Civitate Savaşı’nın Orta Çağ Avrupa’sı Kaynaklarındaki Yeri: Alman ve Kuzey İtalyan Kaynakları Örneği

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 572 - 591, 26.12.2025

Ebubekir Çelikcan

https://doi.org/10.48120/oad.1731445

Öz

Normanların XI. yüzyılda Güney İtalya’daki yükselişi, bir dizi kritik askerî zaferle şekillenmiştir. Bu zaferler arasında özellikle 1041 yılında Bizans’a karşı kazanılan Olivento, Cannae ve Montepeloso savaşları; 1053’teki Civitate Savaşı; 1071’de Bari’nin, 1072’de Palermo’nun ve 1078’de Salerno’nun ele geçirilmesi dikkat çeker. Ancak bu mücadeleler içerisinde Civitate Savaşı hem dönemin siyasî dengeleri açısından hem de tarihsel yankıları bakımından ayrıcalıklı bir konumda durmaktadır. Normanların yalnızca bölgesel bir güç olmaktan çıkıp Güney İtalya’daki en etkin siyasî ve askerî aktör hâline gelmelerini sağlayan bu savaş hakkında bugüne dek yapılan çalışmalar, genellikle XI. yüzyıl Güney İtalya kronik yazarları olan Monte Cassinolu Amatus, Puglialı Guillelmus, Gaufridus Malaterra ve Ostialı Leo’nun aktardığı anlatılar çerçevesinde incelemiştir. Bu yazarların büyük ölçüde Norman patronajı altında eser verdikleri düşünüldüğünde, savaşın anlatımında Normanların meşruiyetini savunmaya yönelik bir eğilimin ağır bastığı görülmektedir. Dolayısıyla Civitate Savaşı, çoğu zaman yalnızca Norman bakış açısıyla ele alınmış, karşı cephede yer alan güçlerin perspektifleri ya göz ardı edilmiş ya da yüzeysel biçimde işlenmiştir. Bu makalenin temel amacı, savaşın yorumlanmasında hâkim olan bu tek taraflı bakış açısını aşarak, Civitate Savaşı’na dair daha bütüncül ve çok sesli bir değerlendirme sunmaktır. Bu doğrultuda, sadece yukarıda anılan Güney İtalya kronik yazarlarının değil, aynı zamanda Hersfeldli Lampert ve Reichenaulu Hermann gibi Alman isimlerin kayıtları incelenecek, bunun yanı sıra Kuzey İtalya’dan Sutri Piskoposu Bonizo ve Segnili Bruno gibi isimlerin savaşla ilgili değerlendirmelerine de yer verilecektir. Böylece Norman tarihçiliğinin egemen söylemi dışında kalan alternatif anlatılar ışığında Civitate Savaşı’nın nasıl algılandığı ve hangi tarihsel bağlamlara oturduğu yeniden tartışmaya açılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Normanlar , Civitate Savaşı , Güney İtalya , Alman kaynakları , Kuzey İtalyan kaynakları

The Battle of Civitate in Medieval European Sources: The Example of German and Northern Italian Accounts

Öz

The Norman ascendancy in 11th-century Southern Italy was shaped through a series of decisive military victories, notably the battles of Olivento, Cannae, and Montepeloso in 1041, the pivotal Battle of Civitate in 1053, and the subsequent captures of Bari in 1071, Palermo in 1072, and Salerno in 1078. Among these, the Battle of Civitate is especially significant, marking the Normans’ emergence as the dominant political and military power in the region. Existing scholarship predominantly examines this battle through the lens of 11th-century Southern Italian chroniclers—such as Amatus of Montecassino, William of Apulia, Geoffrey Malaterra, and Leo of Ostia—who, writing under Norman patronage, tend to present a narrative aimed at legitimizing Norman authority. This has resulted in a largely one-sided portrayal, with the perspectives of opposing forces either neglected or treated superficially. The primary aim of this article is to move beyond this Norman-centric historiographical framework and offer a more comprehensive and multi-vocal interpretation of the Battle of Civitate. To this end, it incorporates alternative accounts from contemporaneous German chroniclers such as Lampert of Hersfeld and Hermann of Reichenau, as well as Northern Italian figures including Bishop Bonizo of Sutri and Bruno of Segni.

