TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE LİBYA DEVLETİ ULUSAL MUTABAKAT HÜKÜMETİ ARASINDA İMZALANAN AKDENİZ’DE DENİZ YETKİ ALANLARININ SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN MUTABAKAT MUHTIRASININ ULUSLARARASI POLİTİKAYA ETKİLERİ

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 49 - 64, 26.06.2020

Zeynep Paralı

Öz

Doğu Akdeniz’de 2008 yılında bulunan petrol ve doğal gaz rezervleri, bölgede enerji çalışmalarının yoğunlaşmasına sebep olmuş ve bu durum Doğu Akdeniz’in önemini arttırmıştır. Doğu Akdeniz, enerji transferlerinde önemli bir geçiş noktası olmanın yanı sıra enerji merkezi olarak da etkisini arttırmıştır. Bölgede bulunan enerji rezervlerinin politik ve ekonomik etkisi sadece Doğu Akdeniz’e kıyısı olan devletleri değil, aynı zamanda bölge üzerinde çıkarı olacak birçok ülkeyi de politik ve ekonomik yönden etkileyecek potansiyele sahip olmuştur. Doğu Akdeniz’de 2000’li yıllardan itibaren yaşanmaya başlayan sorun, kıyıdaş ülkelerin doğal kaynaklar üzerinde egemen yetkilere sahip oldukları kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB) alanlarının kıyıdaş ülkeler arasında nasıl paylaşılacağı olmuştur. Bu bağlamda, 27 Kasım 2019’da Türkiye ile Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti arasında imzalanan Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası, her iki ülkenin karşılıklı kıyıları arasında deniz yetki alanları sınırını belirlemiştir. Bu çalışmada, ilk olarak enerji güvenliği bağlamında, Türkiye ve Libya’nın mevcut pozisyonları kısaca değerlendirilecek; ardından 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde belirlenen kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge kavramları irdelenecek ve Doğu Akdeniz’deki sınırlandırma sorunları incelenecektir. Akabinde, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki enerji güvenliğine ilişkin olarak Libya ile gerçekleştirdiği, her iki ülkenin deniz alanlarını belirleyen mutabakatın içeriği, yaratmış olduğu siyasi ve hukuki sonuçları ve bölge üzerinde çıkarı olan diğer ülkelerin, mutabakata vermiş olduğu tepkiler çözümlenmeye çalışılacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz, Enerji Güvenliği, Yetki Paylaşımı, Türkiye-Libya Mutabakatı

THE EFFECTS OF THE MEMORANDUM OF UNDERSTANDING ON THE LIMITATION OF MARITIME JURISDICTIONS IN THE MEDITERRANEAN TO INTERNATIONAL POLICY WHICH SIGNED BETWEEN THE REPUBLIC OF TURKEY AND LIBYA STATE NATIONAL CONSENSUS GOVERNMENT

Öz

Oil and natural gas reserves which were found in the Eastern Mediterranean in 2008 caused intensive energy studies in the region and this increased the importance of the Eastern Mediterranean. In addition to being an important transit point in energy transfers, the Eastern Mediterranean has increased its impact as an energy center. The political and economic impact of the energy reserves in the region has the potential to affect not only the states that have a coast in the Eastern Mediterranean but also many countries that will have an interest in the region in terms of politics and economics. The problem that started to be experienced in the Eastern Mediterranean since the 2000s was how the continental shelf and exclusive economic zone areas where riparian countries have sovereign authorities over natural resources will be shared among riparian countries. In this context, the Libyan National Reconciliation Government of Turkey on November 27, 2019 Memorandum of Understanding Concerning the Limitation of Jurisdiction in the Mediterranean Sea signed between opposite coasts of both countries marked the border maritime jurisdiction areas. In this study, the current positions of Turkey and Libya will be briefly evaluated in the context of energy security; afterwards the concepts of continental shelf and exclusive economic zone concepts set out in 1982 United Nations Convention on the Law of the Sea will be scrutinized and the limitation issues in the Eastern Mediterranean will be investigated. Subsequently, the content of the agreement which is defining the maritime areas of the both countries that Turkey conducted with Libya in regard to energy security in the Eastern Mediterranean, the political and legal consequences created by the agreement and the reactions of other countries that have interests in the region will attempted to be analysed.

