تحولات الدلالة في الألفاظ العربية المستعارة في اللغة التركية: انعكاساتها على الترجمة والنّصوص الإخبارية

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 60, 299 - 318, 27.06.2025

Sevsen Abuhannoud Büyük

https://doi.org/10.32330/nusha.1636417

Öz

إنَّ استخدام الكلمات العربيّة المستعارة في اللّغة التركيّة يُعدّ من أبرز الأدلة على التأثير اللغوي العربي في هذه اللغة. لقد احتفظت بعض الكلمات العربية المستعارة بمعانيها وألفاظها الأصلية في التركيّة، في حين أنّ هناك كلمات أخرى تغيرت معانيها أو ألفاظها في هذا السياق. إنّ اكتساب الكلمات العربيّة معانٍ جديدة في التركيّة هو أمر مقتصر على الاستخدامات داخل هذه اللغة، ولا يمكن أن يُعتبر هذا المعنى الجديد معترفًا به في اللغة العربيّة إلا أنه هناك بعض الترجمات من التركيّة إلى العربية احتوت على أخطاء قد تبدو أنها صحيحة لكنها في الحقيقة فيها اختلافات طفيفة أو كبيرة في المعنى بسبب التغييرات التي طرأت على معنى الكلمة العربية في اللغة التركيّة. لذلك فإن تلك الترجمات قد تكون ضعيفة أو مغلوطة أحيانًا نتيجة للتمسك بالمعنى التركي للكلمة العربية المستعارة، مما يجعلها مختلفة عن المعنى العربي الأصلي. يتناول هذا البحث دراسة بعض الأخطاء الناتجة عن تغيُّر معاني الكلمات العربيّة المستعارة في التركيّة في سياقات الترجمة الإخبارية والإعلانات الإلكترونية، ويهدف إلى تسليط الضوء على هذه المشكلة التي قد لا تكون ملاحَظة بسهولة في الترجمة الكتابية أو الشفوية أيضًا. يقتصر البحث على الأمثلة المترجمة من التركيّة إلى العربيّة في المواقع الإلكترونيّة التي تخاطب العرب، وخصوصًا السوريين المقيمين في تركيا. بعد تحليل تلك النصوص، تم تدوين الكلمات التي تَعرضت لتغيير في المعنى في اللغة التركية مع توضيح كيفية تأثير هذه التغيرات على الترجمة. وفي ختام هذا البحث، توصلنا إلى أن تأثير الكلمات العربيّة المستعارة في اللغة التركيّة لم يقتصر على اللغة التركيّة فقط، بل امتدّ أثره أيضًا إلى اللغة العربيّة وبطبيعة الحال إلى الترجمات بين كلتا اللغتين

Anahtar Kelimeler

تغيّر المعنى , ، الكلمات العربية المستعارة , أخطاء الترجمة , ترجمة الألفاظ العربيّة

Semantic Shifts in Arabic Loanwords in Turkish: Implications for Translation and News Text

Öz

The use of Arabic loanwords in the Turkish language is one of the most significant indicators of Arabic linguistic influence on Turkish. Some borrowed Arabic words have retained their original meanings and pronunciations in Turkish, while others have undergone changes in meaning or pronunciation within this context. The acquisition of new meanings by Arabic words in Turkish is limited to usage within the Turkish language and cannot be considered as officially recognized meanings in Arabic.
However, some translations from Turkish to Arabic contain errors that may appear correct but, in reality, involve minor or major differences in meaning due to the semantic shifts that Arabic words have undergone in Turkish. As a result, such translations may sometimes be weak or inaccurate due to adherence to the Turkish meaning of the borrowed Arabic word, making it different from its original meaning in Arabic.
This study examines some of the errors resulting from the semantic changes of Arabic loanwords in Turkish, particularly in the contexts of news translation and digital advertisements. It aims to highlight this issue, which may not be easily noticeable in written or oral translation. The research focuses on examples translated from Turkish to Arabic in online platforms targeting Arabic-speaking audiences, especially Syrians residing in Turkey. After analyzing these texts, words that have undergone semantic changes in Turkish were documented, with explanations of how these changes impact translation.
In conclusion, this study found that the influence of Arabic loanwords in Turkish is not limited to the Turkish language alone but has also extended to Arabic and, naturally, to translations between the two languages

Anahtar Kelimeler

Meaning Change , Arabic Loanwords , Translation Errors , Translation of Arabic Terms.

