OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARININ DUYGU DÜZENLEME BECERİLERİ: ÇOCUĞUN MİZACI İLE EBEVEYNİNİN DUYGUSAL ZEKÂSI VE PSİKOLOJİK İYİ OLUŞUNUN ROLÜ NEDİR?

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 1268 - 1283, 15.07.2022

Zeynep Karaş , Fatma Altun

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.987751

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada 3-6 yaş aralığındaki okul öncesi dönem çocuklarının duygu düzenleme becerilerinin açıklanmasında çocukların mizaç özellikleri ile ebeveynlerinin duygusal zekâları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin yordayıcı rolü incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi Türkiye genelinde 3-6 yaş aralığında çocuğa sahip olan 345 (Anne=311 %91,1, Baba=34 %9,9) ebeveynden oluşmaktadır. Çalışmanın verileri Demografik Bilgi Formu, Duygu Düzenleme, Psikolojik İyi Oluş, Çocuklar İçin Kısa Mizaç ve Asıl Form Schutte Duygusal Zekâ Ölçekleri’nin ebeveynlere online olarak uygulanmasıyla elde edilmiştir. Yapılan hiyerarşik regresyon analizi sonucunda çocuğun sıcakkanlılık- utangaçlık, sebatkarlık, tepkisellik mizaçlarının; ebeveyn yaşı, duygusal zekâsı ve psikolojik iyi oluşunun çocukların duygu düzenleme becerilerinin anlamlı yordayıcıları olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre okul öncesi dönem çocuklarının duygu düzenleme becerileri, sıcakkanlılık-utangaçlık mizaç özelikleri ile ebeveynlerinin yaşı, duygusal zekâsı ve psikolojik iyi oluşları arttıkça artmaktadır. Araştırmada çocukların tepkisellik mizaç özelliklerinin duygu düzenleme becerileri üzerinde olumsuz etkiye sahip olduğu ve tepkisellik mizaç özellikleri arttıkça duygu düzenleme problemlerinin de arttığı belirtilmektedir. Ayrıca araştırmada ebeveyn yaşı ve psikolojik iyi oluşu ile çocukların sebatkarlık mizaç özelliklerindeki artışın, duygu düzenleme problemlerinde azalmaya neden olduğu da ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Duygu Düzenleme, Mizaç, Duygusal Zekâ, Psikolojik İyi Oluş, Okul Öncesi Dönem Çocukları.

Kaynakça

• Agbaria, Q. (2020). Parental Styles and Parental Emotional Intelligence as Predictors of Challenging Behavior Problems Among Children in Israel. Topics in Early Childhood Special Education. doi: 10.1177/0271121420918650. 24. 08.2021
• Akbaba, G. (2017). Beş ve altı yaş çocuklarının duygu düzenlemesinde çocuk mizacıyla anne davranışları arasındaki etkileşimin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., and Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 30(2), 217-237.
• Are, F., and Shaffer, A. (2016). Family emotion expressiveness mediates the relations between maternal emotion regulation and child emotion regulation. Child Psychiatry & Human Development, 47, 708-715.
• Arı, M., ve Yaban, E. H. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal davranışları: Mizaç ve duygu düzenlemenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-141.
• Arslan-Özkılıç, S. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının anneleriyle olan ilişkileri ve annelerin çocuğa yönelik ilgisi ile duygu düzenleme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Atan, A. (2020).5-6 yaş çocuklarda psikolojik iyi oluş: Bir model önerisi ve ebeveynler ile öğretmenlerin kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin yordayıcı rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Bar-On, R. (2006). The Bar-On model of emotional–social intelligence (ESI). Psicothema,18, 13–25.
• Barnes, S., Brown, K. W., Krusemark, E., Campbell, W. K., and Rogge,R. D. (2007). The role of mindfulness in romantic relationship satisfaction and responses to relationship stress. Journalof Marital and Family Therapy. 33(4), 482–500.
• Batum, P., and Yağmurlu, B. (2007). What counts in externalizing behaviors? The contributions of emotion and behavior regulation. Current Psychology, 25, 272-294.
