The Evaluation of Early Bronze Age Pottery Traditions in the Lycia/Pisidia Cultural Region in the Light of New Data

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 481 - 503, 21.09.2021

Sinem Türkteki

https://doi.org/10.33469/oannes.976788

Öz

The historical development of any region is closely tied to its natural landscape. In prehistoric times, when humans could not dominate nature, the physical environment played a more active role over the course of historical events. When selecting where to settle, natural environmental features, such as sufficient natural resources, availability of agricultural land, suitable climatic conditions and topography that provided natural shelters were a priority. As a result of this, settlements were clustered in certain areas. In prehistoric times when modes of transportation were minimal, mountain ranges primarily determined the distribution and spheres of interaction of cultures Intercultural relations were only possible along mountain passes, river valleys or coasts. In this article, the settlement densities of the Lycia/Pisidia Region, which mainly were formed due to landscape, the chronology and characteristics of the pottery and its relations with other ceramic groups in southwestern Anatolia were revaluated with more concrete data and a new perspective. Undoubtedly, M. Özsait's surveys, especially in the Pisidia Region, significantly contributed to forming this new perspective.

Anahtar Kelimeler

Lycia, Pisidia, Early Bronze Age, cultural groups, pottery, pottery groups

İlk Tunç Çağı’nda Likya/Pisidya Kültür Bölgesi Çanak- Çömlek Geleneğinin Yeni Veriler Işığında Değerlendirilmesi

Öz

Bir bölgenin tarihinin gelişimi o bölgenin doğal ortam özellikleri ile yakından ilişkilidir. İnsanoğlunun henüz doğaya yeterince egemen olamadığı prehistorik dönemlerde fiziki ortam özellikleri, tarihi olayların seyrinde çok daha etkin rol oynamıştır. Yerleşme yerlerinin seçiminde, öncelikle doğal kaynakların yeterli olması, tarıma uygun toprakların varlığı, ikliminin uygunluğu ve topografyanın doğal koruma sağlaması gibi doğal ortam özellikleri önceliklidir ve bu seçimin sonucu olarak yerleşmeler belirli alanlarda kümelenmiştir. Ulaşım imkânlarının çok sınırlı olduğu prehistorik dönemlerde, dağ sıraları çoğunlukla kültürlerin yayılım ve etkileşim alanlarını belirlemiş; kültürlerarası ilişkiler sadece dağlar arasındaki geçitler, akarsu vadileri veya kıyılar boyunca sağlanabilmiştir. Bu makele ile, Likya/Pisidya Bölgesi’nin, büyük oranda coğrafyaya göre oluşan yerleşim yoğunlukları, çanak çömleğinin kronolojisi, özellikleri, bölgesel grupları ve Güneybatı Anadolu’daki çanak çömlek grupları ile olan ilişkileri daha somut verilerle ve yeni bir bakış açısıyla yeniden ele alınmıştır. Söz konusu bu yeni bakış açısının oluşmasında, şüphesizdir ki, M. Özsait’in özellikle Pisidya Bölgesi’nde gerçekleştirdiği yüzey araştırmalarının katkısı büyüktür.

Anahtar Kelimeler

Likya, Pisidya, İlk Tunç Çağı, kültür grupları, çanak çömlek, çanak çömlek grupları

