HAYRİYE (FELAHİYE-KAYSERİ) FLORİTLERİNİN NADİR TOPRAK ELEMENT (NTE) JEOKİMYASI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 461 - 471, 30.01.2020

Cihan Yalçın , Yusuf Uras , Nurdane İlbeyli

https://doi.org/10.28948/ngumuh.604350

Öz

Orta
Anadolu Kristalen Kompleksinde intrüzif kayaçlara bağlı florit yatakları
gelişmiştir. Florit yataklarının kökensel araştırmaları Nadir Toprak Element
(NTE) içeriklerine göre yorumlanır. Orta Anadolu Kristalen Kompleksi içerisinde
yer alması ve bu kompleks içerisindeki florit yataklarına benzerlikler sunması
sebebiyle Hayriye (Felahiye-Kayseri) floritlerinin jeolojik ve NTE
içeriklerinin ortaya konulması önem arz eder. Hayriye köyü güneyinde Orta
Anadolu siyenitleri ile ilişkili damar tipi epijenetik oluşumlu floritler
bulunur. Floritlerin görüldüğü alanlarda siyenitlerde karbonatlaşma ve
serisitleşme yaygındır. Hayriye floritlerinin NTE jeokimyası, floritlerin NTE
bakımından fakir olduğunu gösterir. Floritler, siyenitler içerisinde gelişmiş
kırık ve çatlaklarda hidrotermal evrede oluşmuştur. Cevher oluşumunda ortam
düşük sıcaklık ve yüksek oksijen fugasitesine sahiptir. Hayriye floritleri
(Tb/Yb)_N-(La/Yb)_N diyagramında New Mexico kristalize
alanında, (La/Yb)_N-(Eu/Eu*)_N ve Sr-(Eu/Eu*)_N
diyagramlarında Büyükkızılcık floritlerine benzer alanda, Sc/Eu-Sr diyagramında
Akdağmadeni floritleri alanında ve Sc-∑REE diyagramında ise ağır metaller
alanında dağılım göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Orta Anadolu Kristalen Kompleksi, Hayriye, Felahiye, Kayseri, florit, NTE

