Attouda’dan Cornucopia Kabartmalı Silindirik Altar

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 607 - 623, 20.09.2022

Bilge Yılmaz Kolancı Ozan Gümeli

https://doi.org/10.33469/oannes.1146143

Öz

Denizli ili, Sarayköy ilçesi, Hisar Mahallesi (Köyü) sınırlarında bulunan Attouda antik kenti, Salbakos Dağı (Babadağ) silsilesi üzerinde kurulan bir tepe yerleşimidir. Phrygia ve Karia Bölgeleri arasındaki sınır hattını oluşturan antik kentin üzerinde, geçmişi Selçuklu Dönemi’ne kadar uzanan Hisar Köyü yerleşimi bulunmaktadır. Hisar Köyü’ne ait yapıların 143 tanesi tescilli olup yerleşim 1. Derece Arkeolojik Sit alanına ek olarak Kentsel Arkeolojik Sit alanı ilan edilmiştir. Üzerinde bulunan bu yoğun konut dokusundan dolayı Attouda yerleşimine ait arkeolojik kalıntılar oldukça azdır. Yerleşimle ilişkili arkeolojik veriler Attouda’nın Hellenistik Dönem’den itibaren gelişmeye başladığını, Roma İmparatorluk Dönemi’nde ise, varsıllaştığını göstermektedir. Çalışmamızda ele aldığımız, Denizli Müzesi’nde 170 envanter numarasıyla kayıtlı cornucopialı silindirik altar kentin Hellenistik Dönemi’yle ilişkili bir eser olmasının yanı sıra, kentte tespit edilen ilk ve tek mermer altardır. Söz konusu altarın diğer bir özelliği gövdesinde karşımıza çıkan iki adet cornucopia kabartmasıdır. Cornucopia kabartmaları, Hellenistik Dönem’de Kos, Rhodos ve Kıyı Karia üretimi altarlarda sıklıkla kullanılmasına rağmen, bezemenin daima altarın gövdesini saran girlandların ortasına yerleştirildiği bilinmektedir. Attouda altarına işlenen cornucopia kabartması, girlandlardan bağımsız bir şekilde gövde boşluğuna yerleştirildiğinden dolayı benzer örneği diğer altarlarda karşımıza çıkmayan ünik bir nitelik kazanmıştır. Ayrıca kentin az bilinen Hellenistik Dönemi’ne (MÖ 2. yüzyıl) ait nitelikli bir eser olması bakımından da önem taşımaktadır. Silindirik altarlar Hellenistik Dönem’de genellikle mezar yapılarıyla ilişkili kullanılmıştır. Ancak antik kentin sikkeleri üzerinde Apollon, Men Karou ve ağaç kültünde görülen silindirik altar betimlemeleri söz konusu altarın kentteki kültlerle ilişkili dini bir alanda kullanılmış olabileceğini de düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Attouda, Hellenistik Dönem, Altar, Cornucopia, Mimari Dekorasyon

Cylindrical Altar with Cornucopia Relief from Attouda

Öz

The ancient city of Attouda is a hill village situated on the Salbakos Mountain (Babadağ) range in Denizli province, Sarayköy district, Hisar Neighborhood (Village). Hisar village, which goes back to the Seljuk period, is located on the ancient city that serves as the border between the Phrygia and Caria Regions. Hisar village includes 143 registered structures, and it has been designated as an Urban Archaeological Site in addition to the Grade 1 Archaeological Site. The archaeological remnants of the Attouda settlement are rare due to the extensive residential texture on it. Archaeological data from the village reveal that Attouda began to emerge during the Hellenistic Period and grew prosperous throughout the Roman Imperial Period. The cylindrical altar with cornucopia, inventory number 170 at the Denizli Museum, is an artifact from the Hellenistic Period, as well as the city's first and only marble altar. Another feature of the altar in question is the two cornucopia reliefs on its shaft. Although Cornucopia reliefs were widely applied on altars made in Kos, Rhodes, and Coastal Caria throughout the Hellenistic Period, the decoration was usually placed in the center of the garlands that surrounding the shaft of the altar. The cornucopia relief applied on the Attouda altar has gained a unique quality that is not seen in other altars, since it is placed shaft independently of the garlands. It is especially significant since it is a high-quality work from the city's lesser-known Hellenistic Period (2nd century BC). In the Hellenistic Period, cylindrical altars were commonly associated with funerary buildings. However, the cylindrical altar depictions of Apollo, Men Karou and the tree cult on the coins of the ancient city suggest that the altar in question may have been used in a religious area related to the cults in the city.