TÜRKÇEYE GEÇMİŞ ARAPÇA KÖKENLİ KELİMELERDEKİ ANLAM DEĞİŞİMLERİNİN ÇEVİRİ VE HABER METİNLERİNE YANSIMALARI

Öz

Arapçadan ödünç alınan kelimelerin Türkçede kullanımı, Arapçanın Türkçe üzerindeki dilsel etkisinin somut kanıtlarından biridir. Bu doğrultuda ödünç alınan bazı Arapça kökenli kelimeler Türkçede orijinal anlamlarını ve telaffuzlarını korurken, bazı Arapça kökenli kelimelerin anlamları veya telaffuzları değişime uğramıştır. Arapça kelimelerin Türkçede yeni anlamlar kazanması, yalnızca bu dilin kullanımına özgüdür ve kazanılan bu yeni anlamlar Arapçada kabul görmüş sayılmaz. Ancak, Türkçeden Arapçaya yapılan bazı çevirilerde, bu kelimelerin Türkçedeki değişen anlamlarının kullanıldığı görülmektedir. Alıntılanan Arapça kelimenin Türkçedeki anlamına bağlı kalınarak yapılan çeviriler, kelimenin orijinal Arapça anlamından sapmalara yol açabilmektedir. Dolayısıyla bu tür çeviriler bazen zayıf veya hatalı olabilmektedir.
Bu çalışma, Türkçedeki Arapça kökenli kelimelerin anlam değişikliklerinden kaynaklanan çeviri hatalarını, özellikle çevrimiçi haber çevirileri ve reklamlar bağlamında ele almaktadır. Ayrıca yazılı veya sözlü çeviride kolayca fark edilemeyen bu soruna ışık tutmayı amaçlamaktadır. Çalışma, özellikle Türkiye'de yaşayan Suriyelilere hitap eden Türkçeden Arapçaya çevrilen belirli internet sitelerindeki örneklerle sınırlıdır. Bu metinler analiz edildikten sonra, Türkçede anlam değişikliğine uğramış Arapça kelimeler tespit edilmiş ve bu değişimlerin çeviri üzerindeki etkisi açıklanmıştır.
Araştırma sonucunda, Arapçadan alıntılanan kelimelerin etkisinin yalnızca Türkçeyle sınırlı kalmadığı, kaynak dil olan Arapçayı da etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Dahası bu durumun iki dil arasındaki çeviriler üzerinde de etki ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

anlam değişikliği , Arapça alıntı kelimeler , çeviri hataları , Arapça kelimelerin çevrilmesi.

Kaynakça

• Abazoğlu, M. (2023). “Çeviride Eşdeğerlik ve Kelimelerdeki Anlam Değişmelerinin Bağlamı Belirlemesi”. Türkçe ve Arapça Örneği. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, S.28, s.300-315.
• Abdullah Hassan, R. (2020). Arapça ile Türkçe Arasındaki Yalancı Eşdeğerliklerin Anlambilim ve Yorumbilim Teorilerinden Hareketle Kelime Öğretimine Katkısı.Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Abuhannoud Büyük, S. (2023). Türkçe Sözlük’te ‘Ar.’ (Arapça) Olarak Etiketlenen Madde Başı Kelimelerdeki Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Akalın, Ş. H. vd. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Tür Dil Kurumu.
• Çakır, M. (1996). “Çeviride Eşdeğerlilik İlişkileri”. Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 1, s. 93-107.
• Ebu’l-Azm, A. Mu’cemu’l-Ganî. Erişim 26 Temmuz 2024. https://shamela.org/pdf/4abd4ef6b7cab80b358d5000b057d5c6
• GZT. Erişim 10 Temmuz 2024. https://www.gzt.com/gazeteler/yenisafak-gazetesi-30-04-2015
• İHH. Erişim 10 Temmuz 2024. https://ihh.org.tr/ar/news/300-trucks-of-humanitarian-aid-for-syria-2251
• İHH. Erişim 13 Temmuz 2024. https://ihh.org.tr/ar/news/activists-hold-press-conference-onboard-mavi-marmara-930
• ‘İnebu Beledî. 11 Temmuz 2024. https://www.enabbaladi.net/archives/564397
• Koyuncu, A. (2021). El-Kelimâtu’l Arabiyya el-Müstamele fi’l-Lugati’-Türkiyya ve Eseruhâ fi Ta’lîmi el-Arabiyya li’t-Talebeti’l-Etrâk. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta.
• Lewis, B. (2017). Çağdaş Siyasal Arapça’daki Osmanlı Mirası. İmparatorluk Mirası. L. C. Brown (Ed.). İstanbul: İlteişim Yayınları.
• Mecme’u’l-Lugatu’l-Arabiyya (2004). Mu’cemu’l-Vasît. Kahire: Mektebetu’ş-Şurûk ed-Duvaliyya. Muzaffer İnşaat. Erişim 10 Temmuz 2024. https://www.muzafferinsaat.com/hizmetlerimiz-AR.html
• Omar. A. M. (2008). Mu’cemu’l-Lgatu’l-Arabiyye el-Mu’asire. Kahire: Âlemu’l-Kutub.
• Özcan, M. ve Dağbaşı, G. (2022). “Kültür ve Turizm Bakanlığı TEDA Projesi Kapsamında Türkçeden Arapçaya Yapılan Edebi Çevirilere Dair Bir İnceleme”. Istanbul Journal of Arabic Studies, S. 1, s. 65 -78.
• Özçakmak, H. (2019). “Arapça Kökenli Sözcüklerin Türkçe Öğrenmeye Etkisine Dair Öğrenci Görüşleri”. Turkish Studies - Language and Literature, S. 3, s. 1479-1495.
• Rudaw. Erişim 10 Temmuz 2024. https://www.rudawarabia.net/arabic/search-results?keyword=%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7
• er-Rusâfî, M. (2015). Yabancı Ağızlı Konuşma Bozukluklarına Reddiye. (M. Yıldız, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• es-Seyyâdî, M. (2020). en-Nezâiru’l-Muhâdi’atu ve Eseruha fî T’allümi et-Tâlibi et-Türkî el-Lugate’l-Arabiyye. Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi. Mardin.
• Suçin, M. H. (2013). Öteki Dilde Var Olmak Arapça Çeviride Eşdeğerlik. Ankara: Say Yayınları.
• Şanverdi, H. İ. (2022). “Arapçadan Türkçeye Geçen Kelimelerin Arapça-Türkçe Çevirilerdeki Etkisi”. Dil, Edebiyat ve Çeviri Çalışmaları. (O. Köksal, N. Pamuk Öztürk, M. Dolmacı, Ed.). İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Turkiyya bi’l-Arabî. Erişim 10 Temmuz 2024. https://arab-turkey.com/2022/05/14/%D9%84%D8%A7- / Turkpress. Erişim 10 Temmuz 2024. https://www.turkpress.co/node/45662