Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Astronomi Konularının Öğretimi Öz-Yeterlik İnanç Düzeylerinin Belirlenmesi ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 3, 499 - 518, 28.11.2017

Filiz Demirci , Cengiz Özyürek

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri
öğretmenlerinin astronomi konularının öğretimine ilişkin öz-yeterlik inanç
düzeylerinin belirlenmesi ve cinsiyet, öğrenim durumu, mesleki kıdem, mezun
olunan fakülte/yüksekokul türü, astronomi dersi alım durumu ve astronomiye
ilişkin etkinliklere katılım durumu arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmada
öğretmenlerin öz-yeterlik inanç düzeylerini belirlemek amacıyla Demirci (2017)
tarafından geliştirilen, 13 madde ve 3 alt boyuttan oluşan “Astronomi
Konularının Öğretimi Öz-Yeterlik İnanç Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın
çalışma grubu, 2016-2017 eğitim-öğretimin yılında, Ordu ili merkez ve ilçe
okullarında görev yapan toplam 106 fen bilimleri öğretmeninden oluşmaktadır.
Ölçeğin tamamından elde edilen verilerin analizi sonucunda, fen bilimleri
öğretmenlerinin öz-yeterlik inanç düzeylerinin genel olarak orta düzeyde olduğu
saptanmıştır. Ayrıca öğretmenlerin astronomi etkinliğine katılım durumu göre astronomi
konularının öğretimine ilişkin öz-yeterlik inançlarının etkinliğe katılmayanlar
lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılaşmasına rağmen; cinsiyet, öğrenim
durumu, mesleki kıdem, mezun olunan fakülte/yüksekokul türü ve astronomi dersi
alım durumu değişkenlerine göre anlamlı farklılaşmadığı görülmüştür. Ölçeğin
alt boyutları açısından, sadece öğretmenlerin cinsiyetine göre astronomi
konularında öğretim stratejilerine ilişkin öz-yeterlik inançlarının erkek
öğretmenler lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılaştığı olduğu tespit
edilmiştir.

Not: Bu
çalışma 11-14 Mayıs 2017 tarihlerinde Ordu’da gerçekleştirilen “IX. Uluslararası
Eğitim Araştırmaları Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Astronomi öğretimi, öz-yeterlik inancı, fen bilimleri öğretmeni