Anahtar Kelimeler

East Mediterranean, Energy Security, Sharing Authority, Libya-Turkey Reconciliation

Kaynakça

• Abomo, P. T. (2019). R2P and the US intervention in Libya. Switzerland: Palgrave Macmillan
• Acer, Y. (2019). Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanları ve Türkiye-Libya mutabakatı. İstanbul: Seta Yayıncılık.
• Alkanat, A. (2020). Avrupa Birliği’nin Libya politikası. İstanbul: Seta Yayıncılık.
• Al-Shraq Strategic Research (2020). URL: https://research.sharqforum.org/author/deniz-baran/?lang=tr, Erişim Tarihi: 19.06.2020.
• Balık, İ. (2018). Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Kıyıdaş Ülkelerle Yetki Alanı Anlaşmazlıkları. Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergisi, 11(1), 86-98.
• Balkaş, Ö. (2011). Doğu Akdeniz’de Petrol ve Doğal Gaz Gerginliği ve Hükümranlık Savaşları. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Ankara
• Baylis, J. (2008). Uluslararası İlişkilerde Güvenlik Kavramı. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 5(18), 69-85.
• Birleşmiş Milletler (2015). Resolution 2259. URL: https://undocs.org/S/RES/2259, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (2020). URL: https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclose.pdf, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Bradford, E. (2004). Akdeniz, bir denizin portresi. (Çev. A. Fethi). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Braudel, F. (1989). Akdeniz ve Akdeniz dünyası. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• British Petroleum Statictical Review of World Energy (2019). Full report. URL: https://www.enerjiportali.com/wp-content/uploads/2019/06/BP-Statistical-Review-2019.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• Buzan, B. (2015). İnsanlar, devletler ve korku. (Çev. E. Çıtak). İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık.
• Caner, C., & Şengül, B. (2018). Devrimler, Kaos ve İstikrar Arayışları İçinde Libya: Tarihsel ve Yapısal Bir Analiz. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 3(6), 45-70.
• Cherp, A., & Jewell J. (2011). The three perspectives on energy security: Intellectual history, disciplinary roots and the potential for integration. Current Opinion in Environmental Sustainability, 3(4), 202-212.
• Deutsch Welle Türkçe (2019). Yunanistan Libya Büyükelçisini Ülkesine Gönderiyor. URL: https://www.dw.com/tr/yunanistan-libya-b%C3%BCy%C3%BCkel%C3%A7isini-%C3%BClkesine-g%C3%B6nderiyor/a-51554912, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• Doğru, S. (2015). Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Kaynakları ve Uluslararası Hukuka Göre Bölgedeki Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge Alanlarının Sınırlandırılması. TBB Dergisi, 2015(119), 504-553
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2017). Dünya ve Türkiye enerji tabii kaynaklar görünümü. UL: https://www.enerji.gov.tr/Resources/Sites/1/Pages/Sayi_15/files/downloads/Sayi_15.pdf, Erişim Tarihi: 16.06.2020.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2020). Enerji diplomasisi. URL: https://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Enerji-Diplomasisi., Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• European Council (2019). European Council conclusions. URL: https://www.consilium.europa.eu/media/41768/12-euco-final-conclusions-en.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• Fidan, L. (2011). Türkiye’nin jeostratejik konumu açısından Türkiye üzerindeki enerji hatlarının durumu ve bunun Türkiye jeopolitiğinde kullanılması. H. Çomak (Ed.), Dünya jeopolitiğinde Türkiye. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Gürsoy, S. İ., & Seyaz, A. (2015). Rusya’nın enerji politikaları: Dar etkiden geniş etkiye geçiş. H. Çomak, C. Sancaktar, Z. Yıldırım (Ed.), Enerji diplomasisi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Hallet, D., & Clark-Lowes, D. (2017). Petroleum geology of Libya. Amsterdam: Elsevier.
• Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs (2019). Interview of the Minister of Foreign Affairs, Nikos Dendias, on SKAI TV’s “Simera”, with journalists D. Oikonomou and M. Anastasopoulou. URL: https://www.mfa.gr/en/current-affairs/top-story/interview-of-the-minister-of-foreign-affairs-nikos-dendias-on-skai-tvs-simera-with-journalists-oikonomou-and-anastasopoulou-december-2019.html, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• İnat, K., & Duran, B. (2020). Türkiye’nin Doğu Akdeniz politikasının temel parametreleri. K. İnat, M. Ataman, B. Duran (Ed.), Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin hakları. İstanbul: Seta Yayıncılık.
• Karagiannis, E. (2016). Shifting Eastern Mediterranean Alliances. Middle East Quarterly, 23(2), 1-11.
• Karasuları Kanunu (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2674.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• Kedikli, Ö., & Çalağan, Ö. (2017). Enerji alanında bir rekabet sahası olarak Doğu Akdeniz’in önemi. Sosyal Bilimler Metinleri, 2017(1), 120-138.
