, Ali Osman. “Çocuk İhmal ve İstismarının Politikalarla İlişkisi” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.28, S.1, 2023, s.141-153.
• Öztan, Bilge. Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler, 11. Bası, Yetkin, Ankara, 2021.
• Peschke, Lutz / Güneş Peschke, Seldağ. (Editörler: Güneş Peschke, Seldağ / Peschke, Lutz). “New Media Between Communicative and Normative Studies”, New Media and Law: A Comparative Study, Yetkin, Ankara, 2016, s.11-14.
• Polat, Oğuz. “Türkiye’de Çocuk Haklarının Durumu”, Toplum ve Demokrasi, C.2, S.2, 2008, s.149-157 Riggio, Amanda G. “The small-er screen: youtube vlogging and the unequipped child entertainment labor laws”, Seattle University Law Review, C.44, S.2, 2021, s.493-530.
• Siibak, Andra / Traks, Keily. “The dark sides of sharenting”, Catalan Journal of Communication & Cultural Studies, C.11, S.1, 2019, s.115-121.
• Solak, İbrahim / Çomruk, Sebiha. “Osmanlı’da Çocuk Olmak”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.21, S.1, 2024, s.291-300.
• Suata, İlay Zeynep. Çocuk Hukuku, Yetkin, Ankara, 2021.
• Tokuç, Hülya / Duyan, Veli. “Sosyal Medya, Aile ve Çocuk Etkileşiminin Çocuk Hakları Bağlamında İncelenmesi”, Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırması Dergisi, C.1, S.1, 2021, s.46-66.
• Türkoğlu Üstün, Kamile. (Editörler: Erdoğan, Ersin / Vural Çelenk, Belkıs / Özyüksel, Özgün). “Çocuğun İdari Karar Alma Süreçlerine Katılım Hakkı”, Türk Hukukunda Çocuk, Yetkin, Ankara, 2022, s.37-76.
• Uçuş Güldalı, Şükran. (Editör: Erdem Hareket). “Çocukların Güvenlik Hakkı Bağlamında Kişisel Verilerin Korunması”, Disiplinlerarası Yaklaşımla Çocuk Hakları, 2. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2021.
• Von Teschenhausen Eberlin, Fernando Büscher. “Sharenting, freedom of expression and children's privacy in the digital environment: the role of application providers under the brazilian legal framework”, Brazilian Journal of Public Policy, C.7, S.3, 2017, s.256-274.
• Yakupoğlu,Derya. (Editörler: Erdoğan, Ersin / Vural Çelenk, Belkıs / Özyüksel, Özgün).“Velayetin Sınırı Olarak Çocuğun Katılım Hakkı”, Türk Hukukunda Çocuk, Yetkin, Ankara, 2022, s.253-310.
• Zorluoğlu Yılmaz, Ayça. “Sharenting ve Velayet Hakkının Sınırları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C:29, S:4, s.3383-3417.
• Avrupa Konseyi Çocukların Cinsel Smürü ve İstismara Karşı Korunması Sözleşmesi. www.sck.gov.tr/wp- content/uploads/2020/02/Avrupa-Konseyi-Çocukların-Cinsel-Sömürü-ve-İstismara-Karşı-Korunması- Sözleşmesi.pdf Erişim Tarihi:13.06.2024
• Cambridge Sözlüğü. https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/child Erişim Tarihi: 13.06.2024
• Çocuk Haklarına Dair Sözleşme https://www.unicef.org/turkiye/%C3%a7ocuk-haklar%C4%b1na-dair- s%C3%b6zle%C5%9Fme Erişim Tarihi: 12.06.2024
• Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismara Karşı Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi. https://rm.coe.int/prems-107219-tur-2576-lanzarote-convention-leaflet-a5-web/168098bd18 Erişim Tarihi: 13.06.2024
• European Convention on the Exercise of Children’s Rights. https://rm.coe.int/european-convention-on-the- exercise-of-children-s-rights/1680a40f72 Erişim Tarihi: 15.06.2024
• https://www.haberturk.com/italyada-cocugun-fotografini-paylasan-anneye-ceza-1788741 Erişim Tarihi: 10.06.2024
• https://www.hurriyet.com.tr/dunya/avusturyada-ilginc-dava-ailesini-facebook-fotograflari-yuzunden- mahkemeye-verdi-40223889 Erişim Tarihi: 21.11.2024
• https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4620.html Erişim Tarihi: 13.06.2024 Parents, Privacy & Technology Use. Hart Research Associates. Family Online Safety Institute, 2015. https://www.fosi.org/policy-research/parents-privacy-technology-use
• Türk Hukuk Lügatı. https://bozbel.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/01/tc3bcrk-hukuk- lc3bcgatc4b1.pdf Erişim Tarihi: 13.06.2024
• AG Stolzenau (Aile Mahkemesi) 28.03.2017 tarihli karar/ 5 F 11/17 SO
• OLG Düsseldorf, 20.07.2021 tarihli karar/Dosya numarası: 1 UF 74/21
• Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, E: 2020/1370, K: 2020/2447, T: 01.06.2020.
• Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, E: 2019/12130, K: 2021/3772,