İŞ STRESİNİN İŞGÖREN PERFORMANSINA ETKİSİNDE KURUMSAL AİDİYETİN DÜZENLEYİCİ ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 4, 2435 - 2448, 25.12.2023

Mehmet Ali Canbolat

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1308035

Öz

İş stresinin işgören performansına etkisinde kurumsal aidiyetin düzenleyicilik rolünün test edildiği araştırma 387 lojistik sektörü çalışanı ile yürütülmüştür. Araştırma deseni niceldir. Veriler demografik bilgiler, iş stresi ölçeği, işgören performansı ölçeği ve kurumsal aidiyet bilinci ölçeğinin yer aldığı veri toplama formu aracılığı ile toplanmıştır. Elde edilen veriler; geçerlik, güvenirlik ve korelasyon analizlerine tabi tutulmuştur. Düzenleyici etki rolünün test edilmesi için Hayes Process Makro 1’den yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre iş stresi ile işgören performansı arasında anlamlı bir ilişki olmadığı, iş stresi ile kurumsal aidiyet bilinci arasında düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu, iş performansı ile kurumsal aidiyet bilinci arasında ise orta düzeyde, pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca işgören performansına iş stresinin istatistiksel olarak anlamlı şekilde pozitif yönde etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Kurumsal aidiyet bilincinin düşük ve orta olduğu durumlarda ise iş stresinin işgören performansını artırdığı tespit edilmiştir. Kurumsal aidiyet bilincinin düşük olduğu durumda bu ilişki daha da kuvvetlidir. Bu durumda iş stresinin işgören performansına etkisinde kurumsal aidiyetin düzenleyici rol üstlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş stresi, kurumsal aidiyet, İşgören Performansı

