THE PROXIMATE DETERMINANTS OF FERTILITY IN TURKEY: LOOKING AT THE RECENT PERIOD

Yıl 2005, Cilt: 27 Sayı: 1, 67 - 84, 05.08.2016

Mehmet Ali Eryurt

Öz

The fertility of Turkey has declined seriously during 5 years period between 1998 and
2003. While total fertility rate of Turkey was 2.7 in 1998, this value has declined to the replacement
level (2.1) according to the results of TDHS-2003. In three of the five demographic regions the total
fertility rate is even below the replacement level.
In this study it is tried to investigate the causes of this rapid fertility decline that has taken
place between 1998 and 2003. While decomposing the factors affecting fertility decline “Proximate
Determinants Model” of John Bongaarts are employed. The model explains the difference between
maximum, potential level of fertility and observed, actual level of fertility with four proximate
determinants, namely contraceptive use, marriage, induced abortion and postpartum
infecundability. In the study, on the one hand the causes of fertility decline are investigated, on the
other hand proximate determinants model of Bongaats are presented in detail.
The data sources of the study comes from 1998 and 2003 Turkey Demographic and Health
Surveys (TDHS).
The results indicate that the most influential intermediate variable is contraceptive use in
both of the surveys. The index of marriage is the second important intermediate variable. It is
observed that the impact of induced abortion and postpartum infecundability is limited. In the study
it is underlined that changes that occured in fertility level might be due to the postponement of the
marriages with the influence of the 2001 economic crisis.

TÜRKİYE’DE DOĞURGANLIĞI BELİRLEYEN ARA DEĞİŞKENLER: YAKIN DÖNEME BAKARKEN

Öz

Türkiye’de yakın dönemde 1998-2003 arasındaki 5 yıllık dönemde doğurganlık
düzeyinde önemli değişimler yaşanmıştır. 1998 yılında toplam doğurganlık hızı 2,7 iken bu
rakam 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması’nın sonuçlarına göre 2,1’e, yani yenilenme
düzeyine kadar düşmüştür. Hatta bölgesel düzeyde bakıldığında beş bölgenin üçünde
doğurganlık hızı yenilenme düzeyininde altındadır. Bu çalışmada 1998 ve 2003 yıllarında
yaşanan hızlı doğurganlık düşüşünün nedenleri ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. 1998 ve
2003 yıllarında ölçülmüş olan doğurganlık hızlarını belirleyen faktörler ayrıştırılmaya
çalışılırken Bongaarts’ın ara değişkenler modeli kullanılmıştır. Model doğurganlığın
gerçekleşebilecek maksimum seviyesi ile gözlemlenen seviyesi arasındaki farkı temel olarak
dört ara değişken ile (gebeliği önleyici yöntem kullanımı, evlilik, istemli düşük ve doğum
sonrası geçici kısırlık) açıklamaktadır. Çalışmada bir yandan yakın dönemdeki doğurganlık
düşüşünün nedenleri araştırılırken bir yandan da Bongaarts modeli ayrıntılı olarak
tanıtılmaktadır. Çalışmanın veri kaynağını 1998 ve 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık
Araştırmaları oluşturmaktadır. Her iki araştırmada da gebeliği önleyici yöntem kullanımı en
etkili ara değişken olarak ön plana çıkmaktadır. Evlenme endeksi ikinci önemli ara değişken
durumundadır. İstemli düşük endeksi ve geçici kısırlık endeksininse daha sınırlı bir etkide
bulundukları gözlemlenmektedir. Çalışmada doğurganlık düzeyinde yaşanan değişimin bir
kısmının 2001 ekonomik krizinin etkilerini taşıyan konjonktürel bir değişim olabileceğinin
altı çizilmektedir.

Kaynakça

• Becker, Gary. (1976) The Economic Approach to Human Behaviour, Chicago.: University of ChicagoPress.
• Blacker, C.P. (1947) “Stages in Population Growth”, The Eugenics Review, Vol. 39.
• Bongaarts, J. (1978) “A framework for analyzing the proximate determinants of fertility”, Population and Development Review, 4 (1): 105-132.
• Bongaarts, J. (1982) “The fertility-inhibiting effects of the intermediate fertlility variables”, Studies in Family Planning, 13 (6/7): 179-189.
• Caldwell, J. (1976) “Toward a restatement of demographic transition theory”. Population and Development Review, 2: 321-366. Caldwell, J. (1982) The Theory of Fertility Decline, New York: Academic Press.