İş Arama Öz-Yetkinlik Ölçeği Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 1901 - 1919, 29.09.2025

Şenel Çıtak , Kadem Gürkan Akyazı , Ceyda Abanuzoğlu

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1724366

Öz

Bu araştırmanın temel amacı Dixon & Tiernan (2024) tarafından geliştirilen İş Arama Öz-yetkinlik Ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılmasıdır. Araştırma grubunu iş arama sürecinde olan 18 yaş ve üstü 416 katılımcı (%70.4 kadın, % 29.6 erkek, yaş ort. 25.91, ±4.69) oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri İş Arama Öz-yetkinlik Ölçeği, Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği, Çalışma İradesi Ölçeği ve kişisel bilgi formu aracılığıyla toplanmıştır. Geçerlik çalışmaları kapsamında Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), birleşim ve ayrışım geçerliği ile ölçüt bağıntılı geçerlik; güvenirlik çalışmaları kapsamında ise CR, tabakalı Cronbach alfa, Cronbach alfa, McDonald’s omega katsayıları hesaplanmış, test-tekrar test güvenirliği incelenmiştir. DFA sonuçları ölçeğin sekiz madde iki faktörlü orijinal yapısının doğrulandığını gösterir niteliktedir (TLI= .94, CFI= .96, RMSEA= .08, SRMR= .04). Bununla birlikte DFA sonuçları doğrultusunda yapılan analizlerde birleşim ve ayrışım geçerliliğinin sağlandığı belirlenmiştir. Ölçüt geçerliği kapsamında İş Arama Öz-yetkinlik Ölçeği toplam puanı ve alt boyutları ile kariyer uyumu ve çalışma iradesi arasında beklenen şekilde pozitif yönde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Güvenirlik analizi kapsamında güvenirlik katsayıları incelenmiş ve ölçeğin tamamı ve alt boyutları için .70 sınırının üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, test-tekrar test güvenirliği ölçeğin kararlı bir ölçüm sağladığına işaret etmektedir. Araştırma sonuçları, İş Arama Öz-yetkinlik Ölçeği Türkçe formunun iş arama sürecinde olan yetişkin grup üzerinde geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Öz-yetkinlik , İş Arama Öz-yetkinliği , Ölçek Uyarlama.

Turkish form of the Job Seeking Self-Efficacy Scale: Validity and reliability study

Öz

The main aim of this study is to examine the validity and reliability of the Turkish version of the Job-Seeking Self-Efficacy Scale, initially developed by Dixon and Tiernan (2024). The research sample consisted of 416 individuals aged 18 and above (70.4% female, 29.6% male; M = 25.91, SD = 4.69), all actively engaged in the job search process. Data were collected using the Job-Seeking Self-Efficacy Scale, the Career Adapt-Abilities Scale, the Work Volition Scale, and a demographic information form. Validity analyses included Confirmatory Factor Analysis (CFA), convergent and discriminant validity assessments, and criterion-related validity. Reliability analyses encompassed composite reliability (CR), stratified Cronbach’s alpha, Cronbach’s alpha, McDonald's omega, and test-retest reliability. The CFA results supported the original two-factor structure of the eight-item scale, yielding acceptable fit indices (TLI = .94, CFI = .96, RMSEA = .08, SRMR = .04). Furthermore, convergent and discriminant validity were established based on the analyses following the CFA. Regarding criterion validity, as hypothesized, significant positive correlations were observed between the total and subscale scores of the Job-Seeking Self-Efficacy Scale and career adaptabilities and work volition. Reliability analyses indicated that the total scale's coefficients and subdimensions exceeded .70, demonstrating satisfactory internal consistency. Additionally, test-retest results showed that the scale yields stable measurements over time. Overall, the findings suggest that the Turkish version of the Job-Seeking Self-Efficacy Scale is valid and reliable for assessing self-efficacy among adult groups engaged in the job-seeking process.