Kaynakça

• Adamopoulos, I. P., & Syrou, N. F. (2022). Associations and correlations of job stress, job satisfaction and burn out in public health sector. European Journal of Environment and Public Health, 6(2), 1-9. https://doi.org/10.21601/ejeph/12166
• Ahn, M. Y., & Davis, H. H. (2022). Are local students disadvantaged? Understanding institutional, local and national sense of belonging in higher education. British Educational Research Journal, 49(1), 19.34.
• Bacızade, A. (2017). Telekomünikasyon sektöründe çalışanlarda kurumsal aidiyeti etkileyen faktörlerin analizi: Trabzon Vodafone mağazaları analizi. [Yüksek lisans tezi, Avrasya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Baytar, Ö. (2010). İş yaşamında stresin işgören performansı üzerindeki etkileri. [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Beehr, T. A., & Newman, J. E. (1978). Job stress, employee health, and organizational effectiveness: A facet analysis, model, and literature review. Personnel Psychology, 31(4), 665-699. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1978.tb02118.x
• Bulut, Y., Duruel, M., Kara, M., & Bilbay, Ö. F. (2016). Yerel yönetimlerde insan kaynaklarının etkin yönetimi: Hatay’da bir uygulama. Strategic Public Management Journal (SPMJ), 2(3), 1-24. https://doi.org/10.25069/spmj.290497
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cılız, S. (2017). Kamu kurumlarında çalışan personelin kurumsal aidiyet ve motivasyon düzeylerinin incelenmesi: İSKİ örneği. [Yüksek lisans tezi, Nişantaşı Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çakmur, H. (2012). Araştırmalarda ölçme - güvenilirlik - geçerlilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3), 339-344.
• Çelik, S. (2013). Görev odaklı ve birey odaklı liderlik davranışlarının çalışan davranışları üzerine etkisi. [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Çelik, M., & Akçi, Y. (2016). Futbol taraftarlığı ve kurumsal aidiyet incelemesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 948-959. https://doi.org/10.17755/esosder.258828
• Çivilidağ, A. (2017). İş yaşamında sanal kaytarmanın iş stresi, iş doyumu ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 59, 355-373.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çöl, G. (2008). Algılanan güçlendirmenin işgören performansı üzerine etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
• Demerouti, E., Bakker, A. B., Nachreiner, F., & Schaufeli, W. B. (2001). The job demands-resources model of burnout. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512.
• Demir, İ. (2019). Kurumsal aidiyet düzeyine etki eden faktörler: Manisa Celal Bayar Üniversitesi örneği. [Yüksek lisans tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Deniz, G. (2022). Otel işletmelerinde işgörenlerin kurumsal itibar algılarının aidiyet algıları üzerindeki etkisinde şeffaflığın aracılık rolü. Turizm Akademik Dergisi, 9(1), 1-15.
• Eğin, A. (2015). Çalışma hayatında iş stresi ve tükenmişlik. [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ekin Örnek, F. (2017). Örgütsel stresin iş gören performansı üzerinde etkileri ve stres yönetimi: Kamu ve özel sektör bankacılığı üzerine bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Eren Gümüştekin, G., & Öztemiz, A. B. (2005). Örgütlerde stresin verimlilik ve performansla etkileşimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 271-288.
• Erşan, E. E., Yıldırım, G., Doğan, O., & Doğan, S. (2013). Sağlık çalışanlarının iş doyumu ve algılanan iş stresi ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14, 115-121.
• Eymür, E. (2009). Örgütsel bağlılık ile işgören performansını incelemeye yönelik bir alan araştırması. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gopalan, M., & Brady, S. T. (2019). College students’ sense of belonging: A national perspective. Educational Researcher, 49(2), 134–137. https://doi.org/10.3102/0013189X19897622
• Güney, C., & Bektaş, B. (2018). Vergi müfettişlerinin "kurumsal aidiyet (örgütsel bağlılık)" özellikleri üzerine bir araştırma: Kocaeli ili örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(83), 400-427.
• Gürbüz, S. (2021a). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S. (2021b). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hameed, A., & Waheed, A. (2011). Employee development and its affect on employee performance a conceptual framework. International Journal of Business and Social Science, 2(13), 224-229.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis Second Edition: A Regression-Based Approach (Second Edition). New York: The Guilford Press.
• House, R. J., & Rizzo, J. R. (1972). Toward the measurement of organizational practices: Scale development and validation. Journal of Applied Psychology, 56(5), 388-396. https://doi.org/10.1037/h0033444
• Işık, M., & Kama, A. (2018). Algılanan örgütsel desteğin işgören performansına etkisinde işe adanmışlığın aracı etkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 395-403. https://doi.org/10.18506/anemon.338253
• Kaiser, H. F. (1974). An index of factorial simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36.
• Kalay, F. (2016). İşletmelerde örgütsel adaletin işgören performansı üzerindeki etkisi: Teorik bir inceleme. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 147-158.
• Kaplan, A., & Bezirgan, M. (2020). Toplu yemek firmalarında uygulanan personel güçlendirmenin, personel memnuniyeti, kurum aidiyeti ve kurum içi imaja olan etkisinin belirlenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(1), 413-428.
• Kaplan, M. (2007). Motivasyon teorileri kapsamında uygulanan özendirme araçlarının işgören performansına etkisi ve bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karayağız, K. (2018). İlkokul öğretmenlerinin kurumsal aidiyet algısı ve mesleki yeterlilik algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Khan, H., Abbas, J., Kumari, K., & Najam, H. (2022). Corporate level politics from managers and employees perspective and its impact on employees' job stress and job performance. Journal of Economic and Administrative Sciences, 1-17. https://doi.org/10.1108/JEAS-12-2021-0246
• Kirkman, B. L., & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: Antecedents and consequences of team empowerment. Academy of Management Journal, 42(1), 58-74. doi:https://doi.org/10.5465/256874
• Lauber, M. (2023). Why diversity is not enough: Perceptions of university diversity, equity, and inclusion initiatives predict institutional belonging. [Honors theses, University of Richmond].
