The Crime of (Disinformation) Publicly Disseminating Misleading Information (TPC Art. 217/A)

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 720 - 755, 31.12.2024

Şenel Sarsıkoğlu

Öz

With the 29th article of the "Law on Amendments to the Press Law and Certain Laws" no. 7418, a new provision has been added, following the 217th article of the Turkish Penal Code, with the title of "publicly disseminating misleading information to the public", and an independent crime type has been envisaged in the crimes against public peace section. In order for the provisions of Article 217/A to be implemented, false information regarding the country's internal and external security, public order and general health must be publicly disseminated in a way that is likely to disrupt public peace. In addition, the perpetrator must act “solely with the motive of creating anxiety, fear or panic among the public”. However, the regulation does not include details regarding the application of the criminal provision. For this reason, the issues of how the criminal provision will be applied, what constitutes freedom of expression and dissemination of thought, and what falls within the scope of the crime of disinformation will develop with judicial precedents, and this situation will bring about many discussions in terms of criminal law science. The Constitutional Court also ruled by a majority vote to reject the application for the annulment of this article and ruled that the provision in Article 217 of the TCK is not unconstitutional. This precedent and dissenting opinions are important in terms of understanding the type of crime. In the study, the type of crime was first addressed in terms of the protected legal value and human rights; then, the elements of the type of crime were focused on in terms of the general theory of crime; and finally, the possible problems that this regulation may create in terms of the principle of the rule of law were evaluated by also making use of judicial precedents.

Anahtar Kelimeler

Endangerment, Misleading Information, Disinformation, Public Peace, Human Rights

Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma (Dezenformasyon) Suçu (TCK m. 217/A)

Öz

7418 sayılı “Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 29’uncu maddesiyle Türk Ceza Kanunu 217’nci maddesinin ardından gelmek üzere “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” nitelemesiyle yeni bir hüküm eklenmiş ve kamu barışına karşı suçlar bölümünde bağımsız bir suç tipi öngörülmüştür. 217/A maddesi hükümlerinin uygulanabilmesi için ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilginin kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayılması lazım gelmektedir. Ayrıca fail tarafından “sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle” hareket edilmesi gerekmektedir. Fakat düzenleme, suç hükmünün uygulanışına ilişkin ayrıntı içermemektedir. Bu nedenledir ki suç hükmünün nasıl uygulanacağı, neyin düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü, neyin dezenformasyon suçu kapsamında yer aldığı konuları yargı içtihatları ile gelişecek ve bu durum ceza hukuku bilimi açısından birçok tartışmayı beraberinde getirecektir. Anayasa Mahkemesi (AYM) de bu maddenin iptali istemiyle yapılan başvurunun oyçokluğu ile reddine karar vererek TCK 217’nci maddesinde yer alan hükmün anayasaya aykırı olmadığına karar vermiştir. Bu içtihat ve karşı oy yazıları suç tipinin anlaşılması bakımından önemi haizdir. Çalışmada ilkin suç tipi, korunan hukuki değer ve insan hakları boyutuyla ele alınmış; sonrasında suç genel teorisi açısından suç tipinin unsurları üzerinde durulmuş; neticede yapılan bu düzenlemenin hukuk devleti ilkesi bakımından yaratabileceği muhtemel problemler yargısal içtihatlardan da yararlanılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tehlike Suçu, Gerçeğe Aykırı Bilgi, Dezenformasyon, Kamu Barışı, İnsan Hakları

