BATI DAĞLIK KİLİKYA KENTLERİNİN TOPOGRAFİK TİPOLOJİLERİNİN KURULUŞ STRATEJİLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 365 - 382, 29.03.2023

Mehmet Dinçarslan Simge Dinçarslan

https://doi.org/10.33469/oannes.1158813

Öz

Mekân ile insanın birbirini çeşitli yönlerden etkilediği bilinmektedir. Bu etkileşim kimi zaman doğal koşullara, kimi zaman “zaman”a (hem dönem bağlamında hem de süreç bağlamında) ve kimi zaman da idari uygulamalara bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Mekânın insanı biçimlendirmesi daha doğal bir ortamda ve az sayıda insan ile sınırlı hallerde daha mümkün görünmektedir. Çünkü insan sayısının artması artık mekânın toplumla ilişkide olduğu anlamına gelir ki bu da organizasyon, ekonomi, yönetim ve sınıf gibi etkenlerin de bulunması nedeni ile mekân-insan ilişkisinde mekânı edilgen kılar. Toplum içerisinde yaşayan insanın da mekân ile ilişkisinde edilgen hale geldiği düşünüldüğünde, sosyal organizasyonla birlikte mekân belirleme ve biçimlendirmede belirleyicinin artık “idari” kararlar olduğu anlaşılmaktadır. Kentlerin kuruluşuna ilişkin çalışmalarda sanayi devrimi öncesi kentleşme süreci, kent kuruluşunun gerekleri, toplumları (ya da yöneticileri) kent kurmaya iten nedenler, kent ve kent devlet arasındaki ilişki ve farklar (bağlama göre) temel parametrelerdendir. Bu çalışmada kenti etkileyen, oluşturan ve biçimlendiren birçok etken arasından strateji üzerinde durulmuştur. Kent ve devletin ayrı düşünülemediği Grekler’in kent kuruluşunda Batı Dağlık Kilikya’daki topografik kriterlerinin stratejik anlamları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Korsanlardan korunmak için yüksek bölgelere, su kaynaklarına yakınlık nedeniyle nehir kenarlarına, ticaret kaygısı ile limana uygun kıyı bölgelerine kentler kurmak gibi stratejik eğilimlerin olduğu anlaşılmış ve bu stratejik eğilimler topografik tercihlere göre de incelenerek kentlerin tipolojileri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Batı Dağlık Kilikya, Antik Kentler, Topografik Tipoloji, Kuruluş Stratejisi, Akdeniz

ANALYSIS OF TOPOGRAPHIC TYPOLOGIES OF WESTERN ROUGH CILICIA CITIES IN TERMS OF ESTABLISHMENT STRATEGIES

Öz

It is known that space and people affect each other in various ways. This interaction can sometimes vary depending on natural conditions, sometimes “time” (both in the context of the period and in the context of the process), and sometimes depending on administrative practices. It seems more possible for the space to shape people in a more natural environment and in limited situations with a small number of people. Because the increase in the number of people means that the space is in relation to society, which makes the space passive in the space-human relationship due to the presence of factors such as organization, economy, management and class. Considering that the people living in the society have also become passive in their relationship with the space, it is understood that the "administrative" decisions are now the determinant in determining and shaping the space together with the social organization. In studies on the establishment of cities, the urbanization process before the industrial revolution, the requirements of the city establishment, the reasons that push societies (or administrators) to establish cities, the relationship and differences between the city and the city-state (according to the context) are the basic parameters. In this study, strategy is emphasized among many factors that affect, form and shape the city. The strategic meanings of the topographic criteria in Western Rough Cilicia in the city establishment of the Greeks, where the city and the state could not be considered separately, were tried to be revealed. There are strategic trends such as establishing cities in high areas to protect from pirates, on riverside due to proximity to water resources, and in coastal areas suitable for the harbor with trade concerns. A city typology has been created by classifying according to these preferences.

Anahtar Kelimeler

Western Rough Cilicia, Ancient Cities, Topographic Typology, Establishment Strategy, Mediterranean

