Bu makale, temelde İslâm kültüründe ve Batı dünyasında yüksek eğitimin, anlayış
ve kurumsallaşma açısından medreseden “universitas”a ve akabinde modern üniversiteye
dönüşüm sürecini tarihsel seyri içinde karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Bu çerçevede, VIII. yüzyıldan itibaren şekillenmeye başlayan medrese eğitimi, Nizamiye ve daha
sonra Mustansıriyye medreseleriyle birlikte belli konularda verilen temel eğitimin ardından aşama aşama ilerleyen, daha yapılı ve sistematik bir yüksek eğitim anlayış ve düzeniyle XI. yüzyıldan başlayarak hem İslâm dünyasının çeşitli bölgelerinde hem de sonraki
dönemlerinde Avrupa’daki yüksek eğitimin gerek kurumsallaşma gerek ders içeriklerinin
şekillenmesinde çeşitli açılardan katkıda bulunmuştur. XVI. yüzyılla birlikte oluşmaya başlayan Akademilerin önemli katkılarıyla XVII-XVIII. yüzyıldan itibaren şekillenen bilimsel
devrim, XIX. yüzyılın başından itibaren Avrupa’da, özellikle kıtanın dönemin şartlarında
yoksul ve marijinal olarak görülen ülkeleri Almanya ve İskoçya’da modern üniversitenin
oluşumuyla sonuçlanmıştır. Bu süreç hem diğer ülkelerin hem de Osmanlı dünyasının
modern yükseköğretim anlayışının şekillenmesini çeşitli yönlerden etkilemiştir. Modern
üniversite, öncü kuruluşların inşa sürecinde etkisinde kaldığı kurucu vakfın veya kilisenin
yönlendirici denetiminden kurtulsa da, bir yandan küreselleşmeyle birlikte gelen hızlı
uluslararasılaşmanın sunduğu imkanlardan yararlanmaya ve tehditleriyle başetmeye çalışırken diğer yandan da hâlâ ideal anlamda özerklik arayışını sürdürmektedir.
Medrese Universitas Yüksek Öğretim Akademiler Modern Üniversite Mühendishane Maarif Yüksek Eğitimde Modernleşme
This article aims to analyze the process of conceptual and institutional
transformation of higher education, notably the transition from medrese to “universitas” and then to modern university in Islamic culture. It then compares this
experience with that of the Western World, placing each in historical context. Medrese education, which began to take form in its informal setting as early as in the
8th century, evolved and improved from the 11th century, becoming more organized,
systematic and coherent in terms of curricula, instructional method and institutional
structure, notably with the establishment of the Nizamiye and Mustansıriyye medreses in Baghdad. The development of the medrese contributed to the elaboration
of higher education in various regions of the Islamic World and also in Europe. The
scientific revolution that began in the 17th and 18th centuries built on the significant
contributions of academies as institutionalised in the 16th century in a process that
led to the formation of the modern university in the early 19th century in Europe’s
then most impoverished and marginal countries, i.e. in Germany and Scotland. Their
innovative contributions in higher education not only influenced universities in other
countries of Europe but also contributed to form modern higher educational institutions in the Ottoman world as well as in other parts of the world. Although the
modern university managed to free itself as a legal and living institution from the
founding person, foundation, or church, and today endeavors to benefit from such
opportunities or to cope with challenges that internationalization or globalization
may bring it, yet it still continues to search for its ideal autonomous status as an
academic institution.
Medrese Universitas Higher Learning Academies Modern University Ottoman Imperial School of Engineering Bildung Modernization in Higher Education
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 9 Mart 2015 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 45 Sayı: 45 |