• Kılınç Pala, P. B. (2019). Enerji, güvenlik ve neorealizm: Türkiye’nin enerji güvenliği geliştirme kabiliyeti. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Klare, M. T. (2008). Energy security. P. D. Williams (Ed.), Security studies: An introduction. New York: Routledge.
• Kurt, V. (2020). 27 Kasım antlaşmasından Berlin Konferansı’na Libya’da yeni denklem. Ankara: Seta Yayıncılık.
• Lacher, W. (2020). Libya’s fragmentation: Structure and process in violent conflict. London: I.B. Tauris.
• O’Sullivan, S. (2018). Military intervention in the Middle East and North Africa: The Case of NATO in Libya. New York: Routledge.
• Organization of the Petroleum Exporting Countries (OPEC) (2018). Libya facts and figures. URL: https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/166.htm, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Organization of the Petroleum Exporting Countries (OPEC) (2019). Annual report. URL: https://www.opec.org/opec_web/static_files_project/media/downloads/publications/AR%202019%20for%20web.pdf, Erişim Tarihi: 19.06.2020.
• Özekin, M, K. (2020). Doğu Akdeniz’de değişen enerji jeopolitiği ve Türkiye. Güvenlik Stratejileri Dergisi,16(33), 1-53.
• Özgen, C. (2013). Doğu Akdeniz’de enerji güvenliğine yönelik bir girişim: Akdeniz kalkanı harekâtı. Akademik Orta Doğu Dergisi, 8(1), 101-114.
• Pamir, A. N. (2003). Dünyada ve Türkiye’de enerji politikaları: Türkiye’nin enerji kaynakları ve enerji politikaları. URL: https://metalurji.org.tr/dergi/dergi134/d134_73100.pdf, Erişim Tarihi: 18.05.2020.
• Pamir, A. N. (2020). Libya petrol ve Doğu Akdeniz. URL: http://www.butundunya.com/pdfs/2020/02/085-092.pdf, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Pazarcı, H. (2018). Uluslararası hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Raphael, S., & Stokes, D. (2016). Energy Security. Alan C. (Ed.), Contemporary security studies. United Kingdom: Oxford University Press.
• Sevim, C. (2012). Küresel enerji jeopolitiği ve enerji güvenliği. Journal of Yasar University,7(26), 4378-4391.
• Şeker, B. Ş. (2020). Doğu Akdeniz enerji güvenliği ekseni: Yunanistan–GKRY’nin muhtemel politikalarının analizi ve Türkiye’nin tutumu, D. Güler, A. Yıldız, İ. Savaş (Ed.), Yeni deniz güvenliği sistemi ve Doğu Akdeniz. İstanbul: Tasam Yayınları.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2020). Genel Kurul Tutanağı. URL: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_sd.birlesim_baslangic?P4=23390&P5=H&web_user_id=18691588&PAGE1=89&PAGE2=182, Erişim Tarihi: 19.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2013). GKRY'nin sondaj faaliyetleri Hk. URL: http://www.mfa.gov.tr/no_-170_-14-haziran-2013_-gkry_nin--sondaj-faaliyetleri-hk_.tr.mfa, Erişim Tarihi: 18.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükümeti Arasında Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (2019). URL: https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191207.pdf, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti İletişim Başkanlığı (2019). Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin Telefonda Görüştü. URL: https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdoganile-rusya-devlet-baskani-putin-telefonda-gorustu, Erişim Tarihi: 21.05.2020.
• Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (2019). 2018 Yılı Ham Petrol ve Doğal Gaz Sektör Raporu. URL: http://www.tpao.gov.tr/file/2003/sektor-raporlari-2018-2735e5d18395d1ba.pdf, Erişim Tarihi: 18.06.2020.
• United Nations Security Council (1992a). Items relating to the Libyan Arab Jamahiriya (Resolution 731). URL: https://www.sipri.org/sites/default/files/2016-03/S-RES-731-1992.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• United Nations Security Council Resolution (1992b). Items relating to the Libyan Arab Jamahiriya. (Resolution 731). URL: https://www.sipri.org/sites/default/files/2016-03/S-RES-731-1992.pdf, Erişim Tarihi: 17.06.2020.
• United States Geological Survey (2010). Assessment of undiscovered oil and gas resources of the Nile Delta Basin Province, Eastern Mediterranean. URL: https://pubs.usgs.gov/fs/2010/3027, Erişim Tarihi: 19.06.2020.
• Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (1969). URL: http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/altipar/Okuma/Viyana%20Andlasmalar%20Hukuku%2069.pdf, Erişim Tarihi: 18.06.2020.
• Yaycı, C. (2012). Doğu Akdeniz'de Deniz Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye. Bilgi Strateji, 4(6), 1-70
• Yaycı, C. (2020). Türkiye Libya arasında imzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Antlaşması’nın sonuç ve etkileri. Kriter Dergisi, 4(42), 34-37
• Yıldız, D. (2008). Tarihi geçmişi, stratejik önemi ve su sorunu açısından Akdeniz’in doğusu. İstanbul: Bizim Yayınlar Kitabevi.
• Yorulmaz, R. (2019). Sıcak gündem: Doğu Akdeniz. Ortadoğu Analiz Dergisi, 10(88), 80-83.