İŞ YÜKÜ VE ROL BELİRSİZLİĞİNİN ÇALIŞANLARIN TÜKENMİŞLİK DÜZEYLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: AFAD ÖRNEĞİ

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 46 - 69, 16.12.2015

Korhan Karacaoğlu , İdris Çetin

Öz

Tükenmişlik; bireyin fiziksel bitkinliğini, uzun süren yorgunluğunu, çaresizlik ve umutsuzluğunu,  işine, yaşama ve diğer kişilere yönelik sergilediği olumsuz tutumlarını ve bireysel başarı duygusundaki azalmayı içeren bir sendromdur. İlgili alan yazında tükenmişliğin nedenleri arasında; çalışma koşulları, örgüt kültürü, iş güvenliği, işin kendisi, rol çatışması, rol belirsizliği ve iş yükü gibi faktörlerin sayıldığı görülmektedir. Bu çalışmada iş yükü ve rol belirsizliğinin çalışanların tükenmişlik düzeyleri üzerindeki etkisi saptanmaya çalışılmıştır. Araştırmanın örneklemi İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünde (AFAD) çalışan 130 kişidir. Çalışmanın verileri, online gerçekleştirilen anketler yoluyla toplanmıştır. İş yükü ve rol belirsizliği ile tükenmişlik arasındaki nedensellik ilişkisi korelasyon ve çoklu regresyon analizleri ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma bulgularına göre, iş yükü ve rol belirsizliğinin çalışanların tükenmişlik düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. İş yükü ve rol belirsizliği ile duygusal tükenme ve duyarsızlaşma arasında olumlu yönde bir ilişkinin, rol belirsizliği ile kişisel başarı arasında ise negatif yönlü bir ilişkinin olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler: İş Yükü, Rol Belirsizliği, Tükenmişlik

