The relationship between the psychological resilience levels of the managers and teachers working in secondary schools and the perceptions of school effectiveness and school climate

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 896 - 918, 25.06.2024

Necmi Gökyer , Zeynep Nimet Şen

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1470414

Öz

The purpose of this research is to examine the relationship between the psychological resilience levels of administrators and teachers working in secondary schools and school effectiveness and school climate. The model of the research is the relational scanning model. The population of the research consists of teachers and administrators working in public secondary schools in Ağrı. The sample consists of 31 administrators and 282 teachers working in secondary schools in the 2022-2023 academic year, selected by maximum diversity sampling, one of the non-probability sampling types. "Brief psychological resilience scale", "school effectiveness scale" and "school climate scale" were used in the research. As a result of the statistics, it was found that the psychological resilience levels of the administrators were high, the psychological resilience levels of the teachers were low, the administrators' school effectiveness perceptions were high, the teachers' school effectiveness perceptions were slightly high, the administrators' school climate perceptions were high, and the teachers' school climate perceptions were high. It has been determined that there is a positive and high level relationship between administrators' perceptions of school effectiveness and their perception levels of school climate. It was observed that the relationship between teachers' psychological resilience levels and both school effectiveness and school climate was positive and at a very low level, and teachers' perceptions of school effectiveness and school climate were positive and at a medium level.

Anahtar Kelimeler

Administrator, Teacher, Psychological resilience, School Effectiveness, School Climate.

Ortaokullarda görev yapan yöneticilerin ve öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeyleri ile okul etkililiği ve okul iklimi algıları arasındaki ilişki

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokullarda görev yapan yöneticilerin ve öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeyleri ile okul etkililiği ve okul iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın modeli, ilişkisel tarama modelidir. Araştırmanın evrenini Ağrı ilindeki resmi ortaokulda görev yapan öğretmen ve yöneticiler oluşturmaktadır. Örneklemini ise olasılık dışı örnekleme türlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi ile seçilen, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında ortaokullarda görev yapmakta olan 31 yönetici 282 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada “kısa psikolojik sağlamlık ölçeği”, “okul etkililiği ölçeği” ve “okul iklimi ölçeği” kullanılmıştır. İstatistikler sonucunda yöneticilerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin yüksek, öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin düşük, yöneticilerin okul etkililiği algılarının yüksek seviyede, öğretmenlerin okul etkililiği algılarının biraz yüksek seviyede, yöneticilerin okul iklimi algılarının yüksek seviyede, öğretmenlerin okul iklimi algılarının da yüksek seviyede olduğu bulunmuştur. Yöneticilerin okul etkililiğine yönelik algıları ile okul iklimine yönelik algı düzeyleri arasında pozitif yönde ve yüksek düzeyde bir ilişkinin olduğu saptanmıştır. Öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin hem okul etkililiği ile hem de okul iklimi ile arasındaki ilişkinin pozitif yönde ve çok düşük düzeyde olduğu, öğretmenlerin okul etkililiğine yönelik algıları ile okul iklimine yönelik algılarının pozitif yönde ve orta düzeyde olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yönetici,, Öğretmen, Psikolojik sağlamlık,, Okul Etkililiği, Okul İklimi

Etik Beyan

Etik beyan dosyası/belgesi eklenmiştir.

