The Relationship Between Health Literacy and Quality of Life: A Meta-Analysis Study

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 18, 30.06.2024

Cuma Fidan

https://doi.org/10.51541/nicel.1331638

Öz

This study investigated the relationship between health literacy and quality of life and the moderator variables affecting that relationship. The research was conducted within the scope of meta-analysis method. Studies were recruited from YÖK Thesis Center, Google Scholar, DergiPark, and TUBITAK ULAKBIM databases between January 1 and April 4, 2023. The inclusion criteria were (1) being written in Turkish and/or English, (2) being an article or thesis, (3) having full-text access, (4) being a quantitative study, (5) being conducted in Türkiye, and (6) focusing on the relationship between health literacy and quality of life. The literature review yielded 4.906 studies. The sample consisted of 14 studies with a total sample of 3.931 participants. The joint effect size was calculated according to the random effect model. The results indicated a moderate positive relationship between health literacy and quality of life (M:0.275; 95% CI: 0.193-0.352). There was no publication bias. The results of the meta-regression analysis showed that the variable "year of publication" affected the relationship between health literacy and quality of life (B:0.051; p<0.05), but the variable "average age" did not (B:0.001; p>0.05). Researchers should consider possible variables that influence the relationship between health literacy and quality of life.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Meta Analysis, Quality of Life.

Sağlık Okuryazarlığı ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki: Bir Meta Analiz Çalışması

Öz

Çalışmanın amacı, sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin ve moderatör değişkenlerin bu ilişkiye etkisinin araştırılmasıdır. Araştırma, meta analiz yöntemi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Literatürde yapılan çalışmalara 1 Ocak – 4 Nisan 2023 tarihleri arasında YÖK Tez Merkezi, Google Scholar, DergiPark ve TUBİTAK ULAKBİM veri tabanları kullanılarak ulaşılmıştır. Türkçe ve/veya İngilizce yayın dilinde, makale ve tez yayın türünde, tam metne ulaşılabilen, nicel araştırma yöntemi kapsamında Türkiye’de gerçekleştirilen ve sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalar araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. Araştırma kapsamına ulaşılan 4.906 çalışmadan 14’ü dâhil edilmiştir. Araştırmanın örneklemini 3.931 birey oluşturmaktadır. Rastgele etki modeline göre ortak etki büyüklüğü hesaplanmıştır. Sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesi arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif ve orta dereceli bir ilişki bulunmuştur (M:0,275; %95 GA:0,193-0,352). Yayın yanlılığı test edilmemiştir. Meta regresyon analizi sonuçları, sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi yayın yılı değişkeninin etkilediğini (B:0,051; p<0,05), yaş ortalaması değişkeninin ise etkilemediğini göstermiştir (B:0,001; p>0,05). Sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiye etki edebilecek çeşitli değişkenlerin de göz önünde bulundurulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meta Analiz, Sağlık Okuryazarlığı, Yaşam Kalitesi.