Kaynakça

• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi özyeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelere göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akçil, M. ve Oğuz, A. (2015). Fen bilgisi öğretmenlerinin öz yeterlik inancı ile öğrenen özerkliğini destekleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(11), 1-16.
• Arıcı, V. A. (2013). Fen Eğitiminde Sanal Gerçeklik Programları Üzerine Bir Çalışma: “Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi” Ünitesi Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Arıkurt, E., Durukan, Ü. G. ve Şahin, Ç. (2015). Farklı öğrenim seviyesindeki öğrencilerin astronomi kavramıyla ilgili görüşlerinin gelişimsel olarak incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 66-91.
• Arpacı, A. ve Birhanlı, A. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoloji öğretimine yönelik öz-yeterlik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1199-1220.
• Ashton, P. (1984). Teacherefficacy: a motivational paradigm for effective teacher education. Journal of Teacher Education, 35(5), 28-32.
• Aydın, S. Haşıloğlu, M. A. ve Kunduracı, A. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin ders dışı etkinlikleri kullanmada özyeterlik algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitim, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 94-103.
• Azar, A. (2010). In-service and pre-service secondary science teachers’ self-efficacy beliefs about science teaching. Educational Research and Reviews, 5(4), 175-188.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(52), 191-215.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: the xercise of control. New York: W. H. Freeman and Company.
• Baxter, J. (1989). Children’s understanding of familiar astronomical events. International Journal of Science Education, 11, 502-513.
• Bayraktar, Ş. (2009.) Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik yeterlik inançlarının incelenmesi. Milli Eğitim, 182, 58- 71.
• Benzer, F. (2011). İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Öz Yeterlik Algılarının Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bolat, A., Aydoğdu, R. Ü., Sağır, Ş. U. ve Değirmenci, S. (2014). 5. Sınıf öğrencilerinin Güneş, Dünya ve Ay kavramları hakkındaki kavram yanılgılarının tespit edilmesi. Journal of Research in Education and Teaching, 3(1), 218-229.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: PegemAkademi Yayınları.
• Can, A. (2014). SPSS İle Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cantrell, P., Young, S. & Moore, A. (2003). Factors affecting science teaching efficacy of preservice elementary teachers. Journal of Science Teacher Education, 14, 177–192.
• Cin, M. (2007). Alternative views of the solar system among Turkish students. Review of Education, 53, 39-53.
• Coşkun, E., Özer, B. ve Tiryaki, E. N. (2010). Türkçe öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 123-136.
• Creswell, J. W. (2009). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Merhods Approaches. SAGE Publication: London.
• De Laat, J. & Watters, J. J. (1995) Science teaching self-efficacy in a primary school: a case study. Paper presented at the Annual Meeting of the Australasian Science Education Research Association, La Trobe University, Bendigo, Victoria, Australia.
• Demirci, F. (2017). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Astronomi Konularının Öğretim Öz-Yeterlik İnançları: Bir Karma Yöntem Araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
• Demirhan, S. (2012). Fen Ve Teknoloji Öğretmenlerinin Bilgi ve Teknolojilerine İlişkin Öz-Yeterlik Algıları ve Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanım Durumları (Denizli İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Diakidoy, N. & Kendeou, P. (2001). Facilitating conceptual change in astronomy: a comparison of the effectiveness of two instructional approaches. Learning and Instruction, 11, 1-20.
• Dunlop, J. (2000). How children observe the universe. Publications of the Astronomical Society of Australia, 17, 194-206.
• Ekiz, D. ve Akbaş, Y. (2005). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin astronomi ile ilgili kavramları anlama düzeyi ve kavram yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 165, 61- 78.
• Erden, E. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretimi Öz Yeterlilik İnançlarının Fen Tutumları ve Akademik Başarıları Üzerindeki Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Fraenkel, J.,Wallen, N. & Hyun, H. H. (2012). How todesignandevaluateresearch in education. McGrawHill: Boston.
• Friedman, I. A. & Kass, E. (2002). Teacher self-efficacy: a classroom-organization conceptualization. Teaching and Teacher Education, 18, 675-686.
• Gavora, P. (2010). Slovak pre-service teacher self-efficacy: theoretical and research considerations. The New Educational Review, 21(2): 17-30.
• Gibson, S. & Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: a construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4),669-682.
• Göncü, Ö. (2013). İlköğretim Beşinci ve Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Astronomi Konularındaki Kavram Yanılgılarının Tespiti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Burdur.