Kaynakça

• [1] HILL, G.T., CAMPBELL, A.R., KYLE, P.R. “Geochemistry of Southwestern New Mexico Fluorite Occurences Implications for Precious Metals Exploration in Fluorite-bearing Systems”, Journal of Geochemical Exploration, 68, 1-20, 2000.
• [2] CONSTANTOPOULOS, J. “Fluid Inclusions and Rare Earth Element Geochemistry of Fluorite from South-Central Idaho”, Economic Geology, 83, 626-636, 1988.
• [3] KADIOĞLU, Y.K., DİLEK, Y., FOLAND, K.A. “Slab Break-off and Syncollisional Origin of the Late Cretaceous Magmatism in the Central Anatolian Crystalline Complex”, Geological Society of America, Special Paper No.409, 381-415, 2006.
• [4] ALTUNCU, S. “Türkiye Florit Yataklarının Oluşumlarının Karşılaştırmalı İncelenmesi”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2009.
• [5] ÖZTÜRK, H., ALTUNCU, S., HANİLÇİ, N., KASAPÇI, C., GOODENOUGH, K.M. “Rare Earth Element-Bearing Fuorite Deposits of Turkey; An Overview”, Ore Geology Reviews, 105, 426-444, 2019.
• [6] GÖNCÜOĞLU, M.C., TOPRAK, V., KUŞCU, İ., ERLER, A., OLGUN, E. “Geology of the Western Part of the Central Anatolian Massif, Part 1: Southern Section”, Unpubl. Report No. 2909. Ankara, Turkey: Turkish Petroleum Company (in Turkish), 1991.
• [7] GÖRÜR, N., OKTAY, F.Y., SEYMEN, I., ŞENGÖR, A.M.C. “Paleotectonic Evolution of Tuzgölü basin complex, Central Turkey: Sedimentary record of a Neotethyan closure”, In:Dixon, J.E. and Robertson, A.H.F., The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean, Blackwell Sci. Publ., Edinburgh, 467-482, 1984.
• [8] ERLER, A., BAYHAN, H. “Orta Anadolu Granitoyidlerinin Genel Değerlendirilmesi ve Sorunları”, Yerbilimleri, 17, 49-67, 1995.
• [9] AYDIN, N.S., GÖNCÜOGLU, M.C., ERLER, A. “Latest Cretaceous Magmatism in the Central Anatolian Crystalline Complex: Review of Field, Petrographic and Geochemical Features”, Turkish Journal of Earth Sciences, 7, 259-268, 1998.
• [10] İLBEYLİ, N., PEARCE, J.A., THİRLWALL, M.F., MİTCHELL, J.G. “Petrogenesis of Collision-Related Plutonics in Central Anatolia, Turkey”, Lithos, 72, 163-182, 2004.
• [11] İLBEYLİ, N. “Field, Petrographic And Geochemical Characteristics of The Hamit Alkaline Intrusion In The Central Anatolian Crystalline Complex, Turkey”, Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 269-286, 2004.
• [12] ÖZGENÇ, İ., İLBEYLİ, N. “Geochemical Constraints on Petrogenesis of Late Cretaceous Alkaline Magmatism In East-Central Anatolia (Hasancelebi-Basören, Malatya), Turkey", Mineralogy and Petrology, 95, 71-85, 2009.
• [13] İLBEYLİ, N., PEARCE, J.A., MEIGHAN, I.G., FALLICK, A. “Contemporaneous Late Cretaceous Calc-Alkaline and Alkaline Magmatism in Central Anatolia, Turkey: Oxygen Isotope Constraints on Petrogenesis”, Turkish Journal of Earth Sciences, 18, 529-547, 2009.
• [14] KOÇ, Ş., ÖZŞAHİN, A., ÖZMEN, Ö. “A Comparison Between Fluorite Mineralizations in the Central Anatolian Massif in Regard to Trace Element Contents”, Geochemistry International, 45(5), 509-517, 2007.
• [15] YAMAN, S. “Akçakent (Çiçekdağı-Kırşehir) yöresi Florit Yataklarının Jeolojisi ve Sıvı Kapanım Çalışmaları”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 22, 73-78, 1985.
• [16] GENÇ, Y. “Genesis of the Neogene Interstratal Karst-Type Pöhrenk Fluorite-Barite (Lead) Deposit (Kırşehir, Central Anatolia, Turkey)”, Ore Geology Reviews, 29, 105-117, 2006.
• [17] ŞAŞMAZ, A., YAVUZ, F. “REE Geochemistry and Fluid-Inclusion Studies of Fluorite Deposits from the Yaylagözü Area (Yıldızeli-Sivas) in Central Turkey”, Neues Jahrbuch für Mineralogie Abhandlungen, 183(2), 215-226, 2007.
• [18] URAS, Y. “Pöhrenk (Kırşehir) florit yataklarının kökensel incelemesi”, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 119 s, 2007.
• [19] COŞANAY, P., VAROL, E., ÇEVİK, N., KIZILKANAT, C., MUTLU, H., KOÇ, Ş. “Geochemical, Microthermometric and Isotopic Constraints on the Origin of Fluorite Deposits in Central Anatolia, Turkey”, Turkish Journal of Earth Sciences, 26(3), 206-226, 2017.
• [20] KETİN, İ. “Anadolu’nun Tektonik Birlikleri”, MTA Bülteni, 66, 20-34, 1966.
• [21] ŞENGÖR, A.M.C., YILMAZ, Y. “Tethyan Evolution of Turkey: A Plate Tectonic Approach”, Tectonophysics ,75, 181-241, 1981.