Kaynakça

• Aghajanloo, R., Nadrian, H., Baraei, B., Shirzadi, S., Sarbakhsh, P., Keshavarzian, K., Ghassab-Abdollahi, N. ve Chattu, V.K. (2022), Health literacy, treatment adherence, bone mass density and health-related quality of life among Iranian older adults with osteoporosis, International Journal of Health Promotion and Education.
• Akbolat, M., Amarat, M. ve Doğanyiğit, P.B. (2022), Sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesine etkisinde özbakım gücünün aracı rolü, Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 69-75.
• Akcilek, E. (2017), Üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alinaghi, N. ve Reed, W.R. (2018), Meta‐analysis and publication bias: How well does the FAT‐PET‐PEESE procedure work?, Research Synthesis Methods, 9(2), 285-311.
• ALSharit, B.A. ve Alhalal, E.A. (2022), Effects of health literacy on type 2 diabetic patients' glycemic control, self-management, and quality of life, Saudi Med J., 43(5), 465-472.
• Ataei, M., Esmaelzadeh Saeieh, S., Yazdkhasti, M. ve Jashni Motlagh, A. (2023), Coping with identity threat and health literacy on the quality of life and mental health in students: Structural equation modeling, Neuropsychopharmacology Reports.
• Ayık, M.E. (2021), Üniversite hastanesinin onkoloji kliniğinde tedavi gören kanser hastalarında sağlık okuryazarlığı ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• Bessing, B., van der Mei, I., Taylor, B.V., Honan, C.A., Blizzard, L. ve Claflin, S.B. (2022), Evaluating the impact of the Understanding Multiple Sclerosis online course on participant MS knowledge, health literacy, resilience, self-efficacy, quality of life, and MS symptom severity, Multiple Sclerosis and Related Disorders, 60, 103717.
• Bostancı, Ş. (2019), Hipertansiyon hastalarında sağlık okuryazarlığı düzeyinin yaşam kalitesi üzerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Bowman, N.A. (2012), Effect sizes and statistical methods for meta-analysis in higher education, Research in Higher Education, 53, 375-382.
• Cangussú, L.R., Alho, E.A.S., Silva, A.L., Fonsêca, D.V., Lopes, J.M., de Almeida Barbosa, R.H. ve Lopes, M.R. (2022), Low health literacy and quality of life in patients with systemic arterial hypertension, Dialogues in Health, 1, 100036.
• Cevik, C. ve Kayabek, I. (2022), Health literacy and quality of life among people in semi-urban and urban areas, Rev Esc Enferm USP, 56, e20210495.
• Çetin Erden, M. (2020), Hipertansif hastalarda tedavi uyumu ve sağlık okuryazarlığı düzeylerinin yaşam kalitesi üzerine etkisi, Uzmanlık Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir.
• Du, S., Feng, Z., Wang, W., Tian, L. ve Wang, Y. (2022), A structural equation model linking health literacy, self efficacy and quality of life in adults with coronary heart disea-se, BMC Cardiovascular Disorders, 22.
• Duval, S. ve Tweedie, R. (2000), Trim and fill: a simple funnel‐plot–based method of testing and adjusting for publication bias in meta‐analysis, Biometrics, 56(2), 455-463.
• Egger, M., Smith, G.D., Schneider, M. ve Minder, C. (1997), Bias in meta-analysis detected by a simple, graphical test, Bmj, 315, 629-634.
• Erkan, R. (2021), Üriner inkontinanslı kadınlarda sağlık okuryazarlığının ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gaffari-Fam, S., Lotfi, Y., Daemi, A., Babazadeh, T., Sarbazi, E., Dargahi-Abbasabad, G. ve Abri, H. (2020), Impact of health literacy and self-care behaviors on health-related qua-lity of life in Iranians with type 2 diabetes: a cross-sectional study, Health Qual Life Outcomes, 18, 357.
• Gao, Y., Yan, K., Yan, X., Xi, N., Gao, J. ve Ren, H. (2023), Correlation between health lite-racy and health‐related quality of life in patients with diabetic peripheral neuropathy: The mediating role of self‐management, Nursing Open, 10(5), 3164-3177.
• Guo, S., Yu, X., Naccarella, L., Armstrong, R. ve Davis, E. (2022), Health literacy and health-related quality of life in beijing adolescents: A path analysis, Health Literacy Research and Practice, 6(4), e300-e309.
• Guo, Y., Liu, Y., Ding, R., Yan, X., Tan, H., Wang, Y., Wang, X. ve Wang, L. (2023), A structural equation model linking health literacy, self-efficacy, and quality of life in patients with polycystic ovary syndrome, BMC Women's Health, 23, 98.
• Hossein Mirzaee Beni, Z., Maasoumi, R., Pashaeypoor, S. ve Haghani, S. (2022), The effects of self-care education based on the health literacy index on self-care and quality of life among menopausal women: a randomized clinical trial, BMC Women's Health, 22, 1-10.
• Khandehroo, M., Sany, S.B.T., Oakley, D. ve Peyman, N. (2022), Health literacy intervention and quality of life in menopausal women: A randomized controlled trial, International Journal of Health Promotion and Education, 60(2), 114-126.