Kaynakça

• Aktaş, Celil. İnternet Üzerinden İşlenen Dezenformasyon Suçları, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• Akyılmaz, Bahtiyar / Sezginer, Murat / Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Akyürek, Güçlü. “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu Üzerine Düşünceler (TCK m.217/A)”, MEF Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, Aralık 2022, ss. 207-218.
• Arslan, Ahmet. Felsefeye Giriş, Adres Yayınları, 16. Baskı, Ankara, 2012.
• Arslan, Hasan. “Hibrit Savaş Perspektifinden Rusya’nın 2022 Yılı Ukrayna Müdahalesi”, Savunma Bilimleri Dergisi, C. 43, S. 2, 2023, ss. 331-356.
• Artuk, M. Emin / Gökcen, Ahmet / Yenidünya, A. Caner. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• Atay, Ender Ethem. İdare Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Aydın, Öykü Didem. “Düşünce Özgürlüğünün Anlamı ve İşlevi Işığında Düşünce Özgürlüğünü Sınırlamanın Anayasallığı”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, 2011, ss. 26-63.
• Balcı, Murat / Çakır, Kerim. “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu (TCK m. 217/A)”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 2023, ss. 1-17.
• Balel, Ceren. “İnternet Kullanıcısının Post Truth Çağdaki Rolü”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 53, 2024, ss. 258-273.
• Basın İlan Kurumu. Almanya, Avusturya ve İsviçre’de İnternet Yayıncılığı ve Sosyal Medyada İşlenen Suçlarda Ceza Sorumluluğu Türk Hukuku ile Karşılaştırma, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Araştırma Projesi, 2018.
• Bulduklu, Yasin / Şeker, Muzaffer. “Yeni Medya ve Değişen Toplumsal Değerler”, Bilişim Teknolojileri ve İletişim, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 2020, ss. 281-303.
• Can, Sibel / Evirgen, Selen / Ulusal, Dilek. “İfade Özgürlüğü Kapsamında Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu”, Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, C. 10, S. 33, 2023, ss. 57-89.
• Cankurt, Ezgi. “Swatting: Yeni Bir Siber Suç Tipi Olarak Asılsız Acil Çağrı”, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, 2023, ss. 239-270.
• Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem. Türk Ceza Hukukuna Giriş, 10. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Cevizci, Ahmet. Felsefeye Giriş, Sentez Yayıncılık, 1. Baskı, Bursa, 2007.
• Coenen, Dan T. Freedom of Speech and the Criminal Law, 97 B.U.L. Rev. 1533, 2017.
• Çatlı, Mehmet. “Yapay Zekanın Anayasası: ‘Akıllı Anayasa’ Üzerine”, Adalet Dergisi, S. 70, 2023, ss. 369-383.
• Çelik Şeşen, Hülya. Kamu Düzeni Kavramının Dirlik ve Esenlik Unsuru, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Demirbaş, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Dönmezer, Sulhi / Erman, Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım Cilt:I, 13. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• Dülger, Murat Volkan. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Edelstein, Jonathan I. “Anonymity and International Law Enforcement in Cyberspace”, Fordham Intellectual Property, Media and Entertainment Law Journal, C. 7, S. 1, 1996, ss. 231-294.
• Engin, Ali Osman. “Bilginin İnsan Hayatındaki Yeri ve Önemi”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 11, 2005, ss. 427-453.
• Ercan, Mahmut / Can, Osman. “Yargı Bağımsızlığı Perspektifinde ‘Sosyal Medya Adaleti’”, Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, Y. 8, C. 15, 2022, ss. 1-22.
• Erdem, Mustafa Ruhan / Şentürk, Candide. “Sosyal Ağlar Üzerinde İşlenen Hakaret Suçlarında Ceza Sorumluluğu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, S. Özel, 2017, ss. 2703-2725.
• Erem, Faruk. “Suçun Konusu ve Hümanist Doktrin”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 1, 1968, ss. 11-33.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Ergün, Kürşad Kağan. “Geleneksel Medyadan Yeni Medyaya Geçişte Terör Örgütlerinin Değişen Medya Kullanım Yöntemleri: PKK Örneği”, TRAD, C. 3, S. 1, 2024, ss. 16-43.
• Ergüne, Elif. “Tehlike Suçları Bağlamında Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik veya Aşağılama Suçları (TCK m 216)”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 78, S. 3, 2020, ss. 1675-1721.
• Ersoy, Uğur. “Ceza Hukukunun Gri Alanı: Tehlike Suçları”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 11, S. 41, 2020, ss. 27-64.
• Ersoy, Yüksel. Ceza Hukuku Genel Hükümler, İmaj Yayınevi, Ankara, 2002.
• Fabre, Cecile. “Toplumsal Sözleşme”, Felsefe Arkivi, S. 48, 2018, ss. 123-135.
• Fletcher, George P. Basic Concepts of Criminal Law, Oxford University Press, New York, 1998.