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, M. A., 1994. Kent Devletinden Imparatorluğa, Imge Kitabevi, Ankara.
• AKARCA, A., 1998. Yunan Arkeolojisinin Ana Çizgileri I Şehir ve Savunması, TTK Yayınları, Ankara.
• AKTÜRE, S., 1994. Anadolu'da Bronz Çağı Kentleri, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• AKTÜRE, S., 2003. Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• AKTÜRE, S., 2018. Büyük İmparatorluklar Döneminde Anadolu Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• AKURGAL, E., 1998. Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik Yayınlar AŞ., İstanbul.
• ARSLAN, N., 2001. “Kilikia Bölgesindeki Grek Kolonizasyonu”, OLBA, IV, ss. 1-17.
• BAŞARAN, C., 1988. Arkeolojiye Giriş I-II, Erzurum.
• BEAN, G. E. - Mitford, T. B., 1962. “Sites Old and New in Rough Cilicia”, Anatolian Studies, 12, ss.185-217.
• BRAUDEL, F., 1995. The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, Volume II, Univ of California Press.
• CIPOLLA, C. M., 1980. Tarih Boyunca Ekonomi ve Nüfus, Tur Yayınları, İstanbul.
• ÇEVİK, Ö., 2005. Arkeolojik Kanıtlar Işığında Tarihte İlk Kentler ve Kentleşme Süreci, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• HOFF, M. - Townsend, R .- Erdoğmuş, E., 2007. “Rough Cilicia Archaeological Project: 2005 Season” 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara.
• HUBER, G., 1969. “Die Restaurierung der Therme II-7A in Anamur”, Türk Arkeoloji Dergisi, XVIII-2, ss. 47-50.
• JACOBS, J., 1969. The Economy of Cities, Vintage.
• JONES, A. H. M., 2004. The cities of the Eastern Roman provinces, Wipf and Stock Publishers.
• KARAMUT, I. - Russell, J., 1999. “Nephelis: a Recently Discovered Town of Coastal Rough Cilicia”, Journal of Roman Archaeology, 12, ss. 355-371.
• KOÇAN, N., 2016. Eski Anadolu Kentleri I-II, Ders Notları, Erzurum.
• KURT, M., 2009. “Roma Cumhuriyet Yönetiminde Kilikya Bölgesi ve Yerel Güçler”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XI/ 1 (2009), ss. 115- 139
• LEFEBVRE, H., 2013. Kentsel Devrim, Çev.: Selim Sezer, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• LEFEBVRE, H., 2019. Mekânın Üretimi, Çev.: Işık Ergüden, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• MANSEL, A.M., 1999. Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarh Kurumu Basımevi, Ankara.
• MAZI, F., 2008. “Antik Çağda Düşüncenin Kentsel Mekana Yansıması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (10), ss. 33-48.
• MELCHERT, H. C., 2010. Luviler: Anadolu’nun Gizemli Halkı, Çev.: B. Baysal-Ç. Çidamlı, Kalkedon Yayınları, İstanbul.
• MUMFORD, L., 1961. The City in History: Its Origins, Its Transformations, and Its Prospects, Houghton Mifflin Harcourt.
• OWENS, E. J., 2000. Yunan ve Roma Dünyasında Kent, Çev.: Canan Bilsel, Homer Kitabevi, İstanbul.
• RAUH, N.K., 2004. “Pirated Knock-offs: Cilician Imitations of Internationally Traded Amphoras”, International Colloquium at the Danish Institute at Athens, September 26-29, 2002., pp. 329-336.
• RAUH, N.K., 2007. “Dağlık Kilikya Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Seramik Sonuçları (1996-2005)”, ANMED (5).
• RAUH, N.K. - TOWNSEND, R. F. - HOFF, M. C. - DILLON, M. - DOYLE, M. W. - WARD, C. A. - ROTHAUS, R.M. – CANER, H. – AKKEMİK, Ü. - WANDSNIDER, L. - OZANER, F. S. – DORE, C.D., 2009. “Life in the Truck Lane: Urban Development in Western Rough Cilicia” Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes, Band 78, Wien 2009, pp.253-312.
• RUGE, W., 1921. “Kilikia”, RE, XI/1(1921), ss. 385-390.
• RUSSELL, J., 2002. Anemourion, The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Washington D.C. ss. 221-228.
• SAYAR, M. H., 1999. “Antik Kilikya’da Şehirleşme”, XII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, ss. 193-216.
• SAYAR, M. H., 2001. “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları, 1999”, Araştirma Sonuçlari Toplantisi, 18(1), ss. 275-287.
• SAYAR, M. H., 2003. “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 2000”, Araştirma Sonuçlari Toplantisi, 20(2), ss. 59-70.
• STARR, C. G., 2000. Antik Çağda Deniz Gücü, Çev.: Gürkan Ergin, Homer Kitabevi, İstanbul.
• ŞAHIN, D.Y. - Altunkasa, F. M., 2019. Ovalık Kilikya Antik Kentlerinin Yönetsel Değişimleri ve Tarihsel Süreçte Kente Yansıması, Geleceğin Dünyasında Bilimsel ve Mesleki Çalışmalar 2019 Mimarlık ve Tasarım, Ed. Arzu Erçetin -Dilek Aydemir, Bursa, ss. 12-31.
• ŞENEL, A., 1996. Siyasal Düşünceler Tarihi, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• TOWSEND, R. F. - Hoff, M. C., 2009. “Lamos in Rough Cilicia: An Architectural Survey”, OLBA, (17), ss. 1-22.
• ÜNAL, A., 2006. “Eski Çağlarda Çukurova’nın Tarihi Coğrafyası ve Kizzuwatna (Adana) Krallığı’nın Siyasi Tarihi”, ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 3 (Arkeoloji Özel Sayısı), ss. 15-44.
• WYCHERLEY, R. E., 1993. Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu? Çev.: Nur Nirven–Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yay., İstanbul,
• YAKAR, J., 2000. Ethnoarchaeology of Anatolia: Rural Socio-Economy In The Bronze And Iron Ages, Monograph Series Of The Institute Of Archaeology, Tel Aviv University.