Batı Akdeniz Bölgesi Crataegus L. Taksonlarının Bazı Morfolojik ve Biyokimyasal Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 63 - 72, 01.06.2020

Nurtaç Çınar , Fatma Uysal Bayer , Fırat Ayas , Arzu Yeğin Mehmet Öten

https://doi.org/10.17100/nevbiltek.563739

Öz

Yaygın olarak ‘alıçlar’
ismiyle bilinen Crataegus L. cinsi,
birçok üyesi süs bitkisi ve gıda ürünü olarak kullanılan Rosaceae Juss
familyasının bir üyesi olup, yaprak döken dikenli ağaç ve çalılardan
oluşmaktadır. Cinse ait taksonlar meyve ağacı ve peyzaj amaçlı kullanıma ek
olarak tıbbi amaçla da kullanılmaktadır. Bu çalışmada Antalya- Isparta ve
Burdur illerinde doğal yayılış gösteren Crataegus
taksonları, doğada bolluk ve gençleşme durumları, lokasyon özellikleri,
standart toprak analizleri, bazı morfolojik ve biyokimyasal ölçüm sonuçları;
çiçek çapı (mm) ve kümedeki sayısı (adet), yaprak eni (mm), boyu (mm) ve rengi
(L, a, b, c, H°), meyve eni (mm), boyu (mm), rengi (L, a, b, c, H°), ağırlığı
(g), suda çözünen kuru madde (%), pH, toplam asitlik (%), nem (%), kül (%),
tohum sayısı (adet) ve tohum ağırlığı (g) değerleri belirlenmiştir. Doğada
bolluk bakımından C.
monogyna var. monogyna
Jacq ve C. orentalis
subsp. orientalis Pall. Ex M. Bieb.
(Sarı meyveli), gençleşme bakımından ise C.
azarolus L. taksonları
ön plana çıkmıştır. Ölçüm ve analiz sonuçları taksonlar ve genotipler bazında
değişiklikler göstermiş, meyve büyüklüğü C.
orentalis subsp. orientalis Pall.
Ex M. Bieb. ve C. azarolus var. azarolus L. taksonlarında daha iri
bulunmuştur. Crataegus taksonlarının
daha etkin değerlendirilmesi ile sürdürülebilir şekilde korunmasının mümkün
olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Crataegus, Batı Akdeniz, Morfoloji, Biyokimyasal özellikler, Toprak analizleri