• Gerçeker, Hasan. Yorumlu & Uygulamalı Türk Ceza Kanunu Cilt - 2, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Gül, Cengiz. “AİHM Kararlarında İfade ve Medya Özgürlüğünün Sınırlandırılması Kriterleri”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIV, S. 1, 2019, ss. 105-126.
• Gülseren, Fehmi Şener. “Ceza Hukukunda Aleniyet Kavramı”, Lefke Avrupa Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 1, 2014, ss. 32-59.
• Güven, Ahmet. “Hakikatin Yitimi Olarak Post-Truth: Bir Kavramsallaştırma Denemesi”, İnsan ve İnsan Dergisi, Y. 7, S. 33, 2020, ss. 20-36.
• Güveyi, Ümit. Anayasa Hukuku Boyutuyla Milli Güvenlik, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Hafızoğulları, Zeki / Özen, Muharrem. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Topluma Karşı Suçlar, 3. Baskı, Us-a Yayıncılık, Ankara, 2017. (Topluma Karşı Suçlar)
• Hafızoğulları, Zeki / Özen, Muharrem. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Us-a Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Hakeri, Hakan. Ceza Hukuku Genel Hükümler / Temel Bilgiler, 19. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2020.
• Hakyemez, Yusuf Şevki. “Temel Hak ve Özgürlüklerde Objektif Sınır Kavramı ve Düşünce Özgürlüğünün Objektif Sınırları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 2, 2002, ss. 17-40.
• Heinrich, Bernd. Ceza Hukuku Genel Kısım-I, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• İçel, Kayıhan / Donay, Süheyl. Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım 1.Kitap, 4. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2005. Karakehya, Hakan. “Yazılı Haber Medyasında Suçun Temsili”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXXI, S. 1, 2013, ss. 731-744.
• Karan, Ulaş. İfade Özgürlüğü Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi - 2, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi, Ankara, 2018.
• Kaynar, Abdullah Ahmet. “Çevrim İçi Dezenformasyon İle Mücadelede Kazuistik Yöntem: Singapur Örneği”, Sosyal Medya Hukuku ve Yalan Haber, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Kent, Bülent. “Alman Hukukunda Sosyal Ağlarda Yalan Haber İle Mücadele”, Sosyal Medya Hukuku ve Yalan Haber, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Kılıç, Hüseyin. Basın Hukuku, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Kitapçıoğlu Yüksel, Tülay. “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu Hakkında Bir Değerlendirme”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 207, 2023, ss. 94-106.
• Koca, Mahmut. “Suçun Özel Görünüş Şekillerine İlişkin Yargıtay İçtihatlarının Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, C. 3, S. 2, 2015, ss. 103-118.
• Koca, Mahmut / Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Kontoğlu, Sena. “Avrupa Birliği Hukukunda Dezenformasyonla Mücadele ve Öz Regülasyon Modeli”, Sosyal Medya Hukuku ve Yalan Haber, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Kulular İbrahim, Merve Ayşegül. “Avustralya Hukukunda Yalan Haber”, Sosyal Medya Hukuku ve Yalan Haber, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Küpelioğlu, Burak. Ceza Hukuku Bağlamında Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Loewy, Arnold H. “Freedom of Speech as a Product of Democracy”, University of Richmond Law Review, C. 27, S. 3, 1993, ss. 427-439.
• Maden, Mehmet. “Bir Tehlike Suçu Olarak ‘Gürültüye Neden Olma’ (TCK, m.183) ve Tehlike Suçlarına İlişkin Genel Tespitler”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXV, S. 1, 2021, ss. 431-469.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. Felsefeye Giriş, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992.
• Ochs, Sara. “Fake News & International Criminal Law”, St. Louis University Public Law Review, C. 66, S. 99, 2021, ss. 99-113.
• Okay Tekinsoy, Özge. İdare Hukukunda Kamu Düzeni Kavramı, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Önder, Ayhan. Ceza Hukuku Dersleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1992.
• Özbek, Ceren. “Dijital Hümanizm Çağında Sosyal Medyada Suç İsnadı, Suçsuzluk Karinesi Erozyonu ve Dijital Görünmezlik Kapsamında Lekelenmeme Hakkı”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 30. Kitap, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2024.
