TOPLUMUN ve BİREYİN BİLGİ EDİNME HAKKI

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 511 - 527, 30.12.2021

Eda Sertkaya Zorlu

https://doi.org/10.51562/nkuhukuk.2021227

Öz

İdarenin yönetimi sırasında oluşabilecek hata, hukuka aykırılık ve kusurların önlenmesinde önemli bir araç olan bilgi edinme hakkı, her şeyden önce bireylerin kendilerini ve toplumu ilgilendiren konularda bilgilenmesine zemin hazırlayan bir hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenledir ki, bilgiye erişim ve bilgi edinme hakkı düşünce ve ifade özgürlüğünün tamamlayıcı bir unsuru olarak kabul edilmektedir. Bu kabulün en büyük göstergesi, bilgiye erişim hakkının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde açıkça düzenlenmemiş olmasına karşılık Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bilgiye erişim hakkının kullanılmasının engellenmesi halinde ifade özgürlüğüne aykırılığın söz konusu olacağı şeklinde verdiği hükümlerdir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bu yöndeki kararları incelendiğinde, bilgi edinme hakkının ihlalinin ifade özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirilebilmesi için somut olayın bazı testlere tabi tutulduğu ve buna göre hüküm kurulduğu görülmektedir. Çalışmamızda öncelikle bilgi edinme hakkının gerek uluslararası gerek ise ulusal hukuk düzlemindeki ortaya çıkış ve gelişim süreci ele alınacaktır. Ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bilgi edinme hakkına ilişkin davalar bağlamında geliştirip başvurduğu ölçütler, 2019 yılında verilmiş Cangı v. Türkiye kararı ışığında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Düşünce ve İfade Özgürlüğü, Bilgi Edinme Hakkı, Halkın Bekçi Köpeği, Yönetimde Açıklık

RIGHT TO INFORMATION OF THE PUBLIC AND INDIVIDUALS

Öz

The right to information which is an important instrument to prevent failure in governance, illegitimate actions, and faults of government, is a right that enables individuals to be informed about issues that are related to them and the public. That is why, the right to information is regarded as a complementary element of freedom of expression. The most important demonstration of this are European Court of Human Rights’ decisions which state that restriction of individuals’ access to information amounts to violation of freedom of expression, although the right to information is not directly specified in the European Convention on Human Rights. According to decisions of European Court of Human Rights which are mentioned above whether the restriction of access to information constitutes an interference with the freedom of expression shall be examined taking into account
specific criteria which is presented by the European Court of Human Rights. This study includes
background and development process of the right to information under both national and international
law. Moreover, criteria that are offered and applied by the European Court of Human Rights to cases
are related to the right to information, are discussed within the scope of Cangı v. Turkey Judgment
made in 2019.

Anahtar Kelimeler

Ali Freedom of Expression, Right to Information, Public Watchdog, Government in the Sunshine

Kaynakça

• Cavidan Soykan, ‘Bir insan hakkı olarak bilgi edinme hakkı’ (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006)
• Demokaan Demirel, ‘Yasal Çerçevede Bilgi Edinme Hakkı: Kanada ve Türkiye Örneği’ (2015) (11) Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 45-50
• F. Demir Yaşamış, ‘Anayasa Hukuku ve İnsan Hakları Açısından Bilgi Edinme Hakkı’ (Bilgi Edinme Hakkı) < https://www.bilgiedinmehakki.org/doc/Anayasa_Hukuku_ve_Insan_Haklari_Acisindan_Bilgi_Edinme_Hakki_F_Yasamis.pdf> Erişim Tarihi 4 Ağustos 2021
• F. Demir Yaşamış, ‘Anayasa ve İnsan Hakları Bağlamında Bilgi Edinme Kanunu’ (2004) Türkiye Barolar Birliği Yayınları Bilgi Edinme Hakkı Paneli 21-76 < http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/bilgi_edinme.pdf> Erişim Tarihi 4 Ağustos 2021
• Gaskin v. The United Kingdom App no 10454/83 (ECHR, 7 July 1989)
• Hadi Cin, ‘İnsan hakları, demokrasi ve hukuk devleti ekseninde bilgi edinme hakkı’ (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2005)
• İlhan Özay, ‘İdare Ve Ceza Hukuku Açısından Bilgi Edinme Hakkı’ (2004) Türkiye Barolar Birliği Yayınları Bilgi Edinme Hakkı Paneli 97-100 < http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/bilgi_edinme.pdf> Erişim Tarihi 4 Ağustos 2021
• Kadir Canöz, ‘Kamuda Halkla İlişkilerin Yeni Yüzü: Bilgi Edinme Yasası’ (2008) 5 (3) Selçuk İletişim Dergisi 141-152
• Kenan Demir, ‘Osmanlıda Basının Doğuşu ve Gazeteler’ (2014) (5) Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 57-88
• Leander v. Sweden App no 9248/81 (ECHR, 26 March 1987)
• Magyar Helsinki Bizottsag v. Hungary App no 18030/11 (ECHR, 8 November 2016)
• Muhammed Emin Aydemir, Kamu Yönetiminde Açıklık & Bilgi Edinme Hakkı, (1st edn, Adalet Yayınevi 2020)
• Patrick Birkinshaw, ‘Freedom of İnformation and Openness: Fundamental Human Rights?’ (2006) 58 (1) Administrative Law Review 177-218
• Yar. 12. CD E. 2018/1772 K. 2018/9484, 04.08.2021 (Kazancı İçtihat ve Bilgi Bankası)
• Yar. 19. CD. E. 2018/6833 K. 2018/13076, 07.08.2021 (Kazancı İçtihat ve Bilgi Bankası)
• Yaşar Okur, ‘4982 Sayılı Kanuna Göre Bilgi Edinme Hakkının Niteliği, Kapsamı Ve Denetimle İlişkisi’ (2014) (13) Denetişim Dergisi, 34-47