• Bayındır, D., Balaban-Dağal, A., ve Önder, A. (2018), Türkiye’deki 60-72 aylık çocuklarda duygu düzenleme becerilerinin ego sağlamlık düzeylerine göre incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(29), 377-400.
• Berk, L. E., and Meyers A.B. (2015). Infants and children: Prenatal through middle childhood. 8. Edition. London: Pearson.
• Bilge, Y., ve Sezgin, E. (2020). Anne ve çocuk duygu düzenleme arasındaki ilişkide annenin kişilik özelliklerinin ve bağlanma stillerinin aracı rolü. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21, 310-318. https://anadolupsikiyatri.net/fulltext/apd_65836.pdf adresinden 14 Kasım 2020 tarihinde erişilmiştir.
• Bozkurt-Yükçü, ve Demircioğlu, H. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının duygu düzenleme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,44, 442-466.
• Bronson, M. B. (2000). Self-regulation in early childhood: Nature and nurture. New York: Guilford Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. 25. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Carlson, S. M., and Wang, T. S. (2007). Inhibitory control and emotion regulation in preschool children. Cognitive Development, 22, 489-510.
• Cole, P. M., Martin, S. E., and Dennis, T. A. (2004). Emotion regulation as a scientific construct: methodological challenges and directions for child development research. Child Development, 75(2), 317-333.
• Cole, P. M., Michel, M. K.,and Teti, L. O. (1994). The development of emotion regulation and dysregulation: A clinical perspective. In N.A. Fox (Ed.), Monographs of the Society for Re-search in Child Development, 59(240), 73–100.
• Crespo, L. M., Trentacosta, C. J., Aikins, D., and Wargo-Aikins, J. (2017). Maternal emotion regulation and children’s behavior problems: the mediating role of child emotion regulation. Journal of Child and Family Studies, 26(10), 2797-2809. Creswell, J.W. (2017). Araştırma deseni; nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. 3. Baskı. (Çev.) Selçuk Beşir Demir, Ankara: Eğiten Kitap.
• Denham, S. A., and Burton, R. (2003). Social and emotional preventionand intervention programming for preschoolers. New York: KluwerAcademic/Plenum.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S., and Biswas-Diener, R. (2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 97, 143–156.
• Dodge, K. A. and Garber, J. (1991). Domains of emotion regulation. In J. Garber, and K. Dodge (Eds). The development of emotion regulation and dysregulation (pp. 3-11). New York: Cambridge Universty.
• Eisenberg, N., Gershoff, E. T., Fabes, R. A., Shepard, S. A., Cumberland, A. J., Losoya, S. H., Guthrie, I. K., and Murphy, B. C. (2001). Mothers' emotional expressivity and children's behavior problems and social competence: Mediation through children's regulation. Developmental Psychology, 37, 475-490.
• Eisenberg, N., and Spinrad T. L. (2004). Emotion-related regulation: Sharpening the definition. Child Development, 75(2), 334-339.
• Ergül, N. (2019). Psikiyatri kliniğine başvuran 8-13 yaş grubundaki çocuklarda mizaç özellikleri, duygu düzenleme ve annenin ebeveynlik stresi ile içe yönelim sorunları arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Feldman, S. R. (2014). Essentials of understanding psychology. 11. Edition. New York: McGraw Hill Company Inc.
• Fırat, B. (2020). Annelerin duygu düzenleme güçlükleri ve erişkin bağlanma stillerine göre 48-72 aylık çocukların duygu düzenleme becerilerinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Fox, N. A., and Calkins, S.D. (2003). The development of self-control of emotion: Intrinsic and extrinsic influences. Motivation and Emotion, 27(1), 7–26.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., and Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. 8. Edition. New York: Mc Graw Hill.
• Ginott, H. G.(2003). Between parentand child. New York, NY: Three Rivers Press.
• Goleman, D. (2011). Duygusal zekâ EQ neden IQ'dan daha önemlidir? 34. Baskı. (Çev.) Banu Seçkin, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gökşen, E. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların duygu düzenleme becerileri ile mizaç özellikleri ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
• Graziano, P.A., Reavis, R.D., Keane, S.P., and Calkins, S. D. (2007). The role of emotion regulation and children's early academic success. Journal of School Psychology, 45(1), 3–19.
