KOZMETİKSEKTÖRÜNDE TÜKETİCİLERİN ÜRÜN SATIN ALMA DAVRANIŞLARININ BULANIK DEMATEL, BULANIK ANP VE VIKOR YÖNTEMLERİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 254 - 271, 30.01.2020

Selin Yalçın Bahadır Gülsün

https://doi.org/10.28948/ngumuh.681203

Öz

Kozmetik kavramı birinci dünya savaşından sonra günümüze kadar varlığını sürdürmesinin temel nedenlerinden biri insanoğlunun güzellik anlayışı olmuştur. Tarih boyunca insanoğlu güzel olana hep farklı yaklaşmış ve güzele olan ilgisi hiçbir zaman değişmemiştir. Bu sebeple, günümüzde kozmetik ürünleri modern toplumun vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Kozmetik sektörünün modern toplumda bu denli önemli olması yapılan çalışmaları daha değerli kılmaktadır. Sektörün hedef kitlesinin büyük bir bölümünü bayan tüketiciler oluşturduğu düşünüldüğünde bayan tüketicilerin kozmetik ürünü satın alırken dikkat ettikleri kriterler kozmetik sektöründe yer alan işletmeler açısından oldukça önemlidir. Literatür incelemesi sonucunda bayan tüketicilerin kozmetik ürünü satın alırken dikkat ettikleri kriterler 5 ana kriter ve 15 alt kriter altında toplanarak bir model oluşturulmuştur. Literatürde yapılan çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada kriter ağırlıkları bulunmuş ve kriterler, Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri kullanılarak ölçülmüştür. 33 bayan tüketicinin değerlendirmesi doğrultusunda kriterlerin birbirleri ile ilişkileri bulunmuş, ağırlıkları belirlenmiş ve önem sıralarına göre kriterler sıralanarak çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kozmetik, Bulanık DEMATEL, Bulanık ANP, VIKOR, Satın alma davranışları