• Kozak, F. (2021), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi Diyet Polikliniğine başvuran yaşlılarda sağlık okuryazarlığı ile yaşam kalitesi ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Lee, C.J., Ho, M.H., Joo, J.Y., Montayre, J., Lin, Y.K., Chang, C.C. ve Liu, M.F. (2022), Gender differences in the association between oral health literacy and oral health-related quality of life in older adults, BMC Oral Health, 22.
• Liu, A.K., Liu, Y.Y., Su, J., Gao, J., Dong, L.J., Lyu, Q.Y. ve Yang, Q.H. (2023), Health lite-racy and quality of life of patients with coronary heart disease in Tibet, China: The medi-ating role of self-efficacy and self-management, Heart & Lung, 57, 271-276.
• Mehralian, G., Yusefi, A.R., Davarani, E.R., Ahmadidarrehsima, S. ve Nikmanesh, P. (2023), Examining the relationship between health literacy and quality of life: evidence from ol-der people admitted to the hospital, BMC Geriatrics, 23.
• Michael, H., Thornton, S., Xie, M. ve Tian, L. (2019), Exact inference on the random‐effects model for meta‐analyses with few Studies, Biometrics, 75(2), 485-493.
• Mikkelsen, H.T., Skarstein, S., Helseth, S., Småstuen, M.C., Haraldstad, K. ve Rohde, G. (2022), Health-related quality of life, health literacy and COVID-19-related worries of 16-to 17-year-old adolescents and parents one year into the pandemic: a cross-sectional study, BMC Public Health, 22.
• Nacanabo, R., Debussche, X., Rouamba, M., Kamouni, P., Mancini, J. ve Kouanda, S. (2021), Health literacy and health-related quality of life in type 2 diabetes: A cross-sectional study in Burkina Faso, Diabetes Epidemiology and Management, 3.
• Page, M.J., Mckenzie, J.E., Bossuyt, P.M., Boutron, I., Hoffmann, T.C., Mulrow, C.D., Shamseer, L., Tetzlaff, J.M., Akkl, E.A., Brennan, S.E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J.M., Hróbjartsson, A., Lalu, M.M., Li, T., Loder, E.W., Mayo Wilson, E., Mcdonald, S., Mcguinness, L.A., Stewart, L.A., Thomas, J., Tricco, A.C., Welch, V.A., Whiting, P. ve Moher, D. (2021), The PRISMA statement: An updated guideline for reporting systematic reviews, BMJ, 372, n71.
• Rague, J.T., Kim, S., Hirsch, J., Meyer, T., Rosoklija, I., Larson, J.E., Swaroop, V.T., Bowman, R., Bowen, D.K., Cheng, E.Y., Gordon, E.J., Holmbeck, G., Chu, D.I., Isa-kova, T., Yerkes, E.B. ve Chu, D.I. (2022), The association of health literacy with he-alth-related quality of life in youth and young adults with Spina Bifida: A cross-sectional study, The Journal of Pediatrics, 251, 156-163.e2.
• Sertkaya, Z., Koyuncu, E., Nakipoğlu Yüzer, G. F. ve Özgirgin, N. (2023), Investigation of he-alth literacy level and its effect on quality of life in patients with spinal cord injury, The Journal of Spinal Cord Medicine, 46(1), 62-67.
• Shayan, N.A. (2018), Diyabetli olan ve olmayan hemodiyaliz hastalarının sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Siddaway, A.P., Wood, A.M. ve Hedges, L.V. (2019), How to do a systematic review: a best practice guide for conducting and reporting narrative reviews, meta-analyses, and meta-syntheses, Annual Review of Psychology, 70, 747-770.
• Skoumalova, I., Madarasova Geckova, A., Rosenberger, J., Majernikova, M., Kolarcik, P., Klein, D., de Winter, A.F., van Dijk, J.P. ve Reijneveld, S.A. (2022), Low health lite-racy is associated with poorer physical and mental health-related quality of life in dialy-sed patients, Int. J. Environ. Res. Public Health, 19, 13265.
• Şimşek Küçükkelepçe, D.Ş., Gölbaşı, Z., Bayer, N. ve Ağırbaş, H. (2021), An investigation of the relationship between health literacy and quality of life in pregnant women, Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(3), 213-222.
• Tad, S.İ. (2021), Hipertansiyon hastalarında sağlık okuryazarlığının ilaç tedavisine uyum ve yaşam kalitesine etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir.
• Topallar, B. (2019), Koroner arter hastalığı olan bireylerin yaşam kalitesi ve sağlık okuryazarlık düzeyinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Üner, E. ve Dost, A. (2023), Determination of the relationship between the level of health literacy and quality of life of vocational school of health services students during the covıd-19 pandemic, YOBU Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-10.
• Yavuz, N. (2021), Hemodiyaliz hastaları için geliştirilen sağlık okuryazarlığı ölçeği kullanılarak sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesi ve tedavi etkinliği ile ilişkisinin değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara.
• Yılmaz Kartal, İ.B. (2019), Kronik hastalığı olan bireylerde sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesi ile ilaç uyumu ile ilişkisi, Uzmanlık Tezi, Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Erzurum.
• Zheng, M., Jin, H., Shi, N., Duan, C., Wang, D., Yu, X. ve Li, X. (2018), The relationship between health literacy and quality of life: a systematic review and meta-analysis, Health and Quality of Life Outcomes, 16(1).