Destekleyen Kurum

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

TAGEM/TBAD/12/A01/P01/007

Teşekkür

Bu araştırmayı TAGEM/TBAD/12/A01/P01/007 no’lu proje ile destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne ve taksonların teşhisindeki katkılarından dolayı Prof. Dr. Ali Dönmez’e (Hacettepe Üniversitesi) teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• [1] Seçmen, Ö., 1998. Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar serisi No: 116, İzmir.
• [2] Dönmez, A., 2004. The Genus Crataegus L. (Rosaceae) with Special Reference to Hybridisation and Biodiversity in Turkey, Turk J Bot 28 :29-37.
• [3] Sharifnia, F., Seyedipour, N., Mehregan, I., Salimpour, F. 2013. Phylogenetic study some of Crataegus L. (Rosaceae, Pyreae) species in Iran. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences (JBES) Vol. 3, No. 11, pp. 1- 11
• [4] Aslan, S., 2012. Crataegus L. In: Güner,A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., & Babaç, T.(eds.) Türkiye Bitkileri (Damarlı Bitkiler), Başeditör: Adil Güner, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği yayını, İstanbul, Sayfa 798-801.
• [5] Miandji, M. A. 2010. Tıbbi Bitkiler Atlası, sayfa 46, Bilgi Yayınevi, Ankara
• [6] Alibertis A., (2007). Healing-aromatic and edible Plants of Crete: page 217-218, Typokreta.
• [7] Dharmananda S.,2011. Hawthorn (Crataegus) Food and Medicine ın China,www.itmonline.org/arts/crataegus.htm
• [8] Altundağ E., Öztürk M., 2011. Ethnomedicinal studies on the plant resources of east Anatolia, Turkey, Procedia Social and Behavioral Sciences 19, 756– 777.
• [9] Polat R., Satıl F. 2011. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balıkesir- Turkey), Journal of Ethnopharmacology, 139, 626- 641.
• [10] Zhang, Z. et all, 2001. Characterization of antioxidants present in hawthorn fruits, Journal of Nutritional Biochemistry 12, p.144–152.
• [11] Özcan, M., Hacıseferoğulları H., Marakoğlu T., Arslan D. 2005. Hawthorn (Crataegus spp.) fruit: some physical and chemical properties, Journal of Food Engineering 69, 409- 413.
• [12] Swerdlow, J. L. (Çeviri: G. S. Aksakal, Editör G. Kızılkaya) 2007. Şifalı Bitkiler- Doğanın Eczanesinden 100 mucize bitki, Doğuş Grubu İletişim Yayın., National Geographic Dergisi, Mart ayı eki, s: 6.
• [13] Tadic, V. M. et all., 2008. Anti-inflammatory, gastroprotective, free-radical-scavenging, and antimicrobial activities of hawthorn berries ethanol extract, Journal of Agricultural and Food Chemistry Volume: 56 Issue: 17 Pages: 7700-7709.
• [14] Wang SY et all., (2010). HPLC determination of five polyphenols in rat plasma after intravenous administrating hawthorn leaves extract and its application to pharmacokinetic study, Yakugaku Zasshi, Nov; 130 (11): 1603- 13.
• [15] Refaat, A. T. 2010. Phytochemical and biological activities of Crataegus sinaica growing in Egypt, Asian Pacific Journal of Tropical Medicine, 257- 261.
• [16] Bor, Z., Arslan, R., Bektaş, N., Pırıldar, S., Dönmez, A. A., 2012. Remove from marked Records Antinociceptive, antiinflammatory, and antioxidant act. of the ethanol extract of C. orientalis leaves. T. Journal of Med. Sci. Vol. 42 No. 2 pp. 315-324.
• [17] Amel, B., Seddik, K., Shtaywy, A., Saliha, D., Mussa, A. Z., Assia, B., Saliha, D., Abderahmane, B., Smain, A. Author Affiliation, 2014. Phytochemical analysis, antioxidant activity and hypotensive effect of Algerian azarole (Crataegus azarolus L.) leaves extracts. Research Journal of Pharmaceutical, Biologica and Chemica Sciences Vol. 5 No. 2 pp. 286-305.
• [18] Çınar, N., Ayas, F., Yeğin, A., Uysal, F, Kolak, B., 2017. Batı Akdeniz Bölgesi’nde Yayılış Gösteren Alıç (Crataegus Spp.) Türlerinin Bazı Fiziksel Ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi, TAGEM/TBAD/12/A01/P01/007 proje sonuç raporu, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Antalya, 66 s.
• [19] Davis, P.H. (ed.), 1972. Flora of Turkey and The East Aegean Islands, Edinburg Universty Press, v: 4, p:133-147.
• [20] Cemeroğlu, B., 2007. Gıda Analizleri. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No:34, Ankara, 168-171 s.
• [21] Cemeroğlu, B. 1992. Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metodları. Biltav Yayınları, Ankara, 381 s.
• [22] Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F., (1987). Araştırma ve Deneme Metotları. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 1021, Ankara, 229 s.
• [23] Anonymous 1: https://flylib.com/books/en/2.816.1.70/1/ [Son erişim tarihi 20 Aralık 2018].
• [24] Anonim 1: Toprak Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi, https://ekoloji.ogm.gov.tr/ Dokumanlar/ [Son erişim tarihi: 30.012.2018].
• [25] Çokuysal B., Erbaş E., 2004. Bitkilerde Besin Maddeleri Noksanlıkları ve Toprak Tahlillerinin Değerlendirilmesi, E.Ü. Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Çiftçi broşürü: 55.
• [26] Türkoğlu, N. ve ark., 2004. Pomological Characteristics of Hawthorns Species Found in Van Region, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 15(1): 17-21.
• [27] Karadeniz, T., Kalkışım, Ö., (1996). Edremit ve Gevaş İlçelerinde Yetişen Alıç (Crataegus azarolus L.) Tiplerinin Meyve Özellikleri ve Ümitvar Tiplerin Seçimi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 27–33.
• [28] Çalışkan O., Gündüz K., Bayazıt S., 2018. Sarı Alıç (Crataegus azarolus L.) Genotipinin Morfolojik, Biyolojik ve Meyve Kalite Özelliklerinin İncelenmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35 (Ek Sayı), 69-74.
• [29] Balta M. F., Karakaya O., Ekici G. K., 2015. Çorum’da Yetişen Alıçların (Crataegus spp.) Fiziksel Özellikleri, Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., Cilt:5, Sayı:2, sayfa: 35-41.