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

• Abdürrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Ada, S. ve Baysal, Z. N. (2012). Türk Eğitim Sistemi ve Etkili Okul Yönetimi . Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akkoç, G. (2022). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin sahip oldukları pozitif psikolojik sermaye ve iyi oluş düzeyleri ile örgütsel performansları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
• Akyürek, M. İ. (2021). Okul yöneticilerinin psikolojik sermaye düzeyinin incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 12(23), 149-170.
• Alagöz, T., Aydoğan, A., Durmaz, S., & Alagöz, A. (2022). Paylaşılan Liderliğin Okul Etkililiği Üzerindeki Etkisi. International Journal of Active Learning, 7(1), 84-99.
• Alanoğlu, M. (2014). Liselerin örgütsel öğrenme düzeyi ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi/ ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Altuntaş, S., & Genç, H. (2018). Mutluluğun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık: öğretmen örnekleminin incelenmesi (Resilience as Predictor of Happiness: Investigation of Teacher Sample). Hacettepe University Journal of Education Faculty, 35(4), 936-948. http://doi.org/10.16986/HUJE.2018046021.
• Atcıoğlu, E. (2018). Okulların etkililik düzeyleri ile çalışanların işe angaje olma düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tez, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Atılkan, N. (2019). Okul müdürünün dağıtımcı liderlik davranışları ile okulların etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Atış, D. (2020). Okul etkililiği ve pozitif psikolojik sermaye ilişkilerine ilişkin öğretmen görüşleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi..
• Balcı, A. (1988). Etkili okul. Eğitim ve bilim.,12 (70), 21-27
• Balcı, A. (2014). Etkili okul, okul geliştirme, kuram, uygulama ve araştırma.Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bucak, E.B. (2002).Örgüt iklimi; yönetimde ast – üst ilişkileri. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 3(7), 1-17.
• Bozkurt, B. (2023). Social justice leadership as a predictor of school climate. Pedagogical Research, 8(2), 1-9 https://doi.org/10.29333/pr/13078
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2014). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (2. Baskı). PEGEM AKADEMİ.
• Canlı, S., Demirtaş, H., & Özer, N. (2018). Okul iklimi ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elementary Education Online, 17(4), 1797-1811. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.506842
• Cerit, Y. ve Yıldırım, B. (2017). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 902-914. https://doi.org/10.14686/buefad.312405.
• Cerit, Y., Kadıoğlu Ateş, H. ve Kadıoğlu, S. (2018). İlkokul müdürlerinin bakım liderliği davranışları ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi/ASOS Journal. 6 (74), 223-238.
• Cohen, J., McCabe, E. M., Michelli, N. M., & Pickeral, T. (2009). School climate: Research, policy, practice, and teacher education. Teachers college record, 111(1), 180-213.https://doi.org/10.1177/016146810911100108
• Çetin, M., Özdemir, A. N., & Akpolat, T. (2017). Okul Yöneticlerinin Psikolojik Sermaye Değerleri ve Etik Liderlik Özellikleri Arasındaki İlişki . Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (13), 247-267.
• Day, C., & Gu, Q. (2009). Teacher emotions: Well being and effectiveness. In P. A. Z. Schutz, M. (Ed.), Advances in teacher emotion research (pp. 15-32). New York: Springer.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Dokuz, O. (2023). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlık ve yenilikçi iş davranışına ilişkin algıları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi .
• Edmonds, R. (1982). Programs of School Improvement: An Overview. Educational Leadership, 40 (3), 4-11.
• Ellis, T. I. (1988). School Climate. Research Roundup, 4(2), n2.
• Enders, C. K. (2013). Dealing with missing data in developmental research. Child Development Perspectives, 7(1), 27-31. https://doi.org/10.1111/cdep.12008
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. Pearson
• Giziroğlu, B.(2019).Okul yöneticilerinin psikolojik sermayeleri ve iş performansları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi..
