Sporcularda zihinsel dayanıklılık ile öz şefkat düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 1038 - 1065, 29.06.2025

Kaan Karakuş , Ebru Karakuş , Gökhan İpekoğlu

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1501375

Öz

Bu çalışmanın amacı sporcularda zihinsel dayanıklılık ile öz şefkat düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışma, tesadüfi örneklem yöntemi ile belirlenen 148 kadın ve 167 erkek toplam 315 katılımcıdan oluşmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak “Sporda Zihinsel Dayanıklılık Envanteri” ile “Sporcu Öz Şefkat Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde Skewness– Kurtosis testi, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Tüm istatistiki analizler SPSS 22.0 programı ile yapılmıştır. Anlamlılık değeri p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Çalışma sonuçları incelendiğinde katılımcıların cinsiyet, spor türü, spor düzeyi ve spor yaşlarına göre zihinsel dayanıklılık toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Öz şefkat puanları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık belirlenmemiştir. Son olarak iki ölçek arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre sporcularda öz şefkat düzeyinin artması ile zihinsel dayanıklılık düzeylerinin de artması beklenmektedir. Kadınların, amatör sporcuların ve spor yaşı 1-4 olan katılımcıların zihinsel dayanıklılık düzeylerinin ortalama sonuçtan daha düşük olduğu görülmektedir. Öz şefkat ve zihinsel dayanıklılık, bilişsel becerilerdir. Bilişsel beceriler, çeşitli zihinsel antrenman teknikleri (meditasyon, imgeleme vb.) ile geliştirilebilmektedir. Özellikle antrenörlerin fiziksel antrenmanlara ek olarak zihinsel antrenman tekniklerini de dahil etmeleri önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Spor , zihinsel dayanıklılık , öz şefkat

Examining the relationship between self-compassion and mental toughness in athletes

Öz

he aim of this study is to examine the relationship between p Sport Mental Toughness and Self-Compassion between self-compassion level in athletes. The study consists of a total of 315 participants, including 148 females and 167 males, determined through a random sampling method. In the study, the data collection instruments used were “Sport Mental Toughness Questionnaire” and “Self-Compassion Scale-Athlet Version. Skewness-Kurtosis test, independent samples t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), and Pearson correlation analysis were used in the data analysis. All statistical analyses were conducted using SPSS 22.0 software. A significance level of p <0.05 was considered. At the end of the study no significant differences were found between the athlete self-compassion scale total score according to gender, age, sport type, sport level and sport age variables. A significant difference was determined in the total score and confidence subscale scores of the mental toughness inventory in sports according to gender, sport type and sport level. No significant difference was determined between the total score and subscale scores of the sport mental toughness questionnaire according to the age variable. A significant difference was found in the total score of the sport mental toughness questionnaire and the confidence and control subscale scores of the participants according to sports age. As a result, a positive and moderately significant relationship was determined between the total score of the mental toughness inventory in sports and the total score of the athlete self-compassion scale. According to the results obtained, it can be said that as the level of self-compassion increases in athletes, the level of mental endurance increases.