• Gross, J. J. (2014). Emotion regulation: Conceptual and empirical foundations. In J. J. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation (pp. 3-20). New York, NY, US: Guilford.
• Gross, J. J., and Thompson, R. A. (2007). Emotion regulation: conceptual foundations. In J. J. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation. 2. Edition. (pp.3-24). New York, NY: The Guilford Press.
• Güven, E. (2018). Çocuklarda duygu düzenleme güçlüğü bağlamında sistematik bir model önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güven, G., Yılmaz, E., Sezer, E., ve Sezer, T. (2017). Okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile duygu düzenleme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. 2. Uluslararası Çağdaş Eğitim Araştırmaları Kongresi Bildirisi’nde sunulmuş bildiri, Muğla Sıtkı Koçkan Üniversitesi, Muğla.
• Hyson, M. C. (2004). The emotional development of young children: Building an emotion-centered curriculum. 2. Edition. New York: Teachers College Press.
• Izadpanah, S., Schumacher, M., Arens, E. A., Stopsack, M., Ulrich, I., Hansenne, M., Grabe, H. J., and Barnow, S. (2016). Adolescent harm avoidance as a longitudinal predictor of maladaptive cognitive emotion regulation in adulthood: The mediating role of inhibitory control. Journal of Adolescence, 52, 49-59.
• İlgar, L., ve Akbaba, G. (2017). Beş ve altı yaş çocuklarının duygu düzenlemelerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 491-520.
• İnce, S. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının duygu düzenleme becerileri ile anne, baba ve öğretmenlerinin duygu sosyalleştirme davranışlarının incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• John, O. O., and Gross J. J. (2004). Healthy and unhealthy emotion regulation: Personality processes, individual differences, and life span development. Journal of Personality, 72(2004), 1301-1334.
• Joy, K., Singh, T, Menon, K., K., George, D., E., Renya C., V., Vincent, A., M., and Tony, C. (2020): Predıctıng Influence Of Parent’s Emotıonal Intellıgence On Theır Chıld’s Emotıonal Intellıgence. Advance. Preprint. https://doi.org/10.31124/advance.12307127.v
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil.
• Kındıroğlu, Z., ve Ekici, F. Y. (2019). Ebeveynlerin psikolojik iyi oluş ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri ile çocukların sosyal yetkinlik ve davranışları arasındaki ilişki. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 138-158.
• Koca, D. (2019). Üstün yetenekli ergenlerde öz yeterlik ve iyi oluş: duygu düzenlemenin aracı rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kocatürk, M. (2021). Yetişkin tek çocukların çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemi deneyimleri ile kişilerarası ilişkileri. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 185-203.doi: 10.14689/enad.25.8
• Köse, Z. (2019). Ebeveynlerin duygu sosyalleştirme becerileri ile okul öncesi çocukların duygu düzenleme ve sosyal yetkinlik becerileri arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Marra, T. (2005). Dialectical behavior therapy in private practice: A practical and comprehensive guide. Oakland CA: New Harbinger Publications.
• Mehmetoğlu-Yontar, B. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okul öncesi çocuklarının duygu düzenleme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Omrak, C. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının bağlanma örüntüleri ve duygu düzenleme becerilerinin teknoloji kullanımıyla ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özsarı, E., ve Güngör- Aytar, F. A. (2018). Aileleri boşanmış ve boşanmamış okul öncesi dönem çocuklarının sosyal değerler kazanımı ve sosyoduygusal gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası IV. Çocuk Gelişimi Kongresi Bildirisi’nde sunulmuş bildiri, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Pallant, J. (2016). SPSS survival manual, a step by step guide to data analysis using SPSS for Windows. 6. Edition. Berkshire: McGraw Hill.
• Pektane-Gülmez, A, Gültekin- Akduman, G ve Gündüz,A. (2019). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Annelerinin Duygusal Zekâ Düzeyleri ile Çocuklarının Akran Zorbalığı Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 605-611.