Anahtar Kelimeler

Self-efficacy , Job seeking efficacy , Scale adaptation

Kaynakça

• Baluku, M. M., Mugabi, E. N., Nansamba, J., Matagi, L., Onderi, P., & Otto, K. (2021). Psychological capital and career outcomes among final year university students: The mediating role of career engagement and perceived employability. International Journal of Applied Positive Psychology, 6(1), 55-80. https://doi.org/10.1007/s41042-020-00040-w
• Beaton, D. E., Bombardier, C., Guillemin, F., & Ferraz, M. B. (2000). Guidelines for the process of crosscultural adaptation of self-report measures. Spine, 25(24), 3186-3191. https://doi.org/10.1097/00007632-200012150-00014
• Büyükgöze Kavas, A. (2022). Çalışma psikolojisi kuramı. İçinde F. Bacanlı & A. Büyükgöze Kavas (Eds.), Kariyer psikolojik danışmasında çağdaş kuramlar, yaklaşımlar ve modeller (ss. 54–82). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyükgöze-Kavas, A. & Ünal, Ş. (2019). Çalışma İradesi Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(2), 194-214.
• Büyükgöze-Kavas, A. (2014). Validation of the Career Adapt-Abilities Scale-Turkish Form and its relation to hope and optimism. Australian Journal of Career Development, 23, 125-132. https://doi.org/10.1177/1038416214531931
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (24. Baskı). Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2016). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (3rd edition). Routledge https://doi.org/10.4324/9781315757421
• Çakır, M. A., & Tagay, Ö. (2015). Developing Job Search Self Efficacy Scale and Turkish university students' job search self-efficacy levels. British Journal of Education, Society & Behavioural Science, 10(3), 1-12. https://doi.org/10.9734/BJESBS/2015/18975
• Çalışkan, A., & Bekmezci, M. (2019). Aşırı iş yükünün işten ayrılma niyetine etkisinde iş tatmini ve yaşam tatmininin rolü, sağlık kurumu çalışanları örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 381-431. https://doi.org/10.14520/adyusbd.517715
• Dixon, J., & Tiernan, J. (2024). Job-seeking self-efficacy: an Irish scale for assessing the guidance and coaching needs of job seekers. British Journal of Guidance & Counselling, 52(5), 1008-1022. https://doi.org/10.1080/03069885.2024.2342810 Duffy, R. D., Blustein, D. L., Diemer, M. A. & Autin, K. L. (2016). The psychology of working theory. Journal of Counseling Psychology, 63 (2), 127-148. https://doi.org/doi/10.1037/cou0000140
• Duffy, R. D., Diemer, M. A. & Jadidian, A. (2012). The development and initial validation of the work volition scale-student version. The Counseling Psychologist, 40(2), 291-319. https://doi.org/10.1177/0011000011417147
• Duffy, R. D., Torrey, C. L., Bott, E. M., Allan, B. A., & Schlosser, L. Z. (2013). Time management, passion, and collaboration: A qualitative study of highly research productive counseling psychologists. The Counseling Psychologist, 41(6), 881–917. https://doi.org/10.1177/0011000012457994
• Ellis, R. A., & Taylor, M. S. (1983). Role of self-esteem within the job search process. Journal of Applied Psychology, 68,632–640. https://doi.org/10.1037/0021-9010.68.4.632
• Feldman, D. C., & Turnley, W. H. (1995). Underemployment among recent business college graduates. Journal of Organizational Behavior, 16(6), 691–706. https://doi.org/10.1002/job.4030160708
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104 Fort, I., Jacquet, F., & Leroy, N. (2011). Self-efficacy, goals, and job search behaviors. Career Development International, 16(5), 469–481. https://doi.org/10.1108/13620431111168886
• Fraenkel, J. R., Wallen, N.E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th edition). McGraw-Hill Internetional Edition.
• Galanis, P., Katsiroumpa, A., Vraka, I., Siskou, O., Konstantakopoulou, O., Moisoglou, I., Gallos P., & Kaitelidou, D. (2023). The quiet quitting scale: Development and initial validation. AIMS Public Health, 10(4), 828. https://doi.org/10.3934%2Fpublichealth.2023055
• Gerçek, M. (2024). Serial multiple mediation of career adaptability and self-perceived employability in the relationship between career competencies and job search self-efficacy. Higher Education, Skills and Work-Based Learning, 14(2), 461-478. https://doi.org/10.1108/HESWBL-02-2023-0036
