Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 119/1-b Kapsamında Davalı Adresinin Bildirilmemesinin Usûlî Sonuçları ve Mahkemeye Erişim Hakkı

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 734 - 758

Merve Hayran Polat

Öz

6100 sayılı HMK m. 119/1-b gereğince dava dilekçesinde tarafların ad, soyad ve adreslerinin yer alması zorunludur. Adres bilgisinin hiç yer almaması hâlinde, HMK m. 119/2 uyarınca davacıya kesin süre verilmesi ve eksikliğin giderilmemesi durumunda davanın açılmamış sayılması öngörülmektedir. Ancak, davacının adresi bilmemesi ve makul araştırmalara rağmen tespit edememesi hâlinde mahkemenin re’sen araştırma yapıp yapmayacağı hususunda öğretide ve Yargıtay içtihatlarında farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı kararlar eksiklik nedeniyle davanın açılmamış sayılmasını, bazıları ise mahkemenin adres araştırması yapmasını isabetli bulmuştur. Anayasa Mahkemesi’nin 22.05.2024 tarihli kararı ise, özellikle çok taraflı davalarda davacının tüm adresleri temin etmesinin her zaman mümkün olmayabileceğini ve katı biçimsel yorumların mahkemeye erişim hakkını ihlal edebileceğini vurgulamıştır. Çalışmada, davalının adresinin dava dilekçesinde yer almamasının usulî sonuçları, doktrindeki görüşler, Yargıtay kararları ve Anayasa Mahkemesi içtihadı çerçevesinde değerlendirilmekte; mahkemeye erişim hakkı ile usul ekonomisi arasındaki denge tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dava Dilekçesi , Davalın Adresi , Usûlî Eksiklik , Davanın Açılmamış Sayılması , Mahkemeye Erişim Hakkı. , Mahkemeye Erişim Hakkı.

Procedural Consequences of Failure to Provide the Defendant’s Address under Article 119/1(b) of the Code of Civil Procedure and the Right of Access to a Court

Öz

Pursuant to Article 119/1(b) of the Turkish Code of Civil Procedure (HMK), the statement of claim must include the names, surnames, and addresses of the parties. If the address information is missing, Article 119/2 of the HMK stipulates that the court shall grant the plaintiff a peremptory period to remedy the deficiency, and if it is not remedied within that period, the case shall be deemed not to have been filed. However, there is debate in the doctrine and case law of the Court of Cassation as to whether the court should conduct an ex officio investigation in cases where the plaintiff does not know the address and cannot determine it despite reasonable efforts. While some decisions consider the absence of an address as grounds for deeming the case not filed, others find it appropriate for the court to conduct an address search. The Constitutional Court’s decision dated 22 May 2024 emphasized that, particularly in multi-party lawsuits, it may not always be possible for the plaintiff to obtain all parties’ addresses, and that strict formalistic interpretations in such situations may violate the right of access to a court. This study examines the procedural consequences of the absence of the defendant’s address in the statement of claim under Article 119/1(b) of the HMK, in light of doctrinal views, Court of Cassation decisions, and Constitutional Court case law, and discusses the balance between the right of access to a court and the principle of procedural economy.

Anahtar Kelimeler

Statement of Claim , Defendant’s Address , Procedural Deficiency , Deeming the Action as Not Filed , Right of Access to a Court.

