Moriskolarda dil ve edebiyat çalışmaları

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 395 - 412, 27.03.2025

Kadir Erbil

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1615275

Öz

Endülüs Müslümanları, İslam ve Batı medeniyetlerinin kesişim noktasında zengin ve çeşitli bir dil ve edebiyat miras bırakmıştır. Moriskolar, bu mirası koruma ve devam ettirme çabaları içinde, Arapça, İspanyolca ve yerel dillerde yazılmış birçok önemli eseri kaleme almışlardır. İspanya’nın Hristiyanlaşma sürecinde Moriskoların maruz kaldığı baskılar ve zorluklar, onların kültürel ve dinî kimliklerini koruma mücadelelerini şekillendirmiştir. Bu bağlamda, Moriskoların yazılı eserleri, hem direnişin hem de uyumun simgeleri olarak değerlendirilmiştir. Moriskoların Arapça, İspanyolca ve Aljamía (Arap alfabesiyle yazılmış İspanyolca) dillerinde oluşturdukları eserler, onların kimlik mücadelesinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu eserler arasında dinî metinler, şiirler, ve halk edebiyatı örnekleri yer alır. Makalede Moriskoların dil ve edebiyat çalışmaları, onların kimlik mücadelesi ve kültürel varlıklarını sürdürme çabaları ışığında ele alınacaktır. Çalışma, Endülüs’ün Hristiyanlar tarafından fethedilmesinin ardından Endülüs’te kalan ve sürgüne uğrayan Moriskoların dil ve edebiyat çalışmaları üzerine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Endülüs,, Morisko,, Edebiyat,, Şiir.

Language and literary studies among the Moriscos

Öz

Andalusian Muslims, at the intersection of Islamic and Western civilizations, have left a rich and diverse linguistic and literary heritage. The Moriscos, in their efforts to preserve and continue this legacy, authored many significant works in Arabic, Spanish, and local languages. The pressures and challenges faced by the Moriscos during Spain's Christianization process shaped their struggle to maintain their cultural and religious identity. In this context, the written works of the Moriscos have been regarded as symbols of both resistance and adaptation. The works produced by the Moriscos in Arabic, Spanish, and Aljamía (Spanish written in the Arabic script) languages form an important part of their identity struggle. Among these works are religious texts, poems, anecdotes, and examples of folk literature. This article will examine the linguistic and literary works of the Moriscos in the light of their identity struggle and efforts to sustain their cultural existence. The study focuses on the linguistic and literary works of the Moriscos who remained in Andalus and were exiled following the Christian conquest of Andalus.

Anahtar Kelimeler

Islamic History,, Andalus,, Morisco,, Literature,, Poetry.

Kaynakça

• Abdulkerim, C. (tsz). El-Mûriskiyyûn Târihuhum ve Edebuhum (1. bs). Mektebetü nahdatü’ş-şark.
• Ali, Z. b. (2019). El-Mûriskiyûn. Mecelletü ‘l-hıvâri’l-Mütevassıtî, Câmiatü’l-ceylâlî, 10(1).
• Arenal, M. G. (2006). Şetâte ehl-i Endelüs, Muhacirûne’l-Endelüs (1.). el-Meclisü’l a’lâ li’s-sekâfe.
• Bilgin, F. (2013). Endülüs’te Kalan Son Müslümanların (Moriskolar) İspanya’dan Sürgünü. 13(2), 37-61.
• Bulliet, R. W. (2004). The Case for Islamo-Christian Civilization. Columbia University Press.
• Carbajal, L. del M. (1797). Historia de la Rebelion y Castigo de los Moriscos de Granada. yy.
• Carr, M. (2009). Blood and Faith: The Purging of Muslim Spain. New Press.
• Chejne, A. G. (1983). Islam and The West. yy.
• de la Granje, F. de la. (1987). Kitabu akvâl’l-acibe. yy.
• M. A. B. Iberra & V. M. Cerrâr, Çev.). (2005). El-Moriskiyyûn fi’l-fikri’t-târîhî, el-Meclisü’l a’lâ li’s-sekâfe.
• Epalza, M. de. (2005). El-Moriskiyyûn fî İsbânyâ ve fi’lmüneffâ (C. Abdurrahman, Çev.). el-Meclisü’l a’lâ li’s-sekâfe.
• Erdem, S. (1989). Aljamiado. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2). TDV Yayınları.
• Fonceca, D. (1612). Justa Expulsión de Los Moriscos de España, Jacobo Mascardo. yy.
• Fuentes, A. G. de. (1972). El interes literario en los escritos Aljmiado-moriseos. Gredos.
• Gökalp, H. (2023). Moriskolar. İnsan Yayınları.
• Harvey, L. P. (2005). Muslims in Spain, 1500 to 1614. University of Chicago Press.
• Hitti, P. K. (2011). Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi. İFAV.
• İmamüddin, M. (1990). Endülüs Siyasi Tarihi (Y. Yazar, Çev.). Rehber Yayınları.
• Kettânî, A. el-Muntasır. (2005). İnbiâsü’l-İslâm fi’l-Endelüs. Câmiatü’l-İslâmiyyeti’l-Âlemiyye.
• Lea, H. C. (1988). El-‘Arab ve’l-Müslimûn fi’l-Endelüs ba‘de sukûti Gırnata. Dâru Lübnân li’t-tıbaa‘.
• Mayans, A. S. de B. y. (1998). Benilloba Morisca y Cristiana Historia de Una Evolucion Social. Universitad Complutense, Facultad de Geografîa e Historia Departamento de Historia Moderna.
• Menocal, M. R. (2002). The Ornament of the World: How Muslims, Jews, and Christians Created a Culture of Tolerance in Medieval Spain. Readine Group Guide Inside.
• Oliver, L. M. (1972). La Novela morisca de tema Granadino. . Publicaciones de la Universidad Complutense Madrid.
• Özdemir, M. (2020). Moriskolar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (1. bs, C. 30, ss. 286-287). TDV Yayınları.
• Özdemir, M. (2020). Müdeccenler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 46). TDV Yayınları.
• Özdemir, M. (2021a). Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet. TDV Yayınları.
• Özdemir, M. (2021b). Endülüs Müslümanları Kültür ve Medeniyet (6.). TDV Yayınları.
• Palencia, A. G. (1945). Târîhu’l-fikri’l-Endelüsî (H. Munis, Çev.). Mektebetü’s-sakafeti’d-diniyye.
• Perez, J. (2012). Târîhu’l-vecîz li mahâkimi’t-teftîş bi’İsbânyâ (1.). Heyetü Abudabi li’s-seyâhati ve’s-sekâfet. Pidal, R. M. (1952). Pceına de Yusuf. Universidad de Granada.
• Razûk, M. (1991). El-Endelüsiyyûn ve Hicretuhum ilâ Mağrib hilâle’l karneyen 16-17, İfrîkıya eş-Şark. yy. Şeyban, L. (2006). Mudejares ve Sefarades. İz Yayıncılık.
• Ticknor, G. (1856). Historia de la literatura Española (C. 4). Imperanta y Estereotipia de M. Rıvadeneyra.
• Weigers, G. (1994). Islamic Literature in Spanish and Aljamiado: Transmission, Dissemination, and Continuation. Brill.