Anahtar Kelimeler

Normans , Battle of Civitate , Southern Italy , German sources , Northern Italian sources

Kaynakça

• Albu, Emily. The Normans in Their Histories: Propaganda, Myth and Subversion. Woodbridge: The Boydell Press, 2001.
• Amatus of Montecassino. The History of the Normans. İng. çev. Presscott N. Dunbar, Woodbridge: The Boydell Press, 2004.
• Bagge, Sverre. Kings, Politics, and the Right Order of the World in German Historiography: c. 950-1150. Leiden: Brill, 2002.
• Bennett, Matthew. “The Normans in the Mediterranean”, A Companion to the Anglo-Norman World. ed. Christopher Harper-Bill, Elizabeth van Houts, Woodbridge: The Boydell Press, 2003, 88.
• Birkhaeuser, J. A. “Bruno”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1908, III., 14.
• Bonizonis Episcopi Sutrini. Liber ad Amicum, içinde Monumenta Germaniae Historica: Libelli De Lite Imperatorum et Pontificum Saeculis XI. et XII. Conscripti. Hannover: Impensis Bibliopoli Hahniani, 1891, I., 568-620.
• Brown, Gordon S. The Norman Conquest of Southern Italy and Sicily. Jefferson: McFarland & Company, 2003.
• Brunhölzl, C. “Gedanken zur Krankheit Hermanns von Reichenau (1019-1054)”, Sudhoffs Archiv: Zeitschrift für Wissenschaftsgeschichte, Stuggart, Franz Steiner Verlag, 83 (2), (1999), 239-243.
• Bruno of Segni. The Sermon of the Venerable Bishop Bruno Concerning Simoniacs, içinde The Papal Reform of the Eleventh Century: Lives of Pope Leo IX and Pope Gregory VII. İng. çev. I. S. Robinson, Manchester: Manchester University Press, 2004, 158-261.
• Chalandon, Ferdinand. Histoire de la Domination Normande en Italie et en Sicile. Paris: Librairie A. Picard et Fils, 1907, I.
• Chronica Monasterii Cassinensis. içinde MGH, ed. Hartmut Hoffmann, Hannover: Impensis Bibliopoli Hahniani, 1980, SS XXXIV., 1-608.
• Chronicon Vulturnense. ed. V. Federici, Roma: Fonti per la Storia d’Italia, 1925, I.
• Çelikcan, Ebubekir. “Birinci Haçlı Seferi Öncesinde Güney İtalya” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2021).
• Die Briefe der Petrus Damiani. içinde MGH Epistolae. ed. Kurt Reindel, München: Monumenta Germaniae Historica, 1988, IV-II.
• Donvito, Filippo. “The Norman Challenge to the Pope: The Battle of Civitate, June 18, 1053”, Medieval Warfare, vol. 1., No. 4, (2011), 27-34.
• Duffy, Eamon. Saint and Sinners: A History of the Popes. London: Yale University Press, 2014.
• Durgun, Fatih. “Malazgirt Savaşı’nın Batı Kaynaklarındaki Yansımaları: Norman Kronikleri Örneği”, 950. Yılında Malazgirt Zaferi ve Sultan Alp Arslan, haz. Hakan Sarı-Yusuf Koşar, Kayseri: Ihlamur Kitap, 2021, 89-103.
• Durmaz, Sayime. “Yüksek Ortaçağ’da Papa-İmparator Çatışması: Kılıç ile Âsâ’nın Savaşı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. I, 1, (2011), 93-120.
• Eleventh-Century Germany: The Swabian Chronicles. İng. çev. I. S. Robinson, Manchester: Manchester University Press, 2008, 58-98.
• Falkenhausen, Vera von. “Between Two Empires: Southern Italy in the Reign of Basil II”, Byzantium in the Year 1000. ed. Paul Magdalino, Leiden: Brill, 2003, 135-159.
• Fraccacreta, Matteo. Teatro Topografico Storico-Poetico della Capitanata. Napoli: Coda, 1832, II.
• France, John. “The Occasion of The Coming of the Normans to Southern Italy”, Journal of Medieval History. vol. 17., (1991), 185-205.
• Fuiano, Michele. “La Battaglia di Civitate (1053)”, Archivio Storico Pugliese. Bari: Alfredo Cressati, 1949, II, 125-133.