• Gökkaya, Ö., Latif, H., & Uçkun, G. (2015). İş arama sürecinde iş ilanı çözümlemesi ve iş arayan - iş ilanı uyumu. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 1-12.
• Guan, Y., Deng, H., Sun, J., Wang, Y., Cai, Z., Ye, L., Fu, R.,Wang, Y., Zhang, S., & Li, Y. (2013). Career adaptability, job search self-efficacy and outcomes: A three-wave investigation among Chinese university graduates. Journal of Vocational Behavior, 83(3), 561-570. http://dx.doi.org/10.1016/j.jvb.2013.09.003
• Gürbüz, S. (2024). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel ilkeler ve uygulamalı analizler (3. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Cengage Learning EMEA.
• Halis, M., & Çamlıbel, Z. (2011). Algılanan iş güçlüğü iş değiştirme niyeti üzerindeki etkisi ve otel işletmelerinde bir araştırma. Reforma, 4(52), 75-84.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118 Işık, E. (2022). Sosyal bilişsel iyi oluş ve sosyal bilişsel kariyer özyönetim modeli. İçinde F. Bacanlı & A. Büyükgöze Kavas (Eds.), Kariyer psikolojik danışmasında çağdaş kuramlar, yaklaşımlar ve modeller (ss. 317–337). Pegem Akademi.
• Jackson, D. L. (2003). Revisiting sample size and number of parameter estimates: Some support for the N:q hypothesis. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 10(1), 128–141. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM1001_6
• Jung, A. K., & Heppner, M. J. (2017). Development and validation of a Work Mattering Scale (WMS). Journal of Career Assessment, 25(3), 467–483. https://doi.org/10.1177/1069072715599412
• Kağnıcı, D. Y. (2022). Postmodern yaklaşımlarda kullanılan yöntem, teknik ve müdahalelere ilişkin dezavantajlı gruplar özelinde bir değerlendirme. İçinde F. Bacanlı & A. Büyükgöze Kavas (Eds.), Kariyer psikolojik danışmasında çağdaş kuramlar, yaklaşımlar ve modeller (ss. 421–434). Pegem Akademi.
• Kanfer, R., & Hulin, C. L. (1985). Individual differences in successful job searches following lay-off. Personnel Psychology, 38,835–847. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1985.tb00569.x
• Kanfer, R., Wanberg, C. R., & Kantrowitz, T. M. (2001). Job search and employment: A personality motivational analysis and meta-analytic review. Journal of Applied Psychology, 86(5), 837–855. https://doi.org/10.1037/0021-9010.86.5.837
• Karacan Özdemir, N. (2022). Kariyer yapılandırma kuramı. İçinde F. Bacanlı & A. Büyükgöze Kavas (Eds.), Kariyer psikolojik danışmasında çağdaş kuramlar, yaklaşımlar ve modeller (ss. 1–28). Pegem Akademi.
• Kim, J. G., Kim, H. J., & Lee, K. H. (2019). Understanding behavioral job search self-efficacy through the social cognitive lens: A meta-analytic review. Journal of Vocational Behavior, 112, 17–34. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2019.01.004
• Kirazcı, F. & Büyükgöze Kavas, A. (2021). Çalışma iradesinde kariyer kararı öz-yetkinliğinin ve kariyer karar verme belirsizliğine toleransın rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1071-1088. https://doi.org/10.18037/ausbd.1039502
• Kirazcı, F., Ergin, Z.Ö. & Büyükgöze-Kavas, A. (2022). İnsana yakışır işten iyi oluşa: Çalışma Psikolojisi kuramına dayalı bir model testi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13 (2), 567-591. https://doi.org/10.54688/ayd.1163363
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Korkut Owen, F., Mutlu Çaykuş, T., & Demirtaş Zorbaz, S. (2022). Kariyer yelkenlisi modeli. İçinde F. Bacanlı & A. Büyükgöze-Kavas (Eds.), Kariyer psikolojik danışmasında çağdaş kuramlar, yaklaşımlar ve modeller (ss. 111–148). Pegem Akademi.
• Lent, R., Brown, S. & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45, 79-122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
• Masdonati, J., Massoudi, K., Blustein, D. L., & Duffy, R. D. (2022). Moving toward decent work: Application of the psychology of working theory to the school-to-work transition. Journal of Career Development, 49(1), 41–59. https://doi.org/10.1177/0894845321991681
• Sağır, D., Kirazcı, F., & Büyükgöze-Kavas, A. (2024). Üniversite Öğrencilerinin İş Dünyasında Aranan Yeterliliklere İlişkin Algılarının İncelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 101-121. https://doi.org/10.29029/busbed.1393537
• Saks, A. M., & Ashforth, B. E. (1999). Effects of individual differences and job search behaviors on the employment status of recent university graduates. Journal of Vocational Behavior, 54(2), 335-349. https://doi.org/10.1006/jvbe.1998.1665
