BİLİŞSEL ŞEMALAR VE BAĞLANMA

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 4, 1823 - 1834, 31.12.2021

Fikriye Alkım Arı

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.987946

Öz

İnsanlar, benzer uyaranlar karşısında benzer davranabildikleri gibi farklı da davranabilmektedirler. Her birimiz birbirimize hem çok benzemekte hem de çok farklıyız. Pek çok psikoloji kuramında ifade edildiği gibi her insan “biricik ve benzersiz” dir. Her insan sevdiği kişiyi kaybettiğinde acı duyar. Ancak herkes kendi acısını kendince yaşar. Benzer uyaranlara farklı davranışsal ve duygusal tepkiler verilmesinin nedenini açıklayan pek çok psikoloji kuramı vardır. Davranışçı kuram öğrenme yaşantılarındaki farklılıklara odaklanırken, Psikanalitik kuram davranışların farklılık göstermesini bireyin içgüdü ve dürtüleri arasındaki farklarla açıklar. Diğer yandan, bilişsel psikologlar uyaranlar benzer olsa da bireyin algısının farklılık gösterdiğini, hümanist psikologlar, insanın doğası hakkında iyimser fakat çevresel şartların (eğitim, ana babanın çocuk yetiştirme tutumları vb.) farklı olmasının davranışsal ve duygusal farklılıklara neden olduğunu kabul eder. Bu konudaki görüşleri genişletmek mümkündür.
İnsan davranışını açıklamadaki karmaşık yaklaşımlar, davranışın incelenmesine sınırlamalar getirmenin davranışı anlamanın kolaylaşacağı hipotezinden hareketle, kavramlar üzerinde çalışılmıştır (aşk, sevgi, öfke, saldırganlık vb.). Kişilerarası yakın ilişkilerin araştırılması ve anlaşılması kuramsal alana ve uygulama alanında yapacağı katkılar nedeniyle hala anlaşılmaya çalışılan konulardan biridir.
Kişilerarası yakın ilişkilerin anlaşılması alanındaki en önemli çalışmalardan biri şüphesiz Bowlby’nin “Bağlanma Kuramı”dır. Diğer yandan son yirmi yılda özellikle uyum ya da uyumsuz davranışları “Erken Dönem Şemalar” la açıklayan Young (1990)’ ın görüşleri bağlanma mı, şemalar mı yakın ilişkilerde etkili oluyor sorusunu gündeme getirmiştir. Aşağıda bu alanda yapılmış derleme tartışmasına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel şemalar, Bağlanma, Yakın ilişkiler

Kaynakça

• Akyüz, D. (2011). Ergenlerin ebeveynleriyle yaşadıkları problemleri çözüm biçimleri ile bağlanma stilleri arasındaki ilişkide özerkliğin aracı rolünün incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anayurt, A. (2017). Duygu düzenleme ile erken dönem uyumsuz şemalar, bilişsel esneklik ve ruminasyon arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Arı, R. (2016). Eğitim psikolojsi. Nobel Yayın Dağıtım. 5. Basım Temmuz, Ankara.
• Arslan, E. (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• B. Sağ (2016). Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının, psikolojik dayanıklılık, depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Bartholomew, K. (1990). Avoidance of intimacy: An attachment perspective. Journal of Social and Personal Relationships, 7(2), 147–178. https://doi.org/10.1177/0265407590072001
• Bartholomew, K., & Shaver, P. R. (1998). Methods of assessing adult attachment: Do they converge? In J. A. Simpson & W. S. Rholes (Eds.), Attachment theory and close relationships (pp. 25–45). The Guilford Press.
• Bartholomew, K., Horowitz, L.M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226-244.
• Bartlett, F. C. (1932). Remembering: A study experimental and social psychology. Cambridge University Press.
• Beck, A. T. (1987). Cognitive approaches to panic disorder: Theory and therapy. In S. Rachman & J. Maser (Eds.), Panic: Psychological perspectives (pp. 91-109). Hill- side, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Beck, A. T. (1993). Cognitive therapy: Past, present, and future. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61(2), 194–198. https://doi.org/10.1037/0022-006X.61.2.194
• Beck, A. T., & Hollon, S. (1993). Controversies in cognitive therapy: A dialogue with Aaron T. Beck and Steve Hollon. Journal of Cognitive Psychotherapy, 7, 79-93.
• Beck, A. T., Emery, G., & Greenberg, R. L. (2005). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. Basic Books.
• Beck, J. S. (2011). Cognitive therapy for challenging problems: What to do when the basics don’t work. Guilford Press.
• Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss, Vol. 1: Attachment. Attachment and Loss. New York: Basic Books.
• Bowlby, J. (1982). Attachement and loss.Vol. 1. Attachement (2. Ed.) New York: Basic.
• Bowlby J. (1973). Attachment and loss. Separation, anxiety and anger. New York: Basic Books.
• Bretherton, I. (1990). Communication patterns, internal working models, and the intergenerational transmission of attachment relationships. Infant Mental Health Journal, 11(3), 237–252. https://doi.org/10.1002/1097-0355(199023)11:3<237::AID-IMHJ2280110306>3.0.CO;2-X
• Dattilio, F.M. (1993).Cognitive techniques with couples and families. Family Journal, 1, 51-56.
• Ahioğlu-Lindberg, E. N. (2011). Piaget ve Ergenlikte Bilişsel Gelişim. Kastamonu Eğitim Dergisi, 1-10, Ocak 2011 Cilt: 19 No:1
• Demir, E.Y., & Soygüt, G. (2014). Şema Terapisi ile İzlenen Bir Olgu Bağlamında Panik Bozukluğu ile Şemalar Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi: Olgu Sunumu. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 3. 109-115
• Eldoğan, D., & Barışkın, E. (2014). Erken Dönem Uyumsuz Şema Alanları ve Sosyal Fobi Belirtileri: Duygu Düzenleme Güçlüğünün Aracı Rolü Var mı? Türk Psikoloji Dergisi, Aralık 2014, 29 (74), 108-115
• Epstein, N. B., Schlesinger, S. E. & Dreyden, W. (1988). Consepts and methods cognitive –behavior family treatment. Cognitive-behavior Therapy with Families. (pp. 5-48). Brunner /manzel.
• Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.
• Murdock, N. L. (2004). Theories of counseling and psychotherapy: A case approach. Pearson Education. New Zeland.
• Pinto-Gouveia, J., Castilho, P., Galhardo, A. & Cunha, M. (2006). Early maladaptive schemas and social phobia. Cognitive Therapy and Research, 30, 571-584.
• Sağ, B. (2016). Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının, psikolojik dayanıklılık, depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi.
• Schmidt, N. B., Joiner, T. E., Young, J. E., & Telch, M. J. (1995). The Schema Questionnaire: Investigation of psychometric properties and the hierarchical structure of a measure of maladaptive schemas. Cognitive Therapy and Research, 19, 295-231.
• Shaver, P. R., Collins, N., & Clark, C. L. (1996). Attachment styles and internal working models of self and relationship partners. In G. J. O. Fletcher & J. Fitness (Eds.), Knowledge structures in close relationships: A social psychological approach (pp. 25–61). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Türkçapar, H. (2019). Bilişsel terapi temel ilkeler ve uygulama (13. Baskı). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Young, J. E. (1990). Cognitive therapy for personality disorders: A schema–focused approach. Sarasota, FL. Professional Resource Press.
• Young, J. E., Klosko, J. S. & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. New York: The Guilford Press.