Kaynakça

• [1] S. Çabuk and H. Doğan Südaş, "Çevreci Bir Bakış Açısıyla Kadın Tüketicilerin Kozmetik Ürün Tüketim Davranışlarının İncelenmesi," Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 10, no. 1, pp. 115-131, 2013.
• [2] A. Kalfa Topateş, "Tüketim Toplumunda Tükenen Bedenler: Kozmetik Reyonu Çalışanları ve Estetik Emek," Çalışma İlişkileri Dergisi, vol. 6, no. 2, pp. 32-54, 2015.
• [3] İ. Sünnetçioğlu, "Kozmetik Sektöründe Ambalajlamanın Rolü ve Önemi: Parfüm Üzerine Geliştirilmiş Bir Örnek Uygulama," Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Pazarlama Programı, Yüksek Lisans Tezi, 2006, pp.1-60.
• [4] L. C. Barbosa and L. Gomes, "Assessment of Efficiency and Sustainability in a Chemical Industry using Goal Programming and AHP," Information Technology and Quantitative Management, vol.55, pp. 165-174, 2015.
• [5] B. Villi and A. Kayabaşı, "Kozmetik Ürünlerde Kadınların Dürtüsel Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlerin Analizi," Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 9, no. 1, pp. 143-165, 2013.
• [6] Ö. İnal, G. Yön and T. Şen, "Kozmetik Ürünlerde İyi İmalat Uygulamaları," 1. Uluslararası Katılımlı Kozmetik Kongresi, '10, 2014, pp. 54.
• [7] B. Meydan, "Etik Tüketicinin Kozmetik Ürünü Satın Alma Kararı: PROMETHEE Tekniği İle Bir Uygulama," Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, vol. 3, no. 4, pp. 233-259, 2017.
• [8] T. Vural, C. R. Çelebi, T. Kahraman, Ö. Uçar and M. Değer, "Yaşlı Türk Kadınlarında Saç Bakımı ve Kozmetolojik Alışkanlık Profili," Online Kozmetik Dergisi, vol.1, no. 2, 2003.
• [9] N. Papatya, "Tüketici Davranışları İle İlgili Motivasyon Modelleri: Bir Parakende İşletmesinde Temizlik ve Kişisel Bakım Ürünlerine Bağlı Bir Araştırma," Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, vol.10, no.1, pp. 221-240, 2005.
• [10] Y. Yıldırım, "Tüketicinin Satın Alma Karar Sürecinde Bilgi Kaynakları ve Güvenirlikleri: Referans Grubu Olarak Yakın Çevrenin Etkisinin İncelenmesi," Akademik Yaklaşımlar Dergisi vol. 7 no.1, pp. 214-231, 2016.
• [11] P. Durgeç, "Tüketim Davranışlarının Belirlenmesinde Etkili İletişim Yöntemleri ve Sosyal Medyanın Rolü," Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.10, no.51, pp. 920-925, 2017.
• [12] C. Z. Köroğlu, "Tüketim Kültürü ve Din," Gümüşhane Üniversitesi Yayınları-6, 2012, pp. 1-258.
• [13] N. Gürkemli, L. Matır, Ö. Seki and C. Çelik, "Monobrand Mağazacılık ve Tüketici İlişkisi: Flormar Örneği," Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, vol.4, no.1, pp. 104-123, 2016.
• [14] V. Briliana and N. Mursito, "Exploring antecedents and consequences of Indonesian Muslim youths' attitude towards halal cosmetic products: A case study in Jakarta," Asia Pacific Management Review, vol.22, pp. 176-184, 2017.
• [15] A. Öztürk, S. Nart and R. Altunışık, "Tüketicilerin Helal Tüketim Davranışlarının Belirleyicileri: Planlı Davranış Teorisi Çerçevesinde Bir Araştırma," International Journal of Islamic Economics and Finance Studies vol. 1,no.2 ,pp.141-160, 2015.
• [16] H. Öz, "Helal Kozmetikler ve Formülasyonda Kullanılabilecek Bileşenler," Kozmetik Kongresi, '02,2013, pp.1-2.
• [17] E. Özdemir, B. Çakıcı, İ. Aslan and E. Çelik , "Kozmetik Ürünlerinde Koruyucu Madde Olarak Kullanılan Propil Parabenin Karaciğer Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması," 1. Uluslararası Katılımlı Kozmetik Kongresi, 2017, pp. 50.
• [18] P. Serçekuş Ak, "Gebelikte Kozmetik Kullanımı," 1. Uluslararası Katılımlı Kozmetik Kongresi, '10, 2017, pp. 49.
• [19] T. K. Devrani, "Marka Sadakati Öncülleri: Çalışan Kadınların Kozmetik Ürün Tüketimi Üzerine Bir Çalışma," Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.14, no.3, pp. 407-421, 2009.
• [20] H. M. Mohamed, "Green, environment-friendly, analytical tools give insights in pharmaceuticals and cosmetics analysis," Trends in Analytical Chemistry, vol.66, pp. 176-192, 2015.
• [21] R. Cop, "Tüketim Mallarının Ambalajının ve Etiket Bilgilerinin Tüketici Satın Alma Davranışlarına Etkileri ve Bir Uygulama," Mevzuat Dergisi, vol. 2, no.62, 2003.
• [22] İ. Dülgeroğlu, "Son Tüketicilerin Değer Bilinci ve Fiyat-Kalite İlişkilerinin İnternet Üzerinden Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Kırklareli İlinde Bir Araştırma," Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.6 no.1, pp. 53-63, 2017.
• [23] A. Ç. Çakmak and M. Çakır, "12-18 Yaş Arası Gençlerin Hedonik Tüketim Davranışlarının Đncelenmesi: Kocaeli Şehir Merkezinde Bir Araştırma," Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, vol.1, no.4, pp. 171-189, 2012.
• [24] E. Altınok and A. Görener, "Tedarikçi Performans Değerlendirmesi İçin Bütünleşik Bir Model Önerisi," 2.Üretim Ekonomisi Kongresi, '04,2016.
• [25] A. Gülçubuk, "Müşteri Bağlılığı Yaratmada Fiyat Politikasının Önemi ve Uygulanan Fiyatlandırma Yöntemlerinin Değerlendirilmesi," Yönetim ve Ekonomi Dergisi, vol. 15, no. 1, pp. 15-26, 2008.
• [26] H. Aktaş, M. N. Özüpek and H. Altunbaş, "Çocukların Marka Tercihleri ve Medya Tüketim Alışkanlıkları," Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, vol.6, no.4, pp. 115-125, 2011.