• Saks, A. M., Zikic, J., & Koen, J. (2015). Job search self efficacy: Reconceptualizing the construct and its measurement. Journal of Vocational Behavior, 86, 104–114. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2014.11.007
• Savickas, M. L. (1997). Career Adaptability: An integrative construct for life-span, life-space theory. Career Development Quarterly, 45, 247–259. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1997.tb00469.x
• Savickas, M. L. (2005). The theory and practice of career construction. In S. D. Brown, & R. W. Lent (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work. (pp. 42–70). John Wiley & Sons.
• Savickas, M. L. (2013). Career construction theory and practice. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work (2nd ed., pp. 147–183). John Wiley & Sons.
• Savickas, M.L., & Porfeli, E.J. (2012). Career adapt-abilities scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80, 661–673. http://dx.doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.011
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2004). A beginner’s guide to structural equation modeling (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
• Serenko, A. (2024). The human capital management perspective on quiet quitting: recommendations for employees, managers, and national policymakers. Journal of Knowledge Management, 28(1), 27-43. http://dx.doi.org/10.1108/JKM-10-2022-0792
• Soysal, S. (2023). Çok boyutlu test yapılarında alfa, tabakalı alfa ve omega güvenirlik katsayılarının karşılaştırılması. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 213–236. https://doi.org/10.38151/akef.2023.51
• Stremersch, J., Van Hoye, G., & van Hooft, E. A. J. (2021). How to successfully manage the school-to-work transition: Integrating job search quality in the social cognitive model of career self-management. Journal of Vocational Behavior, 131, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2021.103643 Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th edition). Pearson.
• Taylor, K. M., & Betz, N. E. (1983). Applications of self-efficacy theory to the understanding and treatment of career indecision. Journal of Vocational Behavior, 22(1), 63–81. https://doi.org/10.1016/0001-8791(83)90006-4
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024, Şubat 26). Yükseköğretim istihdam göstergeleri, 2023 (Haber Bülteni No: 53466). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yuksekogretim-Istihdam-Gostergeleri-2023-53466
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2025, Nisan 29). İşgücü İstatistikleri, Mart 2025 (Haber Bülteni No: 54061). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Mart-2025-54061
• Van Hooft, E. A. J., Kammeyer-Mueller, J. D.,Wanberg, C. R., Kanfer, R., & Basbug, G. (2021). Job search and employment success: A quantitative review and future research agenda. Journal of Applied Psychology, 106(5), 674–713. https://doi.org/10.1037/apl0000675
• Van Hooft, E. A., Van Hoye, G., & van den Hee, S. M. (2022). How to optimize the job search process: development and validation of the Job Search Quality Scale. Journal of Career Assessment, 30(3), 474-505. https://doi.org/10.1177/10690727211052812
• Van Ryn, M., & Vinokur, A. D. (1992). How did it work? An examination of the mechanisms through which an intervention for the unemployed promoted job-search behavior. American Journal of Community Psychology, 20 (4), 577-597. https://doi.org/10.1007/BF00941773
• Wanberg, C. R., Watt, J. D., & Rumsey, D. J. (1996). Individuals without jobs: An empirical study of job-seeking behavior and reemployment. Journal of Applied Psychology, 81(1), 76–87. https://doi.org/10.1037/0021-9010.81.1.76
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Zhou, D., Peng, Z., & Zhou, H. (2023). The influence of career decision-making self-efficacy on employability of higher vocational students: Mediated by emotional intelligence. Frontiers in Education, 8, 1274430. https://doi.org/10.3389/feduc.2023.1274430 Zikic, J., & Saks, A. M. (2009). Job search and social cognitive theory: The role of career-relevant activities. Journal of Vocational Behavior, 74(1), 117–127. https://doi.org/10.1016/J.JVB.2008.11.001