Sınıf Öğretmenlerinin Türkçe Derslerinde Öğrencilerine Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullandırma Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 393 - 407, 27.07.2018

Süleyman Erkam Sulak , Abdullah Behriz

Öz

Özet

Sürekli gelişen ve değişen bilgiye
ulaşmanın, sahip olunan bilgiyi sürekli güncellemenin en temel yollarından
birisi okumaktır. Sahip olunan bir bilgiyle diğerleri arasında bağlantılar
kurma eylemi olan okuma; neyi, niçin, ne kadar ve nasıl okuyacağını bilmeyi
gerektirir. Üstbilişsel okuma stratejileri, öğrencinin okuma sürecini nasıl
planlayacağı, nasıl izleyip düzenleyeceğine, nasıl değerlendireceğine ve bütün
bunları nasıl sistemli şekilde kullanacağına ilişkin taktikleri içermektedir.
Okuma ve okuduklarını anlama sürecinde, bireyin üstbilişsel okuma
stratejilerini bilmesi ve bu stratejilere ilişkin uygulama basamaklarını yerine
getirmesi bu süreci etkin kılmaktadır. Öğretmenlerin, üstbilişsel okuma
stratejilerini bilen ve karşılaştığı problemlerde bu stratejileri kullanarak
çözüm yolu arayan bireyleri yetiştirmesi beklenmektedir. Üstbilişsel okuma
stratejilerini öğrencilere öğretme ve bu stratejileri kullandırma konusunda en
yetkin kişiler öğretmenlerdir. Tarama modeli yaklaşımı kullanılarak yürütülen
bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin derslerinde öğrencilere
üstbilişsel okuma stratejilerini kullandırma düzeylerini belirlemektir. Bu amaçla, Özen ve
Durkan (2016) tarafından geliştirilen “Üstbilişsel Okuma Stratejileri
Kullandırma Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma 2017-2018 eğitim öğretim yılında
Ordu ilinde görev yapan 132 sınıf öğretmeni ile yürütülmüştür. Anket
verilerinden katılımcı öğretmenlerin üstbilşsel okuma stratejilerini kullandırma
düzeyleri, cinsiyet, yaş, mesleki deneyim, eğitim durumu, okutulan sınıf
mevcudu, okutulan sınıf değişkenlerine göre SPSS 20 istatistik programı
yardımıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde frekans, yüzde,
ortalama, bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü varyans analizi ANOVA kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular değerlendirildiğinde; sınıf
öğretmenlerinin Türkçe derslerinde üstbilişsel okuma stratejilerini
öğrencilerine kullandırma düzeylerinin orta düzeyde olduğu sonucuna
ulaşılmıştır.  

Anahtar kelimeler: Sınıf Öğretmeni, Okuma Stratejileri, Üstbilişsel
Okuma Stratejileri

Abstract

One of the most basic ways of achieving
constantly developing and changing knowledge, to keep the information you have
is to constantly update is to read. Reading which is the act of establishing
connections between the possessed knowledge and the others; it requires knowing
what, why, how and how to read it. Metacognitive reading strategies include
tactics about how the student will plan, monitor and evaluate the reading
process, and how to use them systematically. In the process of understanding
what you read and read, it is effective for the individual to know
metacognitive reading strategies and fulfill the steps of implementation for
these strategies. Teachers are expected to raise individuals who are familiar
with metacognitive reading strategies and who are seeking solutions using these
strategies in problems they encounter. Teaching of metacognitive reading
strategies to students and  the most
competent people in the use of these strategies by students. The main purpose
of this research, conducted using the screening model approach, is to determine
the level of primary school teachers' use of metacognitive reading strategies
in their lessons. The number of studies in which primary school teachers have
used metacognitive reading strategies for their students and examines teaching
practices in terms of various variables is very small. It is aimed that this
research will serve to fill such a void. For this purpose, "Scale of
Metacognitive Reading Strategies" developed by Özen and Durkan (2016) was
used. The research was carried out with the 132 primary school teachers working
in Ordu province in the academic year of 2017-2018. From the questionnaire
data, the level of using participative teachers' strategies of reading
metacognitive reading was analyzed by SPSS 20 statistical program according to
gender, age, professional experience, educational status, number of students in
the class variables and descriptive statistical results were tabled and
interpreted. Frequency, percentage, mean, independent sample t-test, and
one-way analysis of variance ANOVA were used in the analysis of the data. When
the findings obtained in the research are evaluated; it has been reached that
the level of using the metacognitive reading strategies of the primary school
teachers in the Turkish lessons to their students is moderate.