Anahtar Kelimeler

İş Yükü, Rol Belirsizliği, Tükenmişlik

Kaynakça

• Akbolat, M. ve O. Işık (2009). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 11(2): 230-254.
• Akgül, A. ve Çevik, O. (2003). İstatistiksel Analiz Teknikleri “SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Ankara: Emek Ofset.
• Arı, G.S. ve Bal, E.Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı: birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. 15/1, 131-148.
• Bernard, H. R. (2000). Social Research Methods. Londra: Sage Publications.
• Berns, S.S., (1984). Job Satisfaction and Conflict Management. Third Edition, Toronto: The Mosby Company.
• Budak, G. ve Sürgevil (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 20(2): 95-108.
• Churchill, G. A. (1996). Basic Marketing Research, Fort Wort: The Dryden Press.
• Çapri B. (2006). Tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Haziran, ss. 62-77.
• Cooper, C. L., Dewe, P., and O’Driscoll, M. (2001). Organizational Stress: A review and critique of theory, research, and applications, Thousand Oaks: Sage.
• Demir N. (2010). Küçülmeye giden işletmelerde geri kalanların yasadıkları tükenme sendromunun örgüte bağlılık üzerindeki etkisi. Öneri. C.9.S.33. 185-198.
• Duquette, A., Keruac, S., Sandhu, B.K. and Ducharme, F., (1995). Psychosocial determinants of burnout in geriatric nursing. International Journal of Nursing Studies. 32 (5), 443–456.
• Eroğlu, F. (2007). Davranış Bilimleri, 7. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Ertürk E. ve Keçecioğlu T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
• Fatima' G, and Rehman Wali ur, (2012). ımpact of role (ambiguity and conflict) on teaching assistants' satisfaction and ıntention to leave: pakistani heıs. Intemational Joumal of Business and Management, 7(16), 51-61.
• Freudenberger N. J. (1974). Staff burnout. Journal of SocialIssues, 30, 159-165.
• Garrosa E, Moreno-Jimenez B, Liang Y and González JL (2010). The relationship between socio-demographic variables, job stressors, burnout, and hardy personality in nurses: An exploratory study. International Journal of Nursing Studies. 45 (3), 418- 427
• Gümüştekin G. Öztemiz A. B. (2004), Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 23, Temmuz-Aralık, ss. 61-85.
• Greenglass, E. R., Burke, R. J., and Fiksenbaum, L. (2001). Workload and burnout in nurses. Journal of Community& Applied Social Psychology, 11(3), 211–215.
• Gujarati, D. N. (1999). Temel Ekonometri, 1. Baskı, (Çev), Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Izgar, H. (2001). Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kim, S., Price, J. L. Mueller, C. W. and Watson, T. W. (1996). The determinants of career ıntent among physicians at a u.s. air force hospital. Human Relations. 49(7):947-976.
• Kuşluvan, Z.ve Kuşluvan,S, (2005). Otel işletmelerinde iş ve işletme ile ilgili faktörlerin işgören tatmini üzerindeki görece etkisi: nevşehir örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16(2), 83-203.
• Leiter, M.P. and Maslach, C., 1988. The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of Organizational Behavior, 9, 297– 308.
• Leiter, M. P., and Maslach, C. (2005). A mediation model of job burnout. In A. S. G. Antoniou & C. L. Cooper (Eds.), Research companion to organizational health psychology (p. 544 –564), Cheltenham, United Kingdom: Edward Elgar.
• Low, G.S., D. W. Cravens, K. Grant and W. C. Moncrief, (2001). Antecedents and consequences of sales person burnout, European Journal of Marketing, Vol.35 No. 5/6: 587-611.
• Madera, J.M.,Dawson, M. and Neal J.A, (2013). Hotel managers’ perceive ddiversity climate and job satisfaction: The mediating effects of role ambiguity and conflict. International Journal of Hospitality Management, 35, 28–34.
• Male, D. and May, D. (1998). Stress and health, workload and burnout in learning support coordinators in colleges of further education. Support for Learning, 13(3).134-138.
• Malhotra, N. K. (1996). Marketing Research: An Applied Orientation, New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Maslach, C. and Jackson S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, (2):99-113.
• Maslach, C. and Leiter, M.P. (1997). The Truth about Burnout, Jossey-Bass, New York, NY.
• Maslach, C. and M.P. Leiter (2005). Stress and burnout: the critical research. in Cooper, C.L. (Ed.). Handbook of Stress Medicine and Health, CRC Press, Lancaster, Pp. 155-72.
• Maslach, C. Schaufeli, W. B. and Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Reviews of Psychology, (52) : 397-422.
• Maslach, C. and Zımbardo P. G. (1982). Burnout – The Cost of Caring, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
• Menteşe M. (2007). İş Doyumu, Rol Çatışması Ve Rol Belirsizliği İle Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Banka Çalışanları Üzerine Bir Uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric Theory, New York: McGraw-Hill.
• Özkalp, E ve Kırel, Ç. (2005). Örgütsel Davranış, Anadolu Üniversitesi Yayın No: 149. Etam Matbaa. Eskişehir,
• Price, J. L. (2001). Reflections on the determinants of voluntary turnover. International Journal of Manpower, 22(7):600-624.
• Reetz, L.J. (1988). Conflict and stress among rural special educators. Rural Special Education Quarterly, 8(3), 22-26.
• Robson, C. (2002). Real Wold Research, Oxford: Blackwell.
• Rosse J.G. and Rosse P.H. (1981). Role conflict and ambiguity: an empiricalinvestigation of nursing personnel. Evaluation & the HealthProfessions, 4 (4), 385–405.
• Arı, Sağlam G. ve Bal Çına E. (2008). Tükenmişlik kavramı: birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), Manisa.
• Sürgevil O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu: Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tarı, R. (2008). Ekonometri, Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, İzmit: Kocaeli Üniversitesi Yayınları No: 172.
• Tunç, T., ve Özen Kutanis, R. (2009). Role conflict, role ambiguity, and burnout in nurses and physicians at a university hospital in Turkey. Nursing and Health Sciences, 11 (4), 410-416.
• Topuz A. (2006). Hemşirelerde rol çatışması ve rol belirsizliği, iş stresi ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Wu L. and Norman I.J. (2006). An investigation of jobsatisfaction, organizational commitment and role conflict and ambiguity in a sample of Chinese undergraduate nursing students. Nurse Education Today, 26, 304–314.