• Gönen, T. ve Koca Ballı,A. İ. (2020).Psikolojik sağlamlığın tükenmişliğe ertkisi: Özel okullarda çalışan öğretmenler üzerine bir araştırma. Turizm Ekonomi ve İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(1), 46-60.
• Güran, M. & Tösten, R. (2023). Prososyal motivasyonu açıklayan bir unsur olarak psikolojik sağlamlık: Öğretmenler üzerinde bir çalışma. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 555-572.
• Güzel, G. (2022). Okulöncesi öğretmenlerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi, [Tezsiz Yüksek Lisans Projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Halpin, A. W. (1967). Change and organizational climate. Journal of Educational Administration, 5(1), 5-25. https://doi.org/10.1108/eb009606
• Hoşoğlu, R., Kodaz, A. F., Bingöl, T. Y., & Batık, M. V. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik sağlamlık. OPUS International journal of society researches, 8 (14), 217-239. https://doi.org/10.26466/opus.405751
• Howard, S. & Johnson, B. (2004). Resilient teachers: Resisting stress and burnout. Social psychology of education, 7(4), 399–420. https://doi.org/10.1007/s11218-004-0975-0
• Hoy, W. K. & Miskel, C. G. (2008). Educational administration: Theory, research, and practice (8th ed.). New York: McGraw-Hill. Pp. 299-308.
• İrban, D. (2023). Okul müdürlerinin mentörlük becerileri ile okul iklimine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Izgar, H. ve Irmak, M. (2015). Matematik öğretmenlerinin yılmazlık düzeyleri üzerine bir inceleme. Bayburt Üniversitesi eğitim fakültesi dergisi, 10(2), 446-459.
• Kasapoğlu, H. (2009). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre yönetsel etkililik açısından okul yöneticilerinin kendilerini geliştirme düzeyinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Keser, S. ve Kocabaş, İ. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 1(1), 1-22.
• King, D. D., Newman, A., & Luthans, F. (2016). Not if, but when we need resilience in the workplace. Journal of organizational behavior, 37(5), 782-786. https://doi.org/10.1002/job.2063
• Koçak, F. ve Helvacı, M. A. (2011). Okul yöneticilerinin etkililiği (Uşak ili örneği) . Eğitim bilimleri araştırmaları dergisi ‐ Journal of educational sciences research, 1 (1), 33–55.
• Korkmaz, M. ve Ada, K. (2019). Ortaokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi.E.Kıral, E. Çelik, A.Çilek (Ed.), Eğitim Araştırmaları-2019 içinde (ss.38-54).Eyuder.
• Lezotte, L. (1991). Correlates of effective schools. The First and second generation effective schools products, Ltd., Okemos, MI.
• Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge.Oxford University Press.
• Marangoz, M. C., Elçiçek, M., Pesen, A. ve Erdemci, H. (2022). Öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve yaşam doyumu düzeyleri üzerine bir inceleme. EKEV Akademi Dergisi, (89), 101-120.
• MEB, (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri belgesi. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü.
• Memduhoğlu, H.B. ve Şeker, G.(2011).Öğretmenlerin algılarına göre ilköğretim okullarının örgütsel iklimi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,12(1),1-26.
• Metin, G. (2020). Kadın okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile okul iklimi arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi.
• Oral, Ş. (2005). İlköğretim okullarının etkili okul kavramı açısından değerlendirilmesi (Batman ili örneği) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Özgüray, Ö., Özgüray, A., Uysal, M., Solak, B., Çövüt, R., & Uludağ, C. A. (2023). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeyleri. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 10 (93), 616-627. https://doi.org/10.26450/jshsr.3582
• Polat, D., Seçer, F., Mormenekşe, S., & Minerel, B. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin psikolojik sağlamlıklarının incelenmesi. Ulusal Özgün Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 72–89.
• Rovai, A. P., Wighting, M. J., & Liu, J. (2005). School climate. Quarterly Review of Distance Education, 6(4), 361-375.
• Salvucci, S., Walter, E., Conley, V., Fink, S., & Saba, M. (1997). Measurement error studies at the national center for education statistics. (pp. 97-464). Washington, DC: National Center for Education Statistics.
• Schneider, B., & Snyder, R. A. (1975).Some relationships between job satisfaction and organization climate. Journal of Applied Psychology, 60(3), 318-328. https://doi.org/10.1037/h0076756
