The Consequences of Termination of Employment Agreement with The Mutual Rescission Agreement in The Terms of Tax Law and Social Security Law

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 696 - 733

Ümit Süleyman Üstün , Baki Oğuz Mülayim

Öz

Article 48 of the Constitution stipulates that everyone has the freedom to work and enter into contracts in any field they choose. In this context, it is possible for an employee and employer to terminate an employment contract by mutual agreement. This contract is referred to as a termination agreement.
The mutual termination agreement has become increasingly common under the Labour Code No. 4857. The main factor contributing to this situation is the inclusion of job security provisions in our legislation. This is because, in cases where an employment contract is terminated through a mutual termination agreement, the employee cannot file a claim for reinstatement under the job security provisions. The employee does not entitle to severance pay or notice pay in this case. Additionally, the employee is not entitled to unemployment benefits.
The mutual termination contract is not specifically regulated in our legislation. Due to the employee being deprived of provisions related to employment security, judicial decisions have established matters pertaining to termination contracts.
The mutual termination contract has significant consequences not only under labour law but also under tax law and social security law. The payments made under the mutual termination agreement are subject to social security contributions under Article 80 of the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510. From a tax law perspective, Law No. 7103 marked a turning point regarding the taxability of payments made under lutual termination contracts. With the amendments introduced by the law, payments made as a result of mutual termination contracts were recognised as wage income, and such payments were exempt from income tax up to a certain amount.

Anahtar Kelimeler

Mutual Termination , Wage , Wage Income , Income Tax , Insurance Contributions.

İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Ermesinin Vergi Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Sonuçları

Öz

Anayasa’nın 48. maddesinde herkesin dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahip olduğu düzenlenmiştir. Bu kapsamda işçi ve işveren anlaşmak sureti ile iş sözleşmesine son verebilir. Bu sözleşmeye, ikale (bozma) sözleşmesi denilmektedir. İkale sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanunu döneminde giderek daha sıklıkla uygulanan bir sözleşmedir. Bu durumun ortaya çıkmasında, iş güvencesinin mevzuatımızda yer alması esas etkendir. Zira ikale sözleşmesi ile iş sözleşmesine son verilmesi durumunda işçi, iş güvencesi kapsamında işe iade davası açamaz. İşçi, bu durumda işverenden kıdem ve ihbar tazminatı talep edemez. Ayrıca işçi, işsizlik ödeneği de hak kazanamaz.
İkale sözleşmesi, mevzuatımızda özel olarak düzenlenmemiştir. İşçinin iş güvencesine yönelik hükümlerden mahrum kalmasından dolayı, yargı kararları ile ikale sözleşmesine ilişkin hususlar ortaya konulmuştur.
İkale sözleşmesinin sadece iş hukuku açısından değil, aynı zamanda vergi hukuku ve sosyal güvenlik hukuku bakımından da önemli sonuçları vardır. İkale sözleşmesi ile yapılan ödemelerin sosyal güvenlik hukuku bakımından prime tabi tutulması, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi kapsamında yapılmaktadır. Vergi hukuku bakımından ise ikale sözleşmesi kapsamında yapılan ödemelerin vergiye tabi olması konusunda 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, bir dönüm noktası olmuştur. Kanunla yapılan değişikle ikale sözleşmeleri sonucu yapılan ödemelerin ücret geliri olduğu kabul edilmiş ve belirli bir tutara kadar bu ödemeler gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İkale Sözleşmesi , Ücret , Ücret Geliri , Gelir Vergisi , Sigorta Primi.

Kaynakça

• Andaç, Faruk. Sosyal Güvenlik Hukuku ve İlgili Kuruluşlar. 1. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2018.
• Andaç, Faruk. İşsizlik Sigortası. 1. Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2020.
• Astarlı, Muhittin. İş Hukukunda İkale (Bozma) Sözleşmeleri. 1. Baskı, Turhan Yayınevi, Ankara, 2013.
• Aşçı Akıncı, Nuray. “Yeni Yasal Değişiklikler Karşısında İkale Sözleşmesinin Vergisel Boyutu.” Vergi Sorunları Dergisi, S. 367, Nisan 2019, s. 115-130.
• Bal Bektaş, Özlem. İşsizlik Sigortası. 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• Baskan, Esra. “İsteğe Bağlı Sigortalılık.” Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, C.15, S.57, 2018, s.127-154.
• Bayram, Fuat/Yıldırım Coşkun Arzu. “Türk İş Hukukunda İkale.” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18/2, 2023, s. 425-464. Bilici, Nurettin/Üstün, Ümit Süleyman. Damga Vergi ve Harçlar (Teori ve Uygulama). 3. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2025.
• Caniklioğlu, Nurşen. “6111 Sayılı Kanunla İşsizlik Sigortası Kanununda Yapılan Değişiklikler.” Toprak İşveren Dergisi, S.89, 2011, s.10-21.
• Coşkun, Nilüfer. “Gelir Vergisi Kanununda İkale ve İkale Yoluyla Yapılan Ödemelere İlişkin Gelir Vergisi Kesintisinin İadesinde Hukuki Sorumluluk.” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 46, 2022, s. 201-248.
• Çakır, Erdem Utku. “Vergisel Boyutuyla Ölüm Tazminatı.” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 2022, s. 16-40. Doybun Merve. “İkale Sözleşmeleri ve Vergisel Sonuçlar.” Vergide Gündem Dergisi, Ağustos 2020, s. 4-6.
• Durdu, Muhammet. “Anayasalarımızda Yer Alan İktisadi Hükümlerin Hukuki Çerçevesi.” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 2019, s. 111-134.
• Esen, Bünyamin. “Sigorta Primine Esas Kazanca Dâhil Olmayan Yemek Parası, Çocuk Zammı ve Aile Zammının Hesaplanması.” Mali Çözüm Dergisi, S. 116, 2013, s. 203-214.
• Gerek Hasan, Nüvit. “İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Ermesi.” Çalışma ve Toplum Dergisi, 2011, S. 4, s. 43- 58.
• Gökçay, Şerif Emre. Vergi Hukukunda Ekonomik Yaklaşım İlkesinin Kapsamı, Niteliği ve Sınırları. Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Görücü, İbrahim/Akbıyık, Nihat/Koç, Muzaffer. “Türkiye’de İşsizlik Sigortası Uygulaması ve Sonuçları (2000-2010).” Social Sciences, C.7, S.2, 2012, s.127-160.
• Karaç, Serkan Taylan.“Türk İş Hukuku Bağlamında İkale Sözleşmelerinin Geçerlilik Ölçütleri ve “Makul Yarar” Kavramı.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.50, 2022, s. 385-416.
• Kayırgan, Hasan. “Yargı Kararları Işığında Yıllık Ücretli İzin Hakkı.” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, 2021, s.577-596. Kazan, Ahmet. “İkale Sözleşmesiyle Verilen Kıdem Tazminatının Gelir Vergisi Karşısındaki Durumu.” Yaklaşım Dergisi, Mart 2009.
• Kılıçoğlu, Mustafa/Şenocak, Kemal. İş Güvencesi Hukuku. Legal Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Korkusuz, M. Refik/Uğur, Suat. Sosyal Güvenlik Hukuku. 7. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2020.
• Kurt, Resul. “İş Sözleşmesi Feshedilmeden Önce Arabuluculuk Anlaşması.” Ekonomim, 12.07.2024, https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/is-sozlesmesi-feshedilmeden-once-arabuluculuk-anlasmasi/754070 (ET: 15.06.2025). Limoncuoğlu, S. Alp. İşsizlik Sigortası ve Uygulama Sorunları. Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 26, 2012/II, s.86-100.
• Mıhçakar, Mehmet İbrahim. “Yargı Kararları Çerçevesinde İkale Sözleşmelerinin İş Hukuku ve Gelir Vergisi Mevzuatındaki Yeri.” Vergi Raporu Dergisi, S. 235, s. 76-85.
• Mülayim, Baki Oğuz. “İşten Çıkış Kodunun Önemi ve Düzeltilmesi.” Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.11, S.2, 2023, 972‐1000.
• Mülayim, Baki Oğuz. “Kalkınma Ajanslarında 6772 Sayılı Kanun Kapsamında İlave Tediye Uygulaması.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 1, 2018, s. 293-319.
• Mülayim, Baki Oğuz. “Yargı Kararları ile Sigortalılara Yapılan Ödemelerin Prime Tabi Tutulması.” Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 2023, s. 553-580.
• Mülayim, Baki Oğuz. Tarım Sektöründe Çalışanların Sosyal Güvenliği. 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021. Mülayim, Baki Oğuz/Üstün, Ümit Süleyman. “İşçilik Alacaklarına İlişkin Davalarda Gelir Vergisinin Hesaplanması.” Mali Hukuk Dergisi, C. 20, S. 236, 2024, s. 1473-1506.
• Oral, A. İlhan. Türk Sosyal Sigortalar Hukukunda Geçici Sosyal Gelirler, Teori ve Uygulama. Nisan Kitabevi, Eskişehir, 2020.
• Özcan, Celal. “İkale Tazminatı’ndan SGK Primi Kesilir mi?.” Dünya Gazetesi, 26.04.2019, https://www.dunya.com/kose-yazisi/ikale-tazminatindan-sgk-primi-kesilir-mi/443963 (ET: 15.06.2025). Özdamar, Murat. “5510 Sayılı Kanun’a Göre Sigorta Primine Esas Kazançların Hesaplanması.” Mali Çözüm Dergisi, S. 93, 2009, s. 313-324.
• Özgenç, A. Selçuk. “Gelir Vergisi Kanunu Açısından İkale Sözleşmesi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 2, 2016, s. 115-130.
• Saraç, Coşkun. “İşsizlik Sigortası Edim Koşulları.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.13, S.1, 2011, s.1-26. Sümer, Haluk Hadi. İş Hukuku. 26. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Sümer, Haluk Hadi. Sosyal Güvenlik Hukuku. 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022. Şakar, Müjdat. Sosyal Sigortalar Uygulaması. 12. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2017.
• Tuncay, A. Can/Ekmekçi, Ömer. Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri. 20. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2019.
• Türkay, İmdat. “İşçi İşveren Arasındaki İkale Sözleşmesine Göre Ödenen Tazminatın Hukuki ve Vergisel Boyutu.” Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, C. 7, S. 19, 2018/3, s. 197-511.
• Uşan, M. Fatih. Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Esasları. 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2009.
• Üstün, Ümit Süleyman. Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi. 1. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007. Üzeltürk, Hakan. “İkale Sözleşmesi Kapsamında Yapılan Ödemelerin Vergi Hukuku Boyutu.” Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 39, 2018, s. 78-89.
• Vatansever Yanık, Begüm. “Yargıtay Kararları Işığı Altında İkalenin Geçerlik Şartları.” Konya Barosu Dergisi, C.1, S. 1, s. 73-125.
• Yılmaz, Halil. “Sosyal Güvenlik Hukukunda İş Sözleşmesiyle Çalışanların Prime Esas Kazançlarının Tespiti.” TBB Dergisi, S.145, 2019, s. 449-493.
• Yiğit Şakar, Ayşe. “İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Erdirilmesinin Vergi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Aralık 2009, s. 225-229.
• Yüksel, Hasan. “İşsizlik Sigortasının A, B, C’si.” Farklı Yönleriyle Sosyal Güvenlik, Editör Halil İbrahim Mil, Gazi Kitabevi, Ankara, 2016.