• [22] OKAY, A. I., TÜYSÜZ, O. “Tethyan Sutures of Northern Turkey. In The Mediterranean Basins: Tertiary Extension within the Alpine Orogen (eds B.Durand, L. Jolivet, F.Hovarth and M. Séranne)”, Geological Society of London, Special Publication no.156, pp. 475-515, 1999.
• [23] GÖNCÜOĞLU, M.C. “Niğde Masifinin Jeolojisi”, Türkiye Jeoloji Kurumu, İç Anadolunun Jeolojisi Sempozyumu, 16-19, 1981.
• [24] SEYMEN, İ. “Kaman (Kırşehir) dolayında Kırşehir Masifinin Stratigrafisi ve Metamorfizması”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 24, 101-108, 1981.
• [25] DÖNMEZ, M., BİLGİN, Z.R., AKÇAY, A.E., KARA, H., YERGÖK, A.H., ESENTÜRK, K. “1/100.000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kırşehir-İ31 paftası, No: 46”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2005.
• [26] ÇİFTÇİ, E. “Karbonatitler: Genel Özellikleri, Türkiye’den Örnekler ve Nadir Yer Yuvarı Elementler ile İlişkisi”, S.58-59, MTA Bilimsel Etkinlikler Haftası Bildiri Özleri Kitabı, ISBN: 978-605-9516-15-0, Ankara, 2017.
• [27] KARA, H., DÖNMEZ, M. “1/100.000 ölçekli, Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kırşehir G17 Paftası, No:34”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 1990.
• [28] SCHMİDT, C.C. “AR/MEM/365-366-367 sahalarının nihai terk raporu”, Petrol İşleri Gen. Müd. (yayınlanmamış), Ankara, 1960.
• [29] BİRGİLİ, S., YOLDAŞ, R., ÜNALAN, G. “Çankırı–Çorum havzasının jeolojisi ve petrol olanakları”, M.T.A. Rap. No. 5621, 1975.
• [30] DÖNMEZ, M., TÜRKECAN, A., AKÇAY, A.E. “Kayseri-Niğde-Nevşehir Yöresi Tersiyer Volkanitleri”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No:10575, Ankara, (yayımlanmamış), 2003.
• [31] DALKILIÇ, H., DÖNMEZ, M., AKÇAY, A.E. “1/100.000 Ölçekli Jeoloji Haritaları, Yozgat J35 Paftası”, Jeoloji Etütleri Dairesi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 2007.
• [32] EVENSEN, N.M., HAMİLTON, P.J., O’NİONS, R. K. “Rare Earth Abundances in Chondritic Meteorite”, Geochimica et Cosmochimica Acta, 42, 1199-1212, 1978.
• [33] ROLLİNSON. H. “Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Interpretation. Longman Scientific and Technical”, New York, 352 p, 1993.
• [34] MÖLLER, P., MORTEANİ, G. “On the Chemical Fractionation of Rare Earth Elements During the Formation of Ca-minerals and its Application to Problems of the Genesis of Ore Deposits”, In: August-it his SS (ed) sources, transport and deposition of metals. Balkema, Roterdam, pp: 91-94, 1983.
• [35] PALMER, D.A.S., WİLLAMS-JONES, A.E. “Genesis of the Carbonatite hosted Florite Deposit at Amba Dongar, India. Evidence from Fluid inclusions. Stable Isotopes and Whole Rock-Mineral Geochemistry”, Economic Geology, 91, 934-950, 1996.
• [36] WİLLİAMS-JONES A.E., PALMER D.A.S. “Fluid evolution of the Amba Dongar Carbonatite Complex, India”, Chemical Geology. 185, 283-301, 2002.
• [37] MÖLLER, P., PAREKH, P.P., SCHNEİDER, H.J. “The Application of Tb/Ca-Tb/La Abundance Ratios to Fluorspar Genesis”, Mineralium Deposita, 11, 111-116, 1976.
• [38] BROOKINS, D. “Aqueous Geochemistry of Rare Earth Elements, in Geochemistry and Mineralogy of the Rare Earth Elements”, Reviews in Mineralogy, 21, 201-225, 1989.
• [39] ŞAŞMAZ, A., YAVUZ, F., SAĞIROĞLU, A., AKGÜL, B. “Geochemical Patterns of the Akdağmadeni (Yozgat, Central Turkey) Fluorite Deposits and Implications”, Journal of Asian Earth Sciences, 24, 469-479, 2005.
• [40] URAS, Y., CALİSKAN, V. “Geochemical Patterns of the Buyukkizilcik (Kahramanmaras) Fluorite Deposits”, Geochemistry International, 52(12), 1087-1100, 2014.
• [41] YAMAN, S. “Bayındır (Kaman) Florit Damarlarının Termo-Optik Analizi”, Yerbilimleri, 11, 23-30, 1984.
• [42] KOÇ, Ş., ÖZMEN, Ö. “Bayındır, İsahocalı, Yeniyapan ve Alişar (Kaman-Kırşehir) Floritlerinin Sıvı Kapanım İncelemeleri”, Gazi Üniv., Fen Bilimleri Dergisi, 13/2, 501-508, 2000.
• [43] KADIOĞLU, Y.K., DENİZ K. “Orta Anadolu Floritlerinin (OAF) Kökeni: NTE ve Sr İzotop Jeokimyası, Türkiye”, Doğu Anadolu Jeoloji Sempozyumu, Bildiri Özleri Kitabı, 150-151 (in Turkish). 2015.
• [44] AZİZİ, M.R., ALİPOUR, S., ABEDİNİ, A., BAGHERİ, H. “REE Geochemical Characteristics and Fluid Inclusion Studies of the Bagher-Abad Fluorite Deposit, Central Iran”, Neues Jahrbuch für Mineralogie-Abhandlungen: Journal of Mineralogy and Geochemistry, 195(3), 247-263, 2018.