Anahtar Kelimeler

Sport , mental toughness , self-compassion

Kaynakça

• Akgün, A.E.A (2022). Takım ve bireysel kadın sporcuların öz şefkat ile bilinçli farkındalık durumlarının incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Lokman Hekim Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akman, D. (2019). Yetişkin sporcuların imgeleme, içsel konuşma ve stresle başa çıkma biçimlerinin zihinsel dayanıklılık ile ilişkisinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Universitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Akman, H. (2023). Aktif sporcuların zihinsel dayanıklılık ve stresle başa çıkma düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altıntaş, A., & Koruç, P.B. (2016). Sporda zihinsel dayanıklılık envanteri’nin psikometrik özelliklerinin incelenmesi (SZDE). Spor Bilimleri Dergisi, 27(4), 163-171.
• Ayaş, E.B., Murathan, F., & Murathan, G. (2020). Farklı liglerdeki futbolcuların zihinsel dayanıklılık özellikleri ile fiziksel uygunluk durumlarının incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, (22), 80-89.
• Bahadır, G., & Adiloğulları, İ. (2020). Spor yapan üniversite öğrencilerinde zihinsel dayanıklılık ile duygusal zekâ arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences-IJSETS, 6(4), 117-128. https://doi.org/10.18826/useeabd.793760
• Bayar, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinde beden imajı, öz-şefkat, depresif duygulanım ve cinsiyet. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(46), 175-190.
• Bayraktaroğlu, A. (2021). Sporcularda zihinsel dayanıklılık ve öz şefkat [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Birinci, M.C. (2022). Futbol ve voleybol sporcularının zihinsel dayanıklılık ve öz yeterlilik ilişkinin incelenmesi. Beden Eğitimi Spor Sağlık ve Efor Dergisi, 1(2), 117-125.
• Bull, S.J., Shambrook, C.J., James, W., & Brooks, J., (2005), Towards an understanding of mental toughness in elite cricketers. J Appl Sport Psychol; 17(3), 209-227. https://doi.org/10.1080/10413200591010085
• Burton, D., & Raedeke, T.D. (2008). Mental plans. sport psychology for coaches. Human Kinetics. Büyüköztürk, Ş. (2008). Veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ceyhun, S., Yılmaz, S. H., Dokuzoğlu, G., & Karacan Doğan, P. (2023). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin sporda tutkunluk ile zihinsel dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 345-359.
• Cowden, R. G., Anshel, M. H., & Fuller, D. K. (2014). Comparing athletes’ and their coaches’ perceptions of athletes’ mental toughness among elite tennis players. Journal of Sport Behavior, 37(3), 221.
• Durand-Bush, N., & Salmela, J.H. (2002). The development and maintenance of expert athletic performance: Perceptions of world and olympic champions. Journal of Applied Sport Psychology, 14(3), 154-171.
• Efe, M. (2023). Profesyonel ve amatör futbolcuların zihinsel dayanıklılık ve imgeleme durumlarının sporculuk düzeyi ve sporculuk yılı değişkenleri açısından incelenmesi. Spor, Sağlık ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 68-79.
• Eroğlu, O., Ünveren, A., Ayna, Ç., & Müftüoğlu, N.E. (2020). Spor bilimleri fakültesindeki öğrencilerin sporda zihinsel dayanıklılık ve sporda ahlaktan uzaklaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 100-110.
• Garmezy, N. (1991). Resilience and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. American Behavioral Scientist, 34, 416-430.
• George, D., & Mallery, M. (2010). Spss for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 Update (10 Ed.) Pearson Education.
• Germer, C.K. (2009). The mindful path to selfcompassion: freeing yourself from destructive thoughts and emotions. Guilford Press
• Göktaş, Z., & Güzel, M.C. (2023). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin egzersiz bağımlılığı ve zihinsel dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 24(1), 61-72.
• Gucciardi, D.F, Hanton, S, Gordon, S, et al. (2015). The concept of mental toughness: Tests of dimensionality, nomological network, and traitness. Journal of Personelity, 83(1), 26-44. http://dx.doi.org/10.1111/jopy.12079). Gümüşoğlu, Ö., & Aşçı, H. (2020). Yetişkin sporcularda belirsizliğe tahammülsüzlüğün yordanmasında mükemmeliyetçilik ve zihinsel dayanıklılığın rolü. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 96-110. https://doi.org/10.33689/spormetre.551536
• Güvendi, B., Can, H.C., & Işım, A.T. (2020). Triatlon sporcularının zihinsel dayanıklılıklarının karar verme stilleri ile ilişkisinin incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 146-160.
• İlhan, A. (2020). Tenis oyuncularının zihinsel dayanıklılık düzeyleri. Journal of Global Sport and Education Research, 3(2), 28-35.
• Jacelon, C. (1997). The trait and process of resilience. Journal of Advanced Nursing, (25), 123-129. https://doi.org/10.1046/j.1365-2648.1997.1997025123.x
• Jeon, H., Lee, K., & Kwon, S. (2016). Investigation of the structural relationships between social support, selfcompassion, and subjective well-being in Korean elite student athletes. Psychological Reports, 119(1), 39-54.