Kaynakça

• AKŞİT, O., 1967. Likya Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• ARDOS, M., 1985. Türkiye Ovalarının Jeomorfolojisi, Cilt II, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• ATALAY, İ., 2002. Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri/Ecoregions of Turkey, Orman Bakanlığı Yay. No. 167, Ankara.
• BAYBURTLUĞOLU, C. – BORCHHARDT, J., 1990. “Historio-Topographische Aspekte der Lykienforschung”, Götter, Heroen und Herrscherr in Lykien, Ed.: Roman Racobek – Alice Dinstl,Wien, ss. 19-22.
• BİTTEL, K., 1942. Kleinasiatische Studien, IstMitt 5, Tübingen.
• BLUM, H., 2016. “Likya’nın Tarihi Coğrafyası/Historical Geography of Lycia”, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi/From Lukka to Lycia The Land of Sarpedon and St. Nicholas, Ed.: Havva İşkan – Erkan Dündar – Nihat Tekdemir – Yapı Kredi Yayınları Anadolu Uygarlıkları Serisi 5, İstanbul, ss. 136-142.
• BULUT, S., 2018. “Lykia’da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Üzerine bir Ön Değerlendirme”, Cedrus, VI, ss. 675-700.
• ÇEVİK, N., 2015. Likya Kitabı, Suna-İnan Kıraç Vakfı, İstanbul.
• DURU, R., 1996. Kuruçay Höyük II, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları, Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri, TTK Basımevi, V. Dizi, Ankara.
• DURU, R., 1998. “Bademağacı Höyüğü (Kızılkaya) İlk Tunç Çağı Çanak-Çömlekçiliği ve Çarkişi İki Maşrapa Hakkında Bazı Düşünceler”, Karatepe’deki Işık, Halet Çambel’e Sunulan Yazılar, Ed.: Güven Arsebük – Machteld Mellink – Wulf Schirmer, İstanbul, ss. 267-277.
• DURU, R. – UMURTAK, G., 2008. “Bademağacı Kazıları 2004, 2005 ve 2006 Yılları Çalışma Raporu”, Belleten, LXXII/263, ss. 193-250.
• EFE, T., 2003. “Pottery Distribution Within the Early Bronze age of Western Anatolia”, Archaeological Essays in Honor of Homo Amatus: Güven Arsebük için Armağan Yazılar, Ed.: Mihriban Özbaşaran – Oğuz Tanındı – Ahmet Boratav, İstanbul, ss. 87-105.
• EFE, T., 2004. “Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu‟nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili", Colloquium Anatolicum, III, ss. 15-29.
• EFE, T. – AY, D., 2000. “Early Bronze Age I Pottery from Küllüoba Near Seyitgazi, Eskisehir”, Anatolia Antiqua, VIII, ss. 1-87.
• EFE, T. – İLASLI, A. – TOPBAŞ, A., 1995. “Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part I: Kaklık Mevkii, A Site Transitional to the Early Bronze Age”, Studia Troica , 5, ss. 357-399.
• EFE, T. – TÜRKTEKİ, M., 2011. “İç Batı Anadolu Bölgesi Erken Tunç Çağı Seramiği”, Karşıdan Karşıya, MÖ 3. Bin’de Kiklad Adaları ve Batı Anadolu, Ed.: Vasıf Şahoğlu, İstanbul, ss. 214-224.
• ERDEMİR PALAZ, H., 2006. “Akdeniz Çevresinde Gelişen Siyasi Olaylarda Likya’nın Yeri (İ.Ö. 5.yy ile İ.S. 1.yy. Arası)”, III. Likya Sempozyumu (07-10 Kasım 2005), Cilt II, Ed.: Kayhan Dörtlük – Tarkan Kahya, Antalya, ss. 573-585.
• ESLICK, C., 2009, Elmalı-Karataş V: The Early Bronze Age Pottery of Karataş: Habitation Deposits, Bryn Mawr College Archaeological Monographs, Bryn Mawr, PA.
• FRENCH, D., 1969a. Anatolia and the Aegean in the Third Millenium B.C., Cambridge University PhD. Thesis, Cambridge.
• FRENCH, D., 1969. “Prehistoric Sites in Northwest Anatolia, II. The Balıkesir and Akhisar/Manisa Areas”, Anatolian Studies (Anast), XIX, ss. 41-98.
• KARAMIKLI, S., 2019. Likya Bölgesi’nde Beydağları ve Yakın Çevresi Kırsal Kült Alanları, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• KOZAN, A. T. – BİRCAN A. – BOZBAY, E. – OĞDÜM, F. – TÜFEKÇİ, K., 1993. “Burdur-Tefenni Havzalarının Jeomorfolojisi”, MTA Derleme Rapor No: 9622, ss. 40- 67.
• KUPKE, B., 1989. “Lykiens Grenzen und Bevölkerung, Landschaft und Klima”, Antike Welt (AntW), 20, ss. 2-8.
• LAMB, W., 1937. Excavations at Kusura Near Afyon Karahisar I, Printed by John Johnson for the Society of Antiquaries of London, London.
• LLOYD, S. – MELLAART, J., 1962. Beycesultan I. The Chalcolithic and Early Bronze Age Levels, British Institute of Archaeology at Ankara, Ankara.
• MELLAART, J., 1963. “Early Cultures of the South Anatolian Plateau, II: The Late Chalcolithic and Early Bronze Agesin the Konya Plain”, Anatolian Studies (Anast), 13, ss. 199-236.
• MELLAART, J., 1954 “. “Preliminary Report on a Survey of Pre-Classical Remains in Southern Turkey”, Anatolian Studiesn (Anast), 4, ss. 175-240.
• MACHTELD, M., 1992. “Anatolian Chronology”, Chronologies in Old World Archaeology, Ed.: Robert Ehrich, The University of Chicago Press, ss. 171-220.
• ÖZDOĞAN, M., 1997. “Çanak-Çömlek”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt: 1, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, ss. 380-383.
• ÖZGÜÇ, T., 1944. “Öntarihte Isparta Ovası Kültürü ve Yeni Buluntuları”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt 2/3, ss. 407-418.
• ÖZSAİT, M., 1980. İlkçağ Tarihinde Pisidya, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• ÖZSAİT, M., 1993. “1992 Yılı Isparta-Gelendost Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı (AST), IX, ss. 301-304.
• ÖZSAİT, M., 2007. “Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Burdur”, Ed.: Zeki Yıldırım – Şevkiye Kazan – Gökay Yıldız, I. Burdur Sempozyumu (16-19 Kasım 2005) Bildiriler, Cilt 1. Burdur, ss. 695-715.
• UMURTAK, G., 1998. “Observation on a Group of Pottery Finds from the EBA Levels at Bademağacı Höyük”, Adayla, III, 1-12.
• SARI, D., 2011. İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’nun Kültürel (Evolution Culturelle et Politique de l’Anatolie de l’Ouest au Bronze Ancien et au Bronze Moyen), İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• SEVİN, V., 2001. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, TTK Basımevi, Ankara.
• UMURTAK, G. – DURU, R., 2008. “Bademağacı Kazıları 2004, 2005 ve 2006 Yılları Çalışma Raporu”, Belleten, LXXII/263, ss. 193-250.
• UMURTAK, G. – DURU, R., 2013. “Yeniden Hacılar: Hacılar Büyük Höyük Kazıları 2011-2012”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi,142, ss. 1-22.
• UMURTAK, G. – DURU, R., 2016. “Hacılar Büyük Höyük 2015 Yılı Kazılarının Sonuçları”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi,151, ss. 19-44.
• ÜSTÜN, S., 2006. 1993-2004 Dönemi Bademağacı Kazılarında Bulunmuş olan İlk Tunç Çağı II Kırmızı astarlı Malları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÜSTÜN TÜRKTEKİ, S., 2012. Göller Bölgesi İTÇ 1-2 Çanak Çömleği, İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• ÜSTÜN TÜRKTEKİ, S., 2020. “Beycesultan Early Bronze Age I Pottery Group in the Light of New Data”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry (MAA), 20/1, ss. 59-75.
• TAKMER, B., 2002. Likya Coğrafyası, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.