• [27] M. Çakır, F. Çakır and G. Usta, "Üniversite Öğrencilerinin Tüketim Tercihlerini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi," Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, vol.2, no.2, pp. 87-94, 2010.
• [28] M. N. Alabay, "Sosyal Medyada Tüketiciler ve Pazar Bölümleme Uygulamaları," İNETD 16. Türkiye’de İnternet Konferansı, 2011 [Online] Available: http://inet-r.org.tr/inetconf16/bildiri/11.pdf. [Accessed: Jan.02,2011].
• [29] A. Kutluk and C. Avcıkurt, "Ağızdan Ağıza Pazarlamanın Müşterilerin Satın Alma Karar Süreçlerine Etkisi ve Bir Uygulama: İstanbul Seyahat Acenteleri Örneği," Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.29, no.7, pp. 613-622, 2014.
• [30] B. Olgun, "Sosyal Medyanın Tüketici Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi," Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, no. 12, pp. 484-507, 2015.
• [31] Y. Y. Erduğan, "Marka İmajı ve Marka Güveninin Marka Sadakati Üzerindeki Etkileri," Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Projesi, pp. 1-98, 2013.
• [32] I. K. Aktuğlu and A. Temel, "Tüketiciler Markaları Nasıl Tercih Ediyor? ( Kamu Sektörü Çalışanlarının Giysi Markalarını Tercihini Etkileyen Faktörlere Yönelik Bir Araştırma)," Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no.15, pp. 43-59, 2006.
• [33] T. Uzunkaya, "Marka Sadakatinin Tekrar Satın Alma Niyetine Etkisi ve GSM Sektöründe Bir Araştırma," Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 9, no.2, pp. 58-67, 2016.
• [34] A. Organ, "Bulanık Dematel Yöntemiyle Makine Seçimini Etkileyen Kriterlerin Değerlendirilmesi," Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol.22, no.1, pp. 157-172, 2013.
• [35] Ö. Uygun, T. C. Kahveci, H. Taşkın and B. Piriştine, "Readiness Assessment Model for Institutionalization of SMEs Using Fuzzy Hybrid MCDM Techniques," Computers and Industrial Engineering, vol. 88, pp. 217-228, 2015.
• [36] S. Yalçın, "Şirketlerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Değerlendirilmesi," Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Bölümü,Yüksek Lisans Tezi, pp. 1-108, 2017.
• [37] N. Ekşili, Z. Ünal and E. İ. Çetin, "Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Kriz Dönemlerinde Uygulanan Tasarruf Stratejilerinin Bulanık DEMATEL Yöntemiyle İncelenmesi," Business and Economics Research Journal, vol.8, no.2, pp. 259-273, 2017.
• [38] E. Aksakal and M. Dağdeviren, "ANP ve DEMATEL Yöntemleri ile Personel Seçimi Problemine Bütünleşik Bir Yaklaşım," Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, vol.25, no.4, pp. 905-913, 2010.
• [39] T. L. Saaty, "The ANP for Decision Making with Dependence and Feedback: The Analytic Network Process." USA: RWS publication,1996, pp. 1-370.
• [40] N. Ömürbek and Z. Tunca, "Analitik Hiyerarşi Süreci ve Analitik Ağ Süreci Yöntemlerinde Grup Kararı Verilmesi Aşamasına İlişkin Bir Örnek Uygulama," Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.18, no.3, pp. 47-70, 2013.
• [41] E. Yetiz, P. Alcan, V. Özkır and H. Başlıgil, "Nitroklorobenzin Oluşumunun Bulanık AHP ve ANP Yöntemleri ile İncelenmesi," Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, vol.27, pp. 177-189, 2009.
• [42] S. Opricovic and G. H. Tzeng, "Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS," European Journal of Operational Research vol. 156, no.2, pp. 445-455, 2004.
• [43] İ. Ertuğrul and N. Karakaşoğlu, "Banka Şube Performanslarının VIKOR Yöntemi ile Değerlendirilmesi," Endüstri Mühendisliği Dergisi, YA/EM 2008 Özel Sayısı , pp. 19-28, 2008.
• [44] A. Görener, "Bütünleşik ANP-VIKOR Yaklaşımı ile ERP Yazılımı Seçimi," Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, vol. 5, no. 1, pp. 97-110, 2011.
• [45] M. N. Alabay, "Sosyal Medyada Tüketiciler ve Pazar Bölümleme Uygulamaları,", İNETD 16. Türkiye’de İnternet Konferansı, 2011.
• [46] A. Kutluk and C. Avcıkurt, "Ağızdan Ağıza Pazarlamanın Müşterilerin Satın Alma Karar Süreçlerine Etkisi ve Bir Uygulama: İstanbuk Seyahat Acentaları Örneği," Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol. 7, no.9, pp. 613-622, 2014.
• [47] E. Altınok and A. Görener, "Tedarikçi Performans Değerlendirmesi İçin Bütünleşik Bir Model Önerisi," 2.Üretim Ekonomisi Kongresi, '04,2016.
• [48] G. Akyüz, "Bulanık VIKOR Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi," Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, vol. 26, no. 1, pp. 197-215, 2012.
• [49] F. Çakır and N. Demir, "Üniversite Öğrencilerinin Akıllı Telefon Satın Alma Tercihlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma," Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Dergisi, vol. 29, no.1, pp. 213-243, 2014.
• [50] H. C. Körekoğlu, "Tutundurma Yöntemi Olarak Kişisel Satış ve Kozmetik Sektöründe Bir Uygulama," Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Dönem Projesi,Edirne, pp. 1-99, 2012.
• [51] İ. Dülgeroğlu, "Son Tüketicilerin Değer Bilinci ve Fiyat-Kalite İlişkilerinin İnternet Üzerinden Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Kırklareli İlinde Bir Araştırma,»" Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol.6, no. 1, pp. 53-63, 2017.