• Özbek, Veli Özer / Doğan, Koray / Meraklı, Serkan / Bacaksız, Pınar / Başbüyük, İsa. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Özbek, Veli Özer / Doğan, Koray / Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 18. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Özdan, Selman. Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Açısından Yalan Haber, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Özen, Mustafa. Ceza Hukuku Genel Hükümler Dersleri, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Özenç Uçak, Nazan. “Bilgi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım”, Bilgi Dünyası, C. 1, S. 1, 2000.
• Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Özgenç, İzzet. Suç Örgütleri, 15. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023. (Suç Örgütleri)
• Özkepir, Ramazan / Kocaman, Salih Zeki / Kart, Erkal Hilmi. Sosyal Medya ve Basın Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Sarsıkoğlu, Şenel. “Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat Hukuku Açısından Elektronik Delil (E-Delil) Kavramı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 6, S. 22, 2015, ss. 427-454.
• Semiz Türkoğlu, Hülya. “Sosyal Medyada Yanlış Bilinç İnşası: Gazze’ye Yönelik İsrail Saldırılarının Dezenformasyon Boyutu”, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 21, 2024, ss. 28-47.
• Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Şen, Ersan. Yorumluyorum - XXIII, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Şen, Ersan / Ervan, Mehmet Vedat / Serdar, Cem. Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu, Ersan Şen Hukuk ve Danışmanlık, 18 Ekim 2022. https://sen.av.tr/tr/makale/halki-yaniltici-bilgiyi-alenen-yayma-sucu (E.T.19.08.2024)
• Şenol, Cem. “Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu (TCK m. 217/A)”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 17, S. 50, 2022, 331-352.
• Tani, Tommaso. “Legal Responsibility for False News”, J. Int’l Media & Entertainment Law, C. 8, S. 2, 2020, ss. 229-275.
• Tawanna, D. Lee. “Combating Fake News with ‘Reasonable Standards’”, Hastings Communications and Entertainment Law Journal, C. 43, S. 1, 2021, ss. 81-107.
• Tezcan, Durmuş / Erdem, Mustafa Ruhan / Önok, R. Murat. Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 21. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku Genel Kısım, 8. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2005.
• Toroslu, Nevzat. Ceza Hukuku Özel Kısım, 2. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2007.
• Tunç, Hasan. Anayasa Hukuku Genel Esaslar, 2. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2019.
• Turan, Metin. Bilişim Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• Türay, Aras / Börekçi, Eşref Barış / Yılmaz, Aslı Ekin / Özbalcı, Yalım Yarkın. Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu (TCK M.217/A): Ceza Hukukuna İlişkin Değerlendirmeler, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Raporu, İstanbul, 2022. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/publication/54-halk-yanltc-bilgiyi-alenen-yayma-sucu-tck-m- 217a-ceza-hukukuna-iliskin-degerlendirmeler/ (E.T.19.08.2024)
• Ünal, Osman Gazi. Türk Ceza Hukukunda Tehlike Suçları, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• Ünver, Yener. Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Üzülmez, İlhan / Akkaş, Ahmet Hulusi. “Suçun Yapısında Objektif Cezalandırılabilme Şartları”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. II, S. 1-2, 2007, ss. 71-87.
• Yalçın Sancar, Türkan. “Yeni Türk Ceza Kanunu’nda ‘Zincirleme Suç’”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 70, 2007, ss. 244-259.
• Yurtlu, Fatih. İhmali Suçlar, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Yurtlu, Fatih / Yıldız, Orkun. “Disinformation Activities on Social Media Platforms and Responsibility in The Context of Criminal Law: A Case Review on The Twitter Platform”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 22, S. 47, 2023, ss. 789-804.
• Yücel, Mustafa Tören. “Yeni Türk Ceza Siyasetinin (De Facto) Yansımları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 88, 2010, ss. 287-319.
• Yüzer, Dilara. “Basın Yoluyla Adli Haberlerin Verilişi ve Suçsuzluk Karinesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. Prof. Dr. M. Polat Soyer’e Armağan Özel, 2013, ss. 1653-1694.
• Wessels, Johannes / Beulke, Werner. Strafrecht Allgemeiner Teil - Die Straftat und ihr Aufbau, 28. Auflage, Heidelberg, 1998.
• Zafer, Hamide. Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75, 4. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Zhang, Tingting. “The Criminal Law Regulation of the Behavior of Fabricating and Deliberately Disseminating False Information of Epidemic”, Ukrainian Policymaker, S. 6, 2020, ss. 104-113.