• Lynch, P. D., Eisenberger, R., & Armeli, S. (1999). Perceived organizational support: Inferior versus superior performance by wary employees. Journal of Applied Psychology, 84(4), 467-483. https://doi.org/10.1037/0021-9010.84.4.467
• Onay, M., & Kılcı, S. (2011). İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Garsonlar ve aşçıbaşılar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363-372.
• Özcan, A., & Erkasap, A. (2021). Covid-19 algısının işgören performansına etkisi. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 4(2), 142-155.
• Öztop, S. (2014). Kurumsal aidiyet bilincinin çalışanların örgütsel değişim algısı üzerinde etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 299-316.
• Quinn, K. C. (2013). Transition into a Canadian university for non-native English speaking immigrant students: Finding a sense of institutional belonging. [Masters dissertation, University of Manitoba].
• Raychaudhury, P. (2023). ‘Working at becoming a communist’: institutional belonging and political self-making of women in the Communist Party of India (Marxist). Commonwealth & Comparative Politics, 61(1), 36-64.
• Saltık, Z. (2016). Stresin işgören performansına ve işten ayrılma niyetine etkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Saraç, E. Ö. (2016). İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarının örgüt performansı üzerindeki etkisinde insan kaynakları bilgi sistemleri kullanımının rolü üzerine araştırma., [Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sevinç, İ. (2022). Din görevlilerinin kurumsal aidiyet algısı ile iş performansları arasındaki ilişki. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 5(2), 249-274. https://doi.org/10.52637/kiid.1174725
• Seyhan, M. (2021). İç hizmet kalitesinin işgören performansı üzerindeki etkisinde kurumsal aidiyetin aracı rolü. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25), 413-428.
• Shahzadi, I., Javed, A., Pirzada, S. S., Nasreen, S., & Khanam, F. (2014). Impact of employee motivation on employee performance. European Journal of Business and Management, 6(23), 159-166.
• Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment. Journal of Quality Management, 5(1), 27-52. https://doi.org/10.1016/S1084-8568(00)00011-0
• Sotardi, V. A. (2022). On institutional belongingness and academic performance: mediating effects of social self-efficacy and metacognitive strategies. Studies in Higher Education, 47(12), 2444-2459.
• Steven, L. T., & Bretz, R. D. (1994). Research and practice in performance appraisal: Evaluating employee performance in America's largest companies. S.A.M. Advanced Management Journal, 59(2), 28.
• Sullivan, S. E., & Bhagat, R. S. (1992). Organizational stress, job satisfaction and job performance: Where o we go from here? Journal of Management, 18(2), 353-374.
• Şentürk, F., & Tekin, Y. (2015). Örgütsel bağlılık, örgütsel destek ve iş arkadaşı desteğinin işgören performansı üzerine etkileri: AVM çalışanları örneği. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 195-206.
• Tatar, O. F. (2020). Öğretmen algılarına göre müdürlerin okul kültürü oluşturmadaki rolleri ile öğretmenlerin kurumsal aidiyetleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• TDK. (2023). Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Eğilmez, Ç. (2016). Sosyal destek, işe yabancılaşma ve iş stresinin işgören performansı üzerindeki etkisinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 13(1), 683-694.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A., & Öksüz, S. (2015). İş-aile yaşam çatışması, iş tatmini ve iş stresi arasındaki ilişkiler. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(4), 27-42.
• Turnalı, D. (2013). İnsan kaynakları yönetiminde örgütsel bağlılığın işgören performansı üzerine etkisi. [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Turunç, Ö., & Çelik, M. (2010). Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 183-206.
• Turunç, Ö., & Erkuş, A. (2010). İş-aile yaşam çatışmasının iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkileri: İş stresinin aracılık rolü. SÜ İİBF Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 415-440.
• Tutar, H., & Altınöz, M. (2010). Örgütsel iklimin işgören performansı üzerine etkisi: Ostim imalat işletmeleri çalışanları üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(2), 196-218. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002162
• TÜİK. (2023). Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr/
• Uludağ, G. (2018). Örgütsel bağlılık ile işgören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 171-193.
• UND. (2023). Uluslararası Nakliyeciler Derneği. https://www.und.org.tr/hizmetlerimiz
• Uygur, A. (2007). Örgütsel bağlılık ile işgören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 71-85.
• Uysal, H. T., & Yıldız, M. S. (2014). İşgören performansı açısından çalışma psikolojisinin örgütsel sinizme etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 835-849.
• Varlık, S., & Günbayı, İ. (2019). Kurumsal aidiyet ile girişimcilik arasındaki ilişkide yönetsel yeterliliğin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(3), 1559-1580.
• Yalçın, M., & Akıncı Vural, Z. B. (2021). COVİD-19 Pandemisinde uzaktan çalışma ve kurumsal aidiyet: Akademisyenler üzerine bir araştırma. Atatürk İletişim Dergisi, Özel Sayı, 129-139.
• Yapraklı, Ş., & Yılmaz, M. K. (2007). Çalışanların iş stresi algılarının iş tatminleri üzerindeki etkisi: Erzurumda ilaç mümessilleri üzerinde bir saha araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 155-183.
• Yazıcıoğlu, İ. (2010). Örgütlerde iş tatmini ve işgören performansı ilişkisi: Türkiye ve Kazakistan karşılaştırması. bilig, 55(1), 243-264.
• Yılmaz, H., & Karahan, A. (2010). Liderlik davranışı, örgütsel yaratıcılık ve işgören performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Uşak'ta bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 145-158.
• Yokuş, G., Ayçiçek, B., & Yanpar Yelken, T. (2016). Üniversite öğrencilerinin yükseköğretim hizmet kalite algılarının ve kurumsal aidiyet düzeylerinin incelenmesi: Eğitim fakültesi örneği. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-18.
• Yurttaş, Y., Erat, S., & Alnıaçık, E. (2020). Etkileme taktiklerinin iş performansı ve iş stresi üzerindeki etkisi: Kimya sektöründe bir araştırma. International Review of Economics and Management, 8(2), 176-200.