Osmanlı Sanayisi Hizmetinde Kırk Yıl: İngiliz Mühendis Frederick William Taylor’un Hayat Hikâyesi (1807-1875)

Yıl 2020, Cilt: 55 Sayı: 55, 181 - 206, 04.05.2020

Serdal Soyluel

https://doi.org/10.18589/oa.777853

Öz

Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde modern sanayi kurma girişimlerinin başladığı
sıralarda İngiliz Hükümeti tarafından İstanbul’a gönderilen ve İngiltere’ye yaptığı
birkaç seyahat dışında ömrünün geri kalanını İstanbul’da geçiren İngiliz mühendis
Frederick William Taylor’un hayat hikâyesi anlatılmaktadır. Taylor, henüz genç bir
mühendisken geldiği İstanbul’da yerli sanayinin modernleştirilmesi çabalarına bizzat
tanıklık eder. İnşaat mühendisliğinin yanı sıra, iş tecrübesini buhar makineleri
imal eden bir fabrikada demir dökümü, makine üretimi ve kurulumu ile bunlara
ait binaların inşasında kazandığından döküm işleri ve mekanik konusunda bir
döküm ustası ve makine mühendisi kadar bilgi birikimine sahipti. Aynı zamanda
Avrupa’da yeni gelişmekte olan modern endüstriyel mimarî alanında da uzman bir
mimar olan Taylor’un bu vasıfları onu Tanzimat Devri devlet ve askerî ricâli için Osmanlı sanayisinin ihyâsı çalışmalarında vazgeçilmez bir unsur kılmıştı. Başta
Tersâne-i Âmire ve Tophâne-i Âmire olmak üzere pek çok devlet imalathânesinin
modernizasyonunda Frederick William Taylor’un imzasını görmek mümkündür.
Makalenin amacı, bu denli önemli işlere imzasını atmış ve Osmanlı Devleti için sıradan
bir Avrupalı uzmandan çok daha fazlası olan birinin pek bilinmeyen hayatının
karanlık yönlerini aydınlatmak ve bu sayede modernize edilmeye çalışılan Osmanlı
sanayisinde olup bitenlere bir nebze ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Frederick William Taylor,, Osmanlı sanayi,, İngiliz mühendis,, Avrupalı uzman,, Tersâne-i Âmire,, Tophâne-i Âmire,, Darbhâne-i Âmire,, Feshâne-i Amire,, Matbaa-i Âmire

Kaynakça

• Soyluer, Serdal: “Osmanlı Devleti’nde Ağır Sanayi Yatırımlarına Bir Örnek: Yalı Köşkü Demir ve Makine Fabrikası”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, XVIII/2 (2017), s. 1-23.