Knowledge house from 1924 to today: Aksaray Provincial Public Library

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 489 - 509, 27.03.2025

Ali Kuşcalı , Mert Kocaman

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1519643

Öz

Public libraries are institutions that contribute to the region's cultural and social development by allowing users to read books and conduct research. Public libraries in Turkey, which meet the information needs of men and women of all ages and levels, started to be opened in various parts of the country with the establishment of the Republic of Turkey. In this context, a public library was built in Aksaray immediately after the proclamation of the Republic. Started in 1924 and opened in 1926, this historical building is one of the most beautiful examples of buildings built in the National Architecture style in Aksaray. Aksaray Provincial Public Library, consisting of a basement and ground floor, served as a printing house for a period and an aesthetic building appearance with its decorations, inscriptions, and cabarets on the walls, and hosted various meetings and ceremonies. Today, the library provides users with access to information and is frequently used by primary, secondary, and high school students. Since it is one of the first examples of the architecture of the Republican period, this study will examine the historical and architectural features of Aksaray Provincial Public Library, its essential services, and its contributions to the city's social and cultural life.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Public library, National architecture, Printing house, İnscription

Proje Numarası

Yok

1924’ten bugüne bilgi yurdu: Aksaray İl Halk Kütüphanesi

Öz

Halk kütüphaneleri, kullanıcılara kitap okuma ve araştırma yapma imkânları sunarak bulunduğu bölgenin kültürel ve sosyal yönden gelişmesine katkı sağlayan kurumlardır. Türkiye’de her yaş ve düzeyde kadın ve erkeğin bilgi edinme ihtiyaçlarını karşılayan halk kütüphaneleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte ülkenin çeşitli yerlerinde açılmaya başlamıştır. Bu kapsamda Aksaray’da da Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra bir halk kütüphanesi inşa edilmiştir. 1924 yılında inşasına başlanan ve 1926 yılında hizmete açılan bu tarihi yapı, Aksaray’daki Ulusal Mimarlık üslubunda inşa edilen yapıların en güzel örneklerinden birisidir. Bodrum ve zemin kattan oluşan Aksaray İl Halk Kütüphanesi, bir dönem matbaa olarak hizmet vermiş, duvarlardaki süslemeleri, kitabeleri ve kabareleriyle estetik bir yapı görünümüne sahip olmuş, çeşitli toplantı ve merasimlere ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde kullanıcılara bilgiye erişim imkânı sağlamaya devam eden kütüphane özellikle ilk, orta ve lise düzeyindeki öğrenciler tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Cumhuriyet döneminin mimarisinin ilk örneklerinden olması nedeniyle bu çalışmada, Aksaray İl Halk Kütüphanesi’nin tarihi ve mimari özellikleri, verdiği temel hizmetleri ile şehrin sosyal ve kültürel hayatına katkıları incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Kütüphane, Ulusal mimarlık, Matbaa, Kitabe

Etik Beyan

Yok

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Aksaray İl Halk Kütüphanesi personeline, çalışma ile alakalı yardımlarından dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Alaca, E. (2017). Halk Kütüphanelerinde Yenilikçi Hizmet. İstanbul, Hiperyayın.
• Alar, H. (2001). Kütüphaneciliğin Tarihçesi ve İlk Kütüphaneler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16, 295-308.
• Avcı, B. (2017). Atatürk Dönemi Kütüphanecilik Faaliyetleri. [Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü].
• BCA, 180-9-0-0/53-269-2/ Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, (BCA), 180-9-0-0/53-269-2.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası (Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür, İstanbul, Metis Yayınları.
• Cunbur, M. (1963). Türk Kütüphaneciliğinin Tarihsel Kökleri. Türk Kütüphaneciliği, 12 (3-4), 105-116.
• Çapar, B. (1987). Halk Kütüphanesi Hizmetinin Yaygınlaştırılması ve Planlanması. Türk Kütüphaneciliği, 1 (2), 55-61.
• Demiray, O. (2023). 1926-1980 Yılları Arasında Aksaray Basını. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü], Ulusal Tez Merkezi.
• Dewey, J. (1939). Türkiye Maarifi Hakkında Rapor. İstanbul, Maarif Vekilliği Devlet Basımevi.
• Erdal, Z. (2014). Aksaray’da Türk Devri Mimarisi. [Yayımlanmamış doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü], Ulusal Tez Merkezi.
• Eroğlu, B. (1990). Bazı Örnekleri ile Anadolu’da Tarihi Türk Kütüphane Mimarlığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü], Ulusal Tez Merkezi.
• Eroğlu, B. (1998). XVII-XIX. Yüzyıllarda İç, Batı ve Güneybatı Anadolu’da Kütüphane Mimarisi. [Yayımlanmamış doktora tezi, Konya Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü], Ulusal Tez Merkezi.
• Ersoy, O. (1966). Halk Kütüphaneleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara. Güven Matbaası.
• Gül, M. F. (2021a). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Aksaray (1908-1933). Konya, Adım Matbaacılık ve Ofset.
• Gül, M. F. (2021b). Aksaray Vilâyet Gazetesi’nden Seçme Haberler. Konya, Adım Matbaacılık ve Ofset.
• Hasol, D. (1975). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
• Keseroğlu, H. S. (2018). Halk Kütüphanesi Tarihi. Hüseyin Odabaş - Mehmet Ali Akkaya (Ed.). Halk Kütüphanleri Geçmişten Geleceğe Yönelimler ve Yeni Roller. 11-33. İstanbul, Hiperyayın.
• Konyalı, İ. H. (1974). Âbideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi. İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası.
• Koşay, H. Z. (1960). Kütüphanelere Dair (I). Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni. 9 (1-2), 36-40.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. Aksaray İl Halk Kütüphanesi. https://aksaray.kutuphane.gov.tr/TR-205165/-tarihce.html.
• Oğuz, E. S. (2017). Türkiye’de Kültür Politikaları ve Kütüphaneler. İstanbul, Hiperyayın.
• Özer, M. (2019). Aksaray İl Halk Kütüphanesi’nin Mimari Özellikleri ve Önemi. 4. Uluslararası Aksaray Sempozyumu, Aksaray. s. 125-138.
• Soysal, Ö. (1987). Cumhuriyet ve Kütüphaneciliğimiz 1923’ten 1963’e. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Dergisi, Sayı 1’den ayrı basım, s. 17-78.
• Sözen, M., & Tanyeli, U. (2011). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şenalp, L. (1974). Cumhuriyet Döneminde Kütüphaneciliğimiz. Türk Kütüphaneciliği, 23 (1), s. 38-47.
• Tangülü, Z., Karadeniz, O., ve Ateş, S. (2014). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Sistemimizde Yabancı Uzman Raporları (1924-1960). Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 1895-1910.
• Tekdaş, E. (2018). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Aksaray Kenti ve Mimarlığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tekeli, O. (2008). Aksaray Vilayeti Tarihi 1926-1933. Aksaray, Yeni Aksaray Ofset.
• Yılmaz, B. (2003). Toplumsal İletişim ve Kütüphane. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 11- 29.
• Yüksel, E. U. (1979). Aksaray I. Ulusal Mimari Örneklerinden İdari ve Kültürel Yapılar. [Yeterlilik Çalışması, Konya, Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi].
• Yüksel, E. U. (1981). Niğde-Aksaray Kütüphanesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü Bülteni, s. 13-20.