• Jones, G., Hanton, S., & Connaughton, D. (2002). What is this thing called mental toughness? An investigation of elite sport performers. Journal of Applied Sport Psychology, 14(3), 205-218. https://doi.org/10.1080/10413200290103509
• Killham, M.E., Mosewich, A.D., Mack, D.E., Gunnell, K.E., & Ferguson, L.J. (2018). Women athletes’ selfcompassion, self-criticism, and perceived sport performance. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 7(3), 297-307.
• Kocaekşi, S., & Yıldırım, I. Ö. (2020). Güreşçilerde zihinsel dayanıklılık, öz yeterlik inancı ve sportif kendine güven düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 392-406.
• Koç, İ. (2021). Bireysel ve takım sporlarında zihinsel dayanıklılığın umutsuzluk ve başarı motivasyonu bakımından etkilerinin belirlenmesi [Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Koç, İ., & Gençay, Ö.A. (2021). Badminton sporcularının zihinsel dayanıklılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(1), 110-124.
• Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: developing and managing psychological strengths. Academy of Management Executive, 16(1), 57-72. Luthar, S.S., Cichetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71, 543- 562.
• Madrigal, L., Hamill, S., & Gill, D.L. (2013). Mind over matter: development of the mental toughness scale (MTS). Sport Psychology, 27(1), 62-77.
• Mahoney, J.W., Gucciardi, D.F., Mallett, C.J., & Ntoumanis, N. (2014). Adolescent performers’ perspectives on mental toughness and its development: The Utility oftThe Bioecological Model. The Sport Psychologist, 28 (3), 233-244. https://doi.org/10.1123/tsp.2013-0050
• Masten, A.S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56, 227-238.
• Mosewich, A.D., Crocker, P.R., Kowalski, K.C., & DeLongis, A. (2013). Applying self-compassion in sport: An intervention with women athletes. Journal of Sport and Exercise Psychology, 35(5), 514-524.
• Neff, K. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85-101.
• Orhan, S. (2018). Bireysel sporcular ve takım sporcularında duygusal zekâ ve zihinsel dayanıklılık ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Orhan, S., & Ünlü, H. (2022). Futbolcularda zihinsel dayanıklılık ve hedef yöneliminin akıl dışı performans inançları ile ilişkisi: kesitsel çalışma. Türkiye Klinikleri Spor Bilimleri Dergisi, 14(1), 11-21. DOI: 10.5336/sportsci.2021-81717
• Özmaden, M., & Sevilmiş, U. (2023). Bireysel branş sporcularının psikolojik iyi oluş ve öz-şefkat düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Iğdır Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 64-72.
• Reis, N.A., Kowalski, K.C., Ferguson, L.J., Sabiston, C.M., Sedgwick, W.A., & Crocker, P.R. (2015). Selfcompassion and women athletes' responses to emotionally difficult sport situations: An evaluation of a brief induction. Psychology of Sport and Exercise, 16, 18-25.
• Sarı, İ., Sağ, S., & Demir, A.P. (2020). Sporda zihinsel dayanıklılık: Taekwondo sporcularında bir inceleme. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22(4), 131-147. Sheard M, Golby J, Van Wersch A. (2009). Progress towards construct validation of the sports mental toughness questionnaire (SMTQ). European Journal of Psychological Assessment, 25, 186-193
• Şahinler, Y., & Beşler, H.K. (2021). Takım ve mücadele sporları yapan bireylerin zihinsel dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 134-144.
• Şenel, E., Karakuş, K., & Çakıcı, H.A. (2023). Voleybol oyuncularında öz şefkat ile öz eleştiri arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(4), 2032-2038.
• Şimşek, B., & Kartal, A. (2023). Takım ve bireysel sporcuların zihinsel dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(1), 28-40.
• Talaslıoğlu, S., & Keskin, B. (2023). Spor yapan öğretmenlerin öz şefkat düzeylerinin tükenmişlik ile ilişkisi. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 36-45.
• Taşkın, A.H., Arı, Y., & Özmutlu, İ. (2022). Farklı değişkenlere göre sporda zihinsel dayanıklılık: spor bilimleri fakültesi örneği. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 495-507.
• Tibbert, S. J., Andersen, M. B., & Morris, T. (2015). What a difference a “Mentally Toughening” year makes: The acculturation of a rookie. Psychology of Sport and Exercise, 17, 68-78. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.10.007
• Tingaz, E.O. (2020). Spor bilimleri fakültesindeki sporcu öğrencilerde bilinçli farkındalık ve öz şefkatin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Tingaz, E.O., & Atalay, Z. (2021). Sporcu öz şefkat ölçeği-kısa formu: Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 12(3), 305-318.
• Ural, A. & Kılıç, İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Werner, E.E. (1995) Resilience in development. Current Directions in Psychological Science, 4, 81-85.
• Yılmaz, A. (2021). Sporda zihinsel dayanıklılık. Uluslararası Dağcılık ve Tırmanış Dergisi, 4(2), 23-42.
• Yılmaz, B., Kara, M., & Selvi, H. (2023). Aktif spor yapan spor bilimleri öğrencilerinin sporda tükenmişlik ve sporcu öz şefkat düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1346-1357.