“GOLD” IN MUÑLIK - ZARLIK EPIC OF KAZAKH TURKS

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 1, 30 - 38, 05.04.2012

Derya Özcan

Öz

Epics, formed as a consequence of common feelings, thoughts and knowledge of peoples and as the most comprehensive of the traditional oral products reflect the perspectives and philosophy of a people and therefore have strong and rich bases. Kazakh Turks, like all other Turkic clans, have a rich cultural heritage the most important of which are the epics. In this paper, setting off from the fact that the Zarlik, the protagonist of the Muñlik- Zarlik epic has golden hair, golden objects and elements in the text have been studied. The text is regarded by Kazakh scholars both an archaic and a heroic epic, because it comprises of the elements of both. In the text, first, the main parts about the golden objects have been studied. Secondly, information is given about the articles of various scholars on alchemy, turning into gold, and why gold is regarded superior to other mines. As a result it is discussed why gold, considered as the most valuable and noble of mines is attested to a hero of an epic.

Anahtar Kelimeler

Kazakh Heroic Epics, Golden Hair, Golden Objects

KAZAK TÜRKLERİNİN MUNLIK-ZARLIK DESTANINDA “ALTIN”

Öz

Halkın ortak duygu, düşünce ve bilgi birikimi ile oluşan ve kalıplaşan sözlü gelenek ürünlerinin en kapsamlısı olan destanlar, milletlerin dünya görüşü ve felsefesini yansıtması özelliğiyle sağlam, köklü ve zengin bir temele sahiptir. Kazak Türkleri de diğer Türk boy ve topluluklarında olduğu gibi zengin bir kültürel mirasa sahiptir; bu mirasın en önemli varlığı ise destanlardır. Bu çalışmada, Kazak bilim adamları tarafından; her iki türün de özelliklerine sahip olduğu için hem arkaik destan hem kahramanlık destanı kabul edilen Munlık-Zarlık destanının kahramanı Zarlık’ın altın saçlı olmasından hareketle metin içinde yer alan diğer altın nesne ve unsurlar üzerinde durulmuştur. Metinde öncelikle altın unsurunun geçtiği temel bölümlere yer verilmiştir. Daha sonra  simya, altına dönüştürme, altın madenin diğer madenlere göre üstün tutulmasının sebepleri hakkında çeşitli yazarların görüşlerinden yola çıkarak en değerli ve soylu sayılan bu madenin destan kahramanına atfedilmesi  konusunda bir değerlendirme yapılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Kazak Kahramanlık Destanları, Altın Saç, Altın Nesneler

Kaynakça

• Aça, M. (1998). Kozı Körpeş-Bayan Sulu Destanı Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Arıkan, M. (2003). Kazak Sözlü Kültür Geleneğinde Arkaik Destanların Tipolojik Özellikleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Arıkan, M. (2005). Bursa Halk Kültüründe Eski Türk İnançlarının İzleri ve Bunların Türk Dünyası Sözlü Anlatmalarındaki Yansımaları. II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri Kitabı Cilt II. (401-413). Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Arıkan, M. (2006). Türk Sözlü Geleneğinde Ayrıntılar-2: Hayvan Ata Kültü mü Atalar Kültü mü? Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 6 (1), 13-18.
• Avezov, M. (1997). Makaleler. (Haz). Zeyneş İsmail ve Ahmet Güngör. Ankara: Bilig Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (2002a). Babil Simyası ve Kozmolojisi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, M. (2002b). Asya Simyası. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Koñıratbaev, A. (1987). Kazak Eposı Jene Türkolgjiya. Almatı: İlim Bas.
• Sübhanberdina, Ü. (1993). Batırlık Dastandar. Almatı.
• Sübhanberdina, Ü. (1995). Ğâşıktık Dastandar. Almatı.
• Türkmen, F. (1999). Eski Türklerin İnançlarında Tabiat Kültü. Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 3, 175-182.
• Yayın, N. (2008). Kırgız Epik Terimler Sözlüğü. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.