• Premo, J.E., and Kiel, E.L. (2014). The effect of toddler emotion regulation on maternal emotion socialization: moderation by toddler gender. American Psychological Association, 14(4), 782-793.
• Prior, M., Sanson, A. V., and Oberklaid, F. (1989). The Australian temperament project. In G. A. Kohnstamm, J. E. Bates, and M. K. Rothbart (Eds.), Temperament in childhood (pp. 537-556). New York: Wiley.
• Ramsden, S. R., and Hubbard, J. A. (2002). Family expressiveness and parental emotion coaching: Their role in children’s emotion regulation and aggression. Journal of Abnormal Child Psychology, 30, 657–667.
• Romanchych, E. L. (2014). Young children's aggression: links between emotion regulation, mother-child shared affect, parenting practices and parenting support. Electronic Theses and Dissertations. 5181. Retrieved April 1, 2021 from https://scholar.uwindsor.ca/etd/5181.
• Rothbart, M. K. (2011). Becoming who we are:Temperament,personality and development. New York: Guilford Press.
• Rothbart, M. K., and Bates, J. E. (2006). Temperament. In W. Damon, R. Lerner and N. Eisenberg (Eds.), Handbook of child psychology, 6. Edition. (Vol. 3, pp. 99-166). New York: Wiley.
• Rubin, K. H., Coplan, R. J., Fox, N. A., and Calkins, S. D. (1995). Emotionality, regulation and preschooler’s social adaptation. Development and Psychopathology, 7, 49-62.
• Ryff, C. D., and Singer, B. (2008). Know thyself and become what you are: An eudiamonic approach to psychological wellbeing. Journal of Happiness Studies,9, 13–39.
• Schreiber, L. R. N., Grant, J. E., and Odlaug, B. L. (2012). Emotion regulation and impulsivity in young adults. Journal of Psychiatric Research, 46(5), 651–658.
• Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J.T., Golden, C. J., and Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 25,167–177.
• Seçer, Z. (2017). Sosyal olarak yetkin okul öncesi çocukların duygu düzenlemeleri ile annelerinin duygu sosyalleştirme davranışları arasındaki ilişkiler. Kastamonu Eğitim Dergisi,25(4), 1435-1452.
• Shields, A., and Cicchetti, D. (1997). Emotion regulation among school-age children: The development and validation of a new criterion Q-sort scale. Developmental Psychology, 33(6), 906-916.
• Sille, A. (2016). Annenin duygusal sosyalizasyonu ile 48-72 aylık çocukların duygu düzenleme becerisi arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Southam-Gerow, M. A. (2013). Emotion regulation in children and adolescents: A practitioner’s guide. New York: Guilford.
• Şahin, K. (2019). Okul öncesi dönem çocukların duygu düzenleme becerileri ile davranış sorunları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tabachnick, B. G., and Fidell, L. S. (2018). Using multivariate statistics. 7. Edition. United States: Pearson Education.
• Tatar, A., Tok, S., Tekin-Bender, M., ve Saltukoğlu, G. (2017). Asıl form Schutte duygusal zekâ testinin Türkçeye çevirisi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(2), 139–146.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-384.
• Thompson, R. A. (1991). Emotional regulation and emotional development. Educational Psychology Review, 3(4), 269-307.
• Turculet, A., and Tulbure, C. (2014). The relation between the emotional intelligence of parents and children. Procedia-Social and Behavioral Sciences,142, 592-596.
• Yağmurlu, B., and Altan, O. (2010). Maternal socialization and child temperament as predictors of emotion regulation in Turkish preschoolers. Infant and Child Development,19, 275–296.
• Yağmurlu, B., and Sanson, A. (2009). The role of child temperament, parenting and culture in the development of prosocial behaviors. Australian Journal of Psychology, 61, 77–88.
• Yazıcı, K., ve Yazıcı, A.E. (2010). Dürtüselliğin nöroanatomik ve nörokimyasal temelleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar,2, 254-280.
• Yılmaz, H. (2020). Okul öncesi duygu düzenleme ölçeğinin geliştirilmesi ve annelerin duygu düzenleme güçlüklerinin çocukların duygu düzenleme becerilerini yordayıcılığı (Yayımlanmış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.