Anahtar Kelimeler

Attouda, Hellenistic Period, Altar, Cornucopia, Architectural Decoration

Kaynakça

• ADIGÜZEL, A., 2015. Keramos Sunakları, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla.
• ALTUN, S., 2019. “Kayseri Arkeoloji Müzesi’nde Sergilenen İki Silindir Sunak”, Sosyal bilimler Araştırmaları Dergisi, 14/2, ss. 816-825.
• ANABOLU, M. U., 1984. “Batı Anadolu’da Bulunan Hellenistik Çağ ve Roma İmparatorluk Çağı Girland (Askı)’lı Sunakları”, Arkeoloji Sanat Dergisi, 3/3, ss. 1-35.
• AYBEK, S., 2009. Metropolis’de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlığı, Metropolis Ionia I, Homer Yayınları, İstanbul.
• BERGES, D., 1986, Hellenistische Rundaltäre Kleinasiens, Mann Verlag, Freiburg.
• BERGES, D., 1995. “Herrscherkult und Kultgerät”, Vereinigung der Freunde Antiker Kunst, 38\2, ss. 92-104.
• BERGES, D., 1996, Rundaltäre aus Kos und Rhodos, Mann Verlag, Berlin.
• BİLGİÇ-KAVAK, E. – YILMAZ-KOLANCI, B., 2022, “Attouda Kentinden Yeni Bir Agonistik Yazıt”, Olba, XXX, ss. 395-406.
• BROUMA V., 2015. “Cylindrical Altars and Post-funerary Ritual in the South-eastern Aegean During the Hellenistic Period: 3rt to 2nd Centuries BC”, Aegis Essays in Mediterranean Archaeology, Ed.: Zetta Theodoropoulou Polychronisdis – Doniert Evely, Oxunipirint, Oxford, ss.155-164.
• CİVELEK, A., 2013. “Antik Dönem Sanatında Bereket Boynuzu”, Arkeoloji Sanat, 143, ss. 103-112.
• COULTON, J. J., 2005. “Pedestals as Altars in Roman Asia Minor, Anatolian Studies, 55, ss.127-157.
• ÇETİN, C., 2007. “Sütunlu-Avlulu Altarlarda Altyapı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47/2, ss. 27-47.
• DİLER, N. K., 1996. Anadolu Girlandlı Sunakları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• ER, Y., 2006. Klasik Arkeoloji Sözlüğü, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• FRASER, P. M., 1977. Rhodian Funerary Monuments, Oxford Universty Press, Oxford.
• HUTTNER, U., 2013. Early Christianity in the Lycus Valley. Trns. D. Green, Boston.
• KOCH, G., 2001. Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri, Çev.: Z. Zühre İlkgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• KOÇAK, İ. E., 2019. Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemi Cephe Mimarisinde Dirland Dekorasyonu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• NAPP, A. E., 1930. Bukranion und Guirlande: Beiträge zur Entwicklungsgeschichte der Hellenistischen und Römischen, Ruprecht-Karls-Universität, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Heidelberg.
• NOVÁKOVÁ, L., 2010. “Selected Funeral Inscriptions on the Round Altars From Stratoniceia in the Hellenistic Period”, Anados, 9, ss. 111-118.
• PLINIUS, The Natural History, Çev.: Jonh Bostock, London. 1855.
• RAMSAY, W. M., 1895. The Cities and Bishoprics of Phrygia, Arno Press, Oxford.
• SAYAR, M. H., 1992. “Doğu Dağlık Kilikia’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1990”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 1992.
• SAYAR, M. H., 1994. “Doğu Trakya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları” XI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 1994.
• SAYAR, M. H., 1997. “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1995” XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı I, Ankara 1997.
• SÖĞÜT, B., 2007a. “Antik Dönemde Salbakos Dağı ve Kalıntıları”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri 2, Ed.: Ayfer Özçelik, ss. 15-24.
• SÖĞÜT, B., 2007b. “Denizli-Hisarköy Müze Deposundaki Mimari Bloklar”, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, Ankara, ss. 383-396.
• SÖĞÜT, B., 2017. “Attouda (Hisar) Antik Kenti”, Cedrus 5, ss. 241-260.
• SÖĞÜT, B., 2019. Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları, Stratonikeia Çalışmaları 5, Ege Yayınları, İstanbul.
• ŞİMŞEK, C., 1999. “Antik Dönemde Babadağ Çevresi” I. Babadağ Sempozyumu, Tarihte ve Günümüzde Babadağ Bildiri Metinleri, Denizli, ss. 316-362.
• ŞİMŞEK, C., 2002. “Attouda Nekropolü”, Birinci Uluslararası Aşağı Büyük Menderes Havzası Tarih, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Sempozyumu, Ed.: Adil Adnan Öztürk, İzmir, ss. 229-245.
• ŞİMŞEK, C., 2016. “Bir Salbakos Kenti: Attouda (Hisar) ve Heykeltıraşlığı” Havva İşkan’a Armağan, Ed.: Erkan Dündar – Şevket Aktaş – Mustafa Koçak – Serap Erkoç, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 627-648.
• TÜRKOĞLU, İ., 2020. “Civic Coinage of Attouda in Caria”, Anatolian Research, 23, ss. 289-346.
• YAVIS, G., 1949. Grek Altars, Saint Louis University Press, Missouri.
• YILMAZ-KOLANCI, B., 2021a, “Attouda ve Hisar Köyü’nün Denizli Turizmindeki Yeri ve Önemi”, Dr. Nevzat Gündağ’a Vefa, Tarih, Kültür ve Sanat Yazıları, Ed. Yusuf Kılıç – Ercan Haytoğlu, ss. 369-385.
• YILMAZ-KOLANCI, B., 2021b, “Attouda’da Meter Adrastos Kültü ve İkonografisi”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, ss. 57-76.
• YURTSEVER, A. – YILMAZ-KOLANCI, B., 2022, “Attouda Antik Kenti Dor Başlıkları”, Cedrus, X, ss. 191-210.
• ZIEGLER, K. – SONTHEIMER, W., 1965. Der Kleine Paıly Lexikon Der Antike, C. 1, Ed.: Konrat-Ziegler – Walther Sontheimer - Alfred Druckenmüller Verlag, Stuttgart, ss. 14-1000.