• Schneider, B., Ehrhart, M. G., & Macey, W. H. (2013). Organizational climate and culture. Annual Review of Psychology, 64, 361-388. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-113011-143809
• Sertel, G., & Karadağ, E. (2022). Okullardaki örgüt iklimi ile öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları arasındaki ilişki. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 55 (55), 318-350. https://doi.org/10.15285/maruaebd.1010864
• Shiel, G., & Cartwright. F. (2015). Analyzing data from a national assessment of educational achievement. World Bank Group.
• Sonkur, A. (2021). Okul yöneticileri ve öğretmenlerde azim ve psikolojik sağlamlığın rolü. Milli Eğitim Dergisi, 50 (230), 445-460. https://doi.org/10.37669/milliegitim.677847
• Steward, J. (2014). Sustaining emotional resilience for school leadership. School Leadership & Management, 34(1), 52-68. https://doi.org/10.1080/13632434.2013.849686
• Şahin, A. ve Atbaşı, Z. (2020). Olumlu okul iklimi oluşturmada öğretmenin rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 672-689. https://doi.org/10.31592/aeusbed.742972
• Şahin, K. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tutumları ile okul iklimi arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Şahin, S. (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin yönetsel etkililik düzeyine ilişkin öğretmen görüşleri (İzmit ilçesi örneği)[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Şenel, T. (2015). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Türkiye Bilim Araştırma Vakfı Dergisi, 9(4), 1-12.
• Tepe, N. ve Yılmaz, G. (2020). Öğretmenlerin okul iklimi algılarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin toksik liderlik davranışları. OPUS International Journal of Society Researches, 15(25), 3360-3381. https://doi.org/10.26466/opus.667320
• Tofur, S. ve Balıkçı, A. (2018). Okul yöneticileri ve öğretmenlere göre okul iklimini etkileyen faktörlerin incelenmesi: Ortaokul örneği. Electronic Turkish Studies, 13(11), 1279-1295. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13156
• Tugade, M. M., Fredrickson, B. L., & Feldman Barrett, L. (2004). Psychological resilience and positive emotional granularity: Examining the benefits of positive emotions on coping and health. Journal of Personality, 72 (6), 1161-1190. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2004.00294.x
• Tunçman, C. Y. (2019). Okul yöneticilerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile işe bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu, TDK (2019). (www.tdk.gov.tr).
• Uçak, Z. ve Bilgivar O. O. (2023). Examination of the relationship between school principals' visionary leadership characteristics and school efficiency. International Journal of Düzce Educational Sciences, 1(1), 66-80.
• Ulukan, M. (2020). Öğretmenlerin mutluluk ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişikinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 13 (73), 620-631. https://doi.org/10.17719/jisr.10978
• Uzunboylu, H., & Sarıgöz, O. (2015). The evaluation of anthropological attitudes towards social professional and lifelong learning in terms of some veriables. The Anthropologist, 21(3), 439-449. https://doi.org/10.1080/09720073.2015.11891833
• Waters, L. K., Roach, D., & Batlis, N. (1974). Organizational climate dimensions and job-related attitudes. Personnel Psychology. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1974.tb01168.x
• Welsh, W. N. (2000). The effects of school climate on school disorder. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 567(1), 88-107. https://doi.org/10.1177/0002716200567001007
• Yıldırım, İ. ve Ada, Ş. (2015). Okul müdürlerinin kişilik özellikleri ve denetim odakları ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (5), 113-130.
• Yıldırım, İ. ve Ada, Ş. (2018). Algılanan okul etkililiği ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 19-32.
• Yıldız, S. (2015). Eğitim yöneticilerinin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi].Ulusal Tez Merkezi
• Yılmaz, F. Ç. (2021). Okul müdürlerinin çevik liderlik özellikleri ile okul etkililiği arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Yılmaz, K. ve Sarpkaya, R. (2021). Öğretmenlerin örgütsel farkındalık ve örgütsel güven algıları ile okulların örgütsel etkililik düzeyleri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12 (2), 60-73.