• Gültekin, M. (2014). Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramları. Oral, B. (Ed.). Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları içinde (ss. 101-128). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Güneş. G. (2010). Öğretmen Adaylarının Temel Astronomi Konularında Bilgi Seviyeleri ile Bilimin Doğası ve Astronomi Özyeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kalkan, H. & Kıroğlu, K. (2007). Science and nonscience students’ ideas about basic astronomy concepts in pre-service training for elemantary school teachers. Astronomy Education Review, 6(1), 15-24.
• Karadeniz, C. B. ve Sarı, S. (2011). Coğrafya öğretimi öz-yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim bilim ve toplum, 9(33), 9-27.
• Kaya, H. ve Böyük, U. (2011). Fen bilimleri öğretmenlerinin laboratuvar çalışmalarına yönelik yeterlikleri. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(1), 126-134.
• Kurnaz, M. A. (2012). Yıldız, kuyruklu yıldız ve takımyıldız kavramlarıyla ilgili öğrenci algılamalarının belirlenmesi. Abant İzzet Baysal University Education Faculty Journal, 12(1), 251- 264.
• Küçük, M., Altun, E. ve Paliç, G. (2013). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının incelenmesi: Rize ili örneklemi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1): 45-70.
• Küçüközer, H. (2007). Prospective science teachers’ conceptions about astronomical subjects. Science Education International, 18(2), 113-130.
• MEB. 2013. İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Morgil, İ., Seçken, N. ve Yücel, A. S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının özyeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 62-72.
• Mulholland, J., Dorman, J.P. & Odgers, B. M. (2004). Assessment of science teaching efficacy of preservice teachers in an Australian University. Journal of Science Teacher Education, 15(4), 313–331
• Özdemir, A., Aydın, N. ve Akar-Vural, R. (2009). Çevre eğitimi öz-yeterlik algısı üzerine bir ölçek geliştirme çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 1-8.
• Özkan, Ö., Tekkaya, C. ve Çakıroğlu, J. (2002). Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz yeterlik inançları. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, 16-18 Eylül, 2002, ODTÜ, Ankara.
• Pajares, F. (1996). Self-efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Research, 66(4), 543-578.
• Ramey-Gassert, L., Shroyer, M. G. & Staver, J. R. (1996). A qualitative study of factors influencing science teaching self-efficacy of elementary level teachers. Science Education, 80(3), 283-315.
• Riggs, I. M. & Enochs, L. G. (1990). Toward the development of an elementary teacher’s science teaching efficacy belief instrument. Science Teacher Education, 74(6), 625–637.
• Riggs, I. M. (1991). Gender differences in elementary science teacher self efficacy. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, , April 3-7, Chicago, IL.
• Sadler, P. M. (1992). The initial knowledge state of high school astronomy students. Unpublished doctoral dissertation, Harvard University, Cambridge, MA.
• Saracaloğlu, A. S. ve Yenice, N. (2009). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 244-260.
• Say, M. (2005). Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Öz-Yeterlilik İnanışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Schriver, M. & Czerniak, C.M. (1999). A comparison of middle and junior high science teachers' levels of efficacy and knowledge of developmentally appropriate curriculum and instruction, Journal of Science Teacher Education, 10(1), 21-42.
• Schunk, D. H. (2012). Social CognitiveTheory. Lerning Theories: An EducationalPerspective (pp. 117-162). Boston: Pearson Education.
• Sneider, C. I. & Ohadi, M. M. 1998. Unraveling students’ misconceptions about the earth’s shapeandgravity. ScienceEducation, 82(2): 265–284.
• Stover, S. & Saunders, G. (2000). Astronomicalmisconceptionsandtheeffectiveness of sciencemuseums in promotingconceptualchange. Journal of ElementaryScienceEducation 12(1), 41- 52.
• Tanrıöğen, A. (Ed.) (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Trumper, R. (2000). University students’ conceptions of basic astronomy concepts, Physics Education, 35(1), 9-15.
• Trumper, R. (2001a) A cross-age study of senior high school students' conceptions of basic astronomy concepts, Research in Science & Technological Education, 19(1), 97-109.
• Trumper, R. (2001b). A cross-agestudy of junior high school students' conceptions of basic astronomy concepts, International Journal of Science Education, 23(11), 1111-1123.
• Tschannen-Moran, M. & Woolfolk-Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: capturing an elusive concept. Teaching and Teacher Education, 17, 783−805.
• Tschannen-Moran, M. & Woolfolk Hoy, A. (2002). The influence of resources and support on teachers’ efficacy beliefs. Paper Presented At The Annual Meeting of The American Educational Research Association, New Orleans.
• Tschannen-Moran, M., Woolfolk-Hoy, A. & Hoy, W. K. (1998). Teacher efficacy: its meaning and measure. Review of Educational Research, 68, 202−248.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zeilik, M.,Schau, C., Mattern, N., Hall, S., Teague, K. W., Bisard, W. 1997. Conceptual astronomy: a novel model for teaching post secondary science courses. American Journal of Physics, 65(10), 986-996.