• Geoffrey Malaterra. The Deeds of Count Roger of Calabria and Sicily and of His Brother Duke Robert Guiscard. İng. çev. Kenneth Baxter Wolf, Ann Arbor: The University of Michigan Press, 2005.
• Gigalski, Bernhard. Bruno, Bischof von Segni, Abt von Monte-Cassino, 1049-1123; Sein Leben und Seine Schriften. Münster: H. Schöningh, 1898.
• Hartmann, Florian. “Bonizo of Sutri”, The Encyclopedia of the Medieval Chronicle. Leiden: Brill, 2010, 191.
• Joannis I Abbatis Fiscamnensis. Epistola Ad S. Leonem IX., içinde Patrologia Cursus Completus. Parisiis: Excudebatur et venit apud J.-P. Migne, 1882, CXLIII., 797-800.
• Joranson, Einar. “The Inception of the Career of the Normans in Italy: Legend and History”, Speculum, vol. 23., No. 3., (Temmuz 1948), 353-396.
• Lehner, Sandra. “Hermann of Reichenau”, The Encyclopedia of the Medieval Chronicle. Leiden: Brill, 2010, 780.
• Loud, Graham A. “Lambert of Hersfeld”, The Encyclopedia of the Medieval Chronicle. Leiden: Brill, 2010, 992-993.
• Loud, Graham A. “Southern Italy in the Eleventh Century”, The New Cambridge Medieval History. ed. David Luscombe-Jonathan Riley-Smith, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, vol. IV, II., 94-119.
• Loud, Graham A. The Age of Robert Guiscard: Southern Italy and The Norman Conquest. New York: Routledge, 2000.
• Loud, Graham A. The Latin Church in Norman Italy. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Löffler, Klemens. “Conflict of Investitures”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1910, VIII., 84-89.
• North, William L. “Polemic, Apathy and Authorial Initiative in Gregorian Rome: The Curious Case of Bruno of Segni”, Haskins Society Journal 13. (2001), 113-125.
• Ott, Michael. “Lambert of Hersfeld”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1910, VIII., 758.
• S. Brunonsis Episcopi Signiensis. Vita S. Leonis IX., içinde Patrologiae Cursus Completus. Parisiis: Excudebatur et venit apud J.-P. Migne, 1844, CLXV., 1110-1122.
• Sauvage, George. “Berengarius of Tours”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1907, II., 487-489.
• Schaefer, Francis J. “Bonizo of Sutri”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1907, II., 673.
• Schlager, Patricius. “Hermann Contractus”, The Catholic Encyclopedia. ed. Charles G. Herbermann, Edward A. Pace vd., New York: Robert Appleton, 1910, VII., 266.
• Stanton, Charles D. “Battle of Civitate: A Plausible Account”, Journal of Medieval Military History, ed. Clifford D. Rogers-Kelly DeVries, vol. XI., (2013), 25-56.
• Stanton, Charles D. Norman Naval Operations in the Mediterranean. Woodbridge: The Boydell Press, 2011.
• Stroll, Mary. Popes and Antipopes: The Politics of Eleventh Century Church Reform. Leiden: Brill, 2012.
• Tellenbach, Gerd. The Church in Western Europe from the Tenth to the Twelfth Century. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
• The Annals of Lampert of Hersfeld. İng. çev. I. S. Robinson, Manchester: Manchester University Press, 2015.
• The Papal Reform of the Eleventh Century: Lives of Pope Leo IX and Pope Gregory VII. İng. çev. I. S. Robinson, Manchester: Manchester University Press, 2004.
• William of Apulia. The Deeds of Robert Guiscard. İng. çev. Graham A. Loud, https://ims.leeds.ac.uk/wp-content/uploads/sites/29/2019/02/William-of-Apulia.pdf.
• Wolf, Kenneth Baxter. Making History: The Normans and Their Historians in Eleventh Century Italy. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1995.