Key words: Primary School Teacher, Reading
Strategies, Metacognitive Reading Strategies

[1] 17.
Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Sempozyumun’da (11-14 Nisan 2018 - Ankara)
sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

    17^th Primary Teacher Education
Symposium (11-14 April 2018 - Ankara) presentation as notification.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmeni, Okuma Stratejileri, Üstbilişsel Okuma Stratejileri

Kaynakça

• Akın, E., ve Çeçen, M. A. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerinin Değerlendirilmesi (Muş-Bulanık Örneği). Turkish Studies - International Perio-dical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9(8), 91-110.
• Akyol, H. (2007). Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi. (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akyol, H. (2015). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ateş, A. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleri (İnö-nünü Üniversitesi Örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 2 (4), 258-273.
• Aydın, F., ve Coşkun, M. (2011). Geography teacher candidates' metacognitive awareness levels: A case study from turkey. Archives of Applied Science Research, 3 (2), 551-557.
• Balcı, A. (2016). Okuma ve Anlama Eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Başaran, M. (2013). 4. Sınıf Öğrencilerinin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanma Durumları ve Bu Stratejilerle Okuduğunu Anlama Arasındaki İlişki. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (8), 225-240.
• Baydık, B. (2011). Okuma Güçlüğü Olan Öğrencilerin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanımı ve Öğretmenlerin Okuduğunu anlama Öğretim Uygulamalarının İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36 (162), 301-319.
• Baykara, K. (2011). Öğretmen adaylarının bilişötesi öğrenme stratejileri ile öğretmen yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 80-92.
• Bozkurt, M. ve Memiş, A. (2013). Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Üstbilişsel Okuduğunu Anlama Farkındalığı ve Okuma Motivasyonları İle Okuma Düzeyleri Arasındaki İlişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (3), 147-160.
• Cemiloğlu, M. ve Ogur, E. (2016). Okuma Öğretiminde Biliş ve Üst-Biliş Stratejileri. International Journal of Humanities Art and Researches -Uluslararası Hakemli İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Haziran, 118-137.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 21-27.
• Çakıroğlu, A. ve Ataman, A. (2008). Üstbilişsel Strateji Öğretiminin Okuduğunu Anlama Başarı Düzeyi Düşük Öğrencilerde Erişi Artırımına Etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-13.
• Çöğmen, S. ve Saracaloğlu, A. S. (2010). Üst Bilişsel Okuma Stratejileri Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlama Çalışmaları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (2), 91-99.
• Demir, Ö. ve Özmen, S. (2011). Üniversite öğrencilerinin üstbiliş düzeylerinin çeşitli değişkenler açı-sından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 145-160.
• Demir, T. (2010). Türkçe Öğretiminde Anlama ve Zihinde Yeniden Yapılandırma. TÜBAR-XXVII/Bahar, 201-223.
• Dilci, T. ve Kaya, S. (2012). 4. ve 5. Sınıflarda Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 247-267.
• Doğan, B. (2002). Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Öğretimi İle İlgili Alanyazın Taraması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 97-107.
• Doğan, E. (2009). Meslek Liselerinde Çalışan Öğretmenlerin Üstbiliş Becerileri İle Sosyal Uyumları Arasındaki İlişki (İstanbul Anadolu Yakası Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Duman, M. ve Arsal, Z. (2015). Türkçe Dersinde Bilişsel Farkındalık Okuma Stratejileri Öğretiminin Etkililiği. Milli Eğitim Dergisi. 206, 5-15.
• Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu Anlama Stratejilerine Genel Bir Bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 207-223.
• Erdem, C. (2012). Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (4), 162-186.
• Güneş, F. (2014). Anlama Modelleri. Uluslararası Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, International Journal Of Literature And Language Education, 9, 59-74.
• Güneş, F. (2017). Okuma Sürecinde Metindeki Anlamdan Zihindeki Anlama. International Journal of Language Academy, 5 (1), 7-25.
• Karasakaloğlu, N., Saracaloğlu, A. S., ve Yılmaz Özelçi, S. (2012). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuma Stratejileri, Eleştirel Düşünme Tutumları ve Üst Bilişsel Yeterlilikleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (1), 207-221.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi, (20. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Karatay, H. (2014). Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayın.
• Katrancı, M. ve Yangın, B. (2013). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11), 73-771.
• Kıroğlu, K. (2002). Anlamlı gruplandırma stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kuruyer, H. G. ve Özsoy, G. (2016). İyi ve Zayıf Okuyucuların Üstbilişsel Okuma Becerilerinin İncelenmesi: Bir Durum Çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (2), 771-788.
• Memnun, D. S. ve Akkaya, R. (2009). The levels of metacognitive awareness of primary teachertrainees. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1919-1923.
• Oluk, S., ve Başöncül, N. (2009). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerin Üstbiliş Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri İle Fen- Teknoloji Ve Türkçe Ders Başarıları Üzerine Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1),183-194.
• Özdemir, S. (2018). Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 296-315.
• Özen, F. ve Durkan, E. (2016). Üstbilişsel Okuma Stratejileri Kullandırma Ölçeğinin Geliştirilmesi, Bir Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması . International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (4), 565-586.
• Öztürk, E. (2012). Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Envanteri’nin Türkçe Formunun Geçer-lik ve Güvenirlik Çalışması. Elementary Education Online- İlköğretim Online, 11 (2), 292-305.
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Egitim Bilimleri Dergisi, 6 (4), 713-740.
• Özsoy, G. ve Günindi, Y. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. İlköğretim Online Dergisi. 10 (2), 430-440.
• Özsoy, G., Çakıroğlu, A. ve Kuruyer, H. G. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), 489-492.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü-Dizinler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayın.
• Saracaloğlu, S., Karasakaloğlu, N. ve Aslantürk, E. (2010). Sınıf Ögretmeni Adaylarının Okuma İlgi veAlışkanlıklarının Karşılaştırılması (Adnan Menderes ve Uludağ Üniversiteleri Örneği). Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 457-480.
• Şahin, A. (2011). İlköğretim ve Ortaöğretim Öğrencilerinin Türkçe Başarı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1) , 311-326.
• Şahin, Y. (2011). Okuma Eğitimi. Konya: Eğitim Akademi Yayınları.
• Topuzkanamış, E. ve Maltepe, S. (2010). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejilerini kullanma düzeyleri. TÜBAR-XXVII-Bahar, 655-677.
• Tunca, N., ve Alkın-Şahin, S. (2014). Öğretmen Adaylarının Bilişötesi (Üst Biliş) Öğrenme Stratejileri ile Akademik Öz Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, January 4(1), 47-56.
• Uçar-Rasmussen, M. ve Cora-İnce, N. (2017). Özel öğrenme güçlüğü olan bireylere üstbilişsel okuduğunu anlama stratejilerinin öğretiminde sesli düşünme yönteminin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 2180-2201.
• Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel Yayınları.
• Ünal, E. (2006). İlköğretim Örencilerinin Eleştirel Okuma Becerileri ile Okuduğunu Anlama ve Okumaya İlişkin Tutumları Arasındaki İlişki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yalçın, A. (2002). Türkçe Öğretim Yöntemleri , Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılmaz, M. (2008). Türkçede Okudugunu Anlama Becerilerini Gelistirme Yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9), 131-139.