Kaynakça

• Aktepe Artık, Sezin. Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı. 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Alangoya, Yavuz. Medenî Usul Hukuku Esasları I. İstanbul, 2000.
• Albayrak, Hakan. Tebligat Hukuku. 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Albayrak, Hakan / Akcan, Recep. Tebligat Hukuku. 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Altunel, Mesude. “Dava Dilekçesinde Davalının Adres Bilgisi.” Yargıtay Dergisi, C. 41, S. 1-2, 2015, s. 235-253.
• Arslan, Ramazan / Yılmaz, Ejder / Taşpınar Ayvaz, Sema / Hanağası / Emel. Medenî Usûl Hukuku. 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Aşık, İbrahim. “Güncel Yargıtay Kararları Işığında Dava ve Cevap Dilekçesinin Unsurları.” Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 3, 2014, s. 145-175.
• Aşık, İbrahim. “Güncel Yargıtay Kararları Işığında Dava ve Cevap Dilekçesinin Unsurları.” Zirve Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 3, 2014, s. 145-175.
• Atalı, Murat / Ermenek, İbrahim / Erdoğan, Ersin. Medenî Usûl Hukuku. 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• Atalı, Murat / Ermenek, İbrahim / Üçüncü, S. Hilal. Tebligat Hukuku. 7. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Budak, Ali Cem / Varol Karaaslan. Medenî Usul Hukuku. 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Çelikoğlu, Cengiz Topel. “Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Dava ve Cevap Dilekçeleri.” Terazi Hukuk Dergisi, C. 6, S. 63, 2011, s. 48-60.
• Deliduman, Seyithan. Tebligat Hukuku Bilgisi. 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Duran, Osman. “Adres Kayıt Sisteminin Tebligat Hukuku Üzerine Etkileri.” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 2, 2013, s. 919-944.
• Ekinci, Ahmet. “Anayasa Mahkemesi'nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, 2014, s. 821-848.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri. 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• Gündoğdu, Süleyman Burak. Medenî Yargıda Usûl Kurallarına Aykırılığın Anayasa Mahkemesi'nce Bireysel Başvuru Yoluyla Denetlenmesi. 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• İnceoğlu, Sibel. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı. 1. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• Karaaslan, Erol. “HMK'da Dava Dilekçesi.”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 87, S. 2, 2013, s. 356-387.
• Karamercan, Fatih. Dava ve Cevap Dilekçesinin Unsurları - Somutlaştırma Yükü. Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Karslı, Abdurrahim / Koç, Evren / Konuralp, Serhat. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda Problemli Konular. Alternatif Yayınları, İstanbul, 2014.
• Kıyak, Emre. “Yargıtay Kararları Işığında Dava Dilekçesinde Yer Alan Unsurların Eksik Olması Halinde Uygulanacak Hükümler.” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, 2014, s. 127-158.
• Koç, Evren. Tebligat Hukuku. 1. Baskı, Sümer Kitabevi, İstanbul, 2023.
• Koç, Evren / Candemir, Mehmet Ünsal. “Tebligat İşlemlerinden Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 178, 2025, s. 109-163.
• Kurt Konca, Nesibe. Elektronik Tebligat. 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024.
• Kuru, Baki. “Hukuk Davası Açarken ve Davaya Cevap Verirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar.” Makaleler, Arıkan Yayınları, 2006.
• Kuru, Baki. Hukuk Muhakemeleri Usulü (Cilt 2). 6. Baskı, Demir Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• Kuru, Baki. Hukuk Muhakemeleri Usulü (Cilt 5). 6. Baskı, Demir Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• Kuru, Baki / Aydın, Burak. Medenî Usul Hukuku El Kitabı (Cilt 1). 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• Muşul, Timuçin. Tebligat Hukuku. 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• Özbay, İbrahim / Yardımcı, Taner Emre. Tebligat Hukuku. 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Özbudak, Coşkun. “"Dava Dilekçesinde Davalı Adresinin Bildirilmesi" Kuralına Bakışlar.” Terazi Hukuk Dergisi, C. 11, S. 120, 2016, s. 119-125.
• Özekes, Muhammet. “HMK Bakımından Dava Dilekçesinde Eksiklik Halinde Yapılması Gereken İşlemler.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16.Özel Sayı, 2014, s. 263-300.
• Pekcanıtez Usûl. Medeni Usul Hukuku. C. 2. On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Pekcanıtez, Hakan / Atalay, Oğuz / Özekes, Muhammet. Medenî Usûl Hukuku. 12. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2024.
• Peksöz, Vildan. “Adres Değişikliği Halinde Tebligat.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 74, S. 1, 2016 , s. 349-372.
• Postacıoğlu, İlhan E. Medenî Usûl Hukuku Dersleri. 6. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1975.
• Ruhi, Canan / Ruhi, Ahmet Cemal. Tebligat Hukuku. 14. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2024.
• Soylu, Muhammed Furkan. Medenî Usûl Hukukunda Dava Dilekçesinin İçeriği ve Eksikliğin Giderilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Şahin, Çağatay Serdar. “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun Avukatın Bilgi ve Belge Toplama Yetkisine Etkileri.” Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, S. 57, 2024, s. 95-125.
• Umar, Bilge. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi. 2. Baskı, Yetkin Yayınları,Ankara, 2014.
• Üçüncü, S. Hilal. Medenî Yargılama Hukukunda Kişisel Verilerin ve Sırların Korunması. 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, Ankara, 2019.
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi Cilt 2. 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Yılmaz, Ejder / Çağlar